Heima er bezt - 01.12.1986, Side 29

alltaf aflið á bak og þær hvöttu menn sína að láta ekki sitt
eftir liggja um framlög til brúarinnar, ef til kæmi:
„En þá kom hitt til álita: hvernig var þetta mögulegt?
Enginn okkar dalbúa hafði komið þar nálægt, sem brú-
arsmíð hafði fram gengið",
skrifar séra Vilhjálmur.
„Við hugðum það allmikið mannvirki að brúa læk, hvað
þá aðra eins elfu og Jökulsá var. Raunar vissum við, að
nokkrar ár höfðu verið brúaðar í sýslunni, en það var
fyrir fé úr Brúarsjóði. Þann sjóð höfðu sýslubúar stofnað
árið 1874, að ráðum föður míns, Eggerts Briem sýslu-
manns, til minningar um 1000 ára byggð í landinu, en
þær brýr voru hver um sig minni mannvirki en þessi brú
mundi verða, og svo voru þær á fjölfarnari leiðum, allar
á sýsluvegum. Við gerðum okkur því enga von um, að
sýslunefnd mundi fallast á, að koma upp stórbrú inni í
afdal, þar sem fáir hefðu hennar not. En áhuginn var
vaknaður og mannúðartilfinningin gagnvart skepnun-
um rak vel á eftir“.
Á sunnudögum eftir messu var mikið rætt um brúar-
málið í baðstofunni í Goðdölum. Þetta var mál Vestdæla, 7
bæja austan ár, og svo prestsins í Goðdölum, sem þurfti yