Heima er bezt - 01.09.1983, Qupperneq 8

Túrbínur eru af mörgum og ólíkum gerðum. Hér
er Jón að tylla leiðiskóflum í nýja vatnsvél sem er
í smíðum á verkstœðinu. Þetta er sjaldgœf útgáfa
og á að fara í virkjun á Válþjófsstöðum í Oxarfirði.
Guðmundur Björnsson verkfræðingur teiknaði
vélina.
39 stöðvar
í slóð Jóns Sigurgeirssonar:
Lækjamót við Fáskrúðsfjörð.
Skriðufell í Jökulsárhlíð.
Grófarsel í Jökulsárhlíð.
Fossvellir í Jökulsárhlíð.
Hvanná á Jökuldal.
Helluland í Bakkafirði.
Ártún á Langanesi.
Smjörhóll í Öxarfirði.
Leifsstaðir í Öxarfirði.
Þverá í Öxarfirði.
Skógar í Reykjahverfi.
Núpar í Aðaldal.
Stóru-Laugar í Reykjadal.
Nípá í Kinn.
Granastaðir í Kinn.
Árteigur í Kinn.
Syðri-Skál í Kinn.
Sigurðarstaðir í Bárðardal.
Svartárkot í Bárðardal.
Kambsstaðir í Ljósavatnsskarði.
Reykir í Fnjóskadal.
Hóll í Fnjóskadal.
Hléskógar í Höfðahverfi.
Þormóðsstaðir í Eyjafirði.
Eyvindarstaðir í Eyjafirði.
Fagranes, Reykjaströnd.
Þverá, Húnavatnssýslu.
Kerlingarfjöll.
Mörtunga á Síðu.
Húsafell í Borgarfirði.
Hnjótur í Örlygshöfn.
Foss í Arnarfirði.
Hvesta í Arnarfirði.
Feigsdalur í Arnarfirði.
Hjallatún í Tálknafirði.
Lambeyri í Tálknafirði.
Botn í Súgandafirði.
Valþjófsstaðir í Núpasveit.
Ystafell í Kinn (endurbyggð túrbína).
Björnsson verkfræðingur frá Kópaskeri, er miðlaði speki
sinni með ánægju og útbúið hefur 2 vinnuteikningar fyrir
Jón. En fyrstu fyrirmyndirnar að túrbínum fékk Jón úr
dönsku handbókinni „Lommebog for mekanikere“. Einnig
reyndist honum notadrjúg „íslensk vatnsvélafræði“, eftir
Þórð Runólfsson, sem kennd hefur verið í Vélskóla íslands.
Um árabil teiknaði og hannaði Jón sjálfur túrbínur og
annað sem til virkjana þarf eftir formúlum í bókum. Hann
komst upp á lag með að tileinka sér grundvallaratriðin í
þeirri verkfræði sem til þurfti og lagði flóknar reiknireglur
á minnið. Eða eins og hann segir við mig til skýringar með
bros á vör:
„í sambandi við bunutúrbínur er þess að geta, að aflið
vex í hlutfalli við fallhæðaraukninguna, þótt hraðaaukn-
ingin sé mikið minni. Vatnshraðinn í þrengingunni í vélinni
er rótin af fallhæðinni x 19,64“.
Þegar Jón finnur að skilningur minn á þessum raunvís-
indum er takmarkaður kemur fræðarinn upp í honum, og
greinilega er það honum ánægja að miðla af þekkingu sinni
á ýmsum dásemdum náttúrulögmálanna. Er það ekki líka
einkenni hinna hógværu snillinga, hvílíka hrifningu þeir
láta í ljósi yfir nákvæmu samspili og verkunum fyrirbær-
anna í kringum okkur? Þeir beinlínis ljóma þegar þeim
tekst að leiða manni fyrir sjónir hvernig í málunum liggur,
án þess að hreykja sér af innsæi sínu eða yfirburðastöðu.
Jón heldur áfram að mennta mig:
„Hugsum okkur 20 g þunga kúlu, sem látin er liggja í
vatnsstraumi, en ekki það sterkum að hann megni að flytja
hana úr stað. Hugsum okkur svo að við getum temprað
vatnsstrauminn, svo að kúlan hreyfist. Og taktu nú eftir: Ef
við aukum síðan þann vatnsstraum um helming, þá getur
hann ekki aðeins flutt 40 g þunga kúlu, eins og ætla mætti,
heldur flutt hnullung sem er 1280 g að þyngd.“
Mér finnst þetta í fyrstu undarleg rökfræði og spyr: „Ef
276 Heima er bezt