Heima er bezt - 01.03.1985, Blaðsíða 9

sjálfsagt að staldra þar við og fá sér
kaffisopa. Þar býr vingjarnlegt fólk og
gestrisið. Bæjarhúsin eru með því lagi
er þá var algengast hér um slóðir:
Gaflhlöð og hliðarveggir hlaðnir úr
torfi og grjóti, þök og framþil klædd
bárujárni, tvær burstir. Vestan megin
í bæjarhúsunum er lítil stofa, eldhúsið
þar innaf. Úr eldhúsinu er gengið
uppá baðstofuloftið. Þegar ókunnuga
ber að garði er þeim boðið í stofu, en
séu menn nákunnugir ganga þeir
beint til baðstofu og svo er í þetta sinn.
Þegar maður kemur í Keldunúpsbað-
stofu á þessum árum fer vart hjá því
að af fari mesti galgopaskapurinn í
bili. Mér dettur allt í einu í hug vísa er
stendur við afmælisdag minn í gam-
alli afmælisdagabók. Hún er svona:
Gakk þú hœgt um gleðinnar dyr
og gá að þér.
Enginn veit sína ævina
fyrr en öll hún er.
Innst í baðstofunni hvílir í rúmi
sínu Helga gamla Eiríksdóttir, fyrrum
húsfreyja á Keldunúpi. Hún er blind,
líklega heyrnarlaus og má sig hvergi
hræra af sjálfsdáðum. Mállaus er hún
einnig, þó getur hún gefið frá sér of-
urlítið hljóð, sem það Keldunúpsfólk
liklega skilur. Þegar hér er komið
hefur hún legið þannig í mörg ár, ég
veit ekki hve mörg, og enn á Keldu-
núpsbaðstofan eftir að veita henni at-
hvarf í sex löng ár. Og þar lýkur hún
æviárum sínum, sem þá eru orðin
nærri 96. Allt mun heimilisfólkið hafa
lagt sitt til að létta gömlu konunni líf-
ið, ekki síst húsbóndinn Bergur Jóns-
son. Þó má telja víst að mest hafi mætt
á húsmóðurinni, henni Guðnýju
Brynjólfsdóttur. Auk allra þeirra
annasömu bústarfa utanbæjar og
innan, sem þá tilheyrðu húsmóður-
starfinu, þurfti hún að vera hjúkrun-
arfræðingur og sjúkraliði og átti vakt
allan sólarhringinn. Sumarorlofin
hafa víst verið ósköp fá og stutt og
launaumslögin líklega að mestu tóm.
En róleg mundi hún Guðný hafa get-
að lagt sig til hvíldar í Prestsbakka-
kirkjugarði að loknu sínu ævistarfi.
Hverfum nú aftur að vinnumönn-
unum. Þegar þeir hafa drukkið nægju
sína af kaffi og spjallað við fólkið í
rólegheitum, þakka þeir fyrir sig og
kveðja. Það er ekki laust við að maður
dragi andann ofurlítið léttara þegar
aftur er komið út i vorblíðuna. Og nú
er haldið sniðhallt austur og upp eftir
Keldunúpsbrekkunum. Þær eru snar-
brattar en samt grasigrónar og blóm-
um skrýddar fast upp að hamrabelt-
inu. Það er einkenni mest allra Síðu-
fjallanna.
Austast í sjálfum núpnum er svip-
mikill hamar, sléttur og brattur. Að
ofan er hann næstum klofinn frá
sjálfu fjallinu. Manni dettur í hug að
hann ætti til að steypast fram yfir sig,
en líklega er hann vel jarðfastur að
neðan. Sjálfrátt eða ósjálfrátt er stað-
næmst beint framanundir þessum
hamri. Þar er sest niður á efsta paldr-
ann og menn halla sér upp að berginu.
Þaðan er gott að virða fyrir sér um-
hverfið í rólegheitunum. Beint fyrir
ofan okkur er hellisskúti inn í bergið
neðanvert við miðju. Hann heitir
Gunnarshellir, kenndur við Gunnar
Keldunúpsfífl. Frá honum er saga, er
telst til fornritanna, þó er hún meðal
þeirra er síðast voru skrifaðar og ekki
talin mjög sannsöguleg.
Ekki er þessa hellis að neinu getið í
sögunni, en munnmæli hermdu, að
þar hefði Gunnar fólgið fjármuni sína
er voru firna miklir, tvær kistur fullar
af silfri og dýrgripum, er honum hafði
áskotnast í frægðarferðum sínum er-
lendis. Ég hafði annað hvort lesið það
einhvers staðar, eða mér verið sagt, að
fýrrum hefði einhvers konar stöng eða
mjór raftur verið skorðaður þvert fyrir
hellisopið eins og slagbrandur. Með
tímanum hafði svo rafturinn fúnað
eða veðrast og þá fyrir allnokkru
brotnað sundur í miðjunni og fallið
niður. Neðst er bergið all þverhnípt,
þar er lítið um góðar fót- eða hand-
festur, en þegar komið er þrjá til fjóra
metra upp er stallur og þaðan snið-
hallur flái upp í hellinn.
Einhverskonar bannhelgi hvíldi á
hellinum. Þangað upp skyldi enginn
maður klifra. Sá sem það gerði skyldi
verða skammlífur eða verða fyrir
mikilli ógæfu. Ég er þá enn á alversta
afglapaaldrinum. Því aldursskeiði
fylgir það, að mönnum finnst algjör-
lega nauðsynlegt að sýnast mikill
maður og brjóta öll boð og bönn og
láta viðvaranir gamla fólksins sem
vind um eyrun þjóta. Ég stend upp og
fer umsvifalaust að klifra upp í ham-
arinn. Ég geri ítrekaðar tilraunir, en
hvernig sem ég reyni kemst ég ekki
einu sinni uppá stallinn. Ég gefst upp
og kem niður heldur súr á svipinn, að
vísu var ég alinn upp á sléttlendi og
óvanur hömrum, en samt fannst mér
þá og finnst raunar enn, að hér hefði
ég beðið einna mestan ósigur á lífs-
leiðinni, — eða voru hér dulin öfl að
verki?
Þá er það að félagi minn Stein-
grímur kemur til sögunnar. Hann
stendur upp í hæglæti, gengur að
hamrinum og rennir sér fyrirhafnar-
laust uppá stallinn og þaðan hleypur
hann upp fláann og inn í skútann.
Ekki hefur hann þar neina viðdvöl og
ekki skyggndist hann neitt eftir silfr-
inu Gunnars. Eins og hellirinn lítur út
nú, virðist hann raunar ekki vera mjög
líklegur felustaður. Það sem verra var,
þá tók Steingrímur ekki heldur neitt
eftir krossmarkinu í berginu, innst í
hellinum, sem síðar kom í ljós að sjá
má glöggt neðan frá núverandi þjóð-
vegi. Steingrímur var Jónsson, af
hinni kunnu Steingrímsætt og lang-
amma hans var Sigríður dóttir Sveins
læknis Pálssonar. Hann er hér full-
þroska maður, 26 ára gamall.
Steingrímur var sá maðurinn er ég
þá dáði hvað mest fyrir utan fornald-
arhetjurnar góðu. Hann fannst mér
komast næst þvi að honum næðu þær
mannlýsingar fornsagnanna er ágæt-
astar þóttu og ég kunni þá margar ut-
anbókar. Vel átti það við að hann var
rammur að afli. Liðtækur hefði hann
verið í mörgum íþróttum, ef iðkun
þeirra hefði þá tíðkast. Söngmaður
var hann mikill og svo tónnæmur, að
hann gat leikið af fingrum fram á
harmonikku eða orgel hvert það lag er
hann vildi án þess þó að kunna neitt í
nótnalestri. Ekki er kannske rétt að
segja, að hann væri skáld gott, en vel
var hann hagmæltur og gat fyrirhafn-
arlaust kastað fram smellnum vísum,
einkum ef eitthvað broslegt bar við.
Einu sinni gerði Steingrímur gaman-
brag um Sigurjón Einarsson síðar
bónda í Mörk á Síðu. Sigurjón var þá
vinnumaður hjá Lofti Ólafssyni pósti
á Hörgslandi. Tilefnið var að sá kvitt-
Heima er bezt 85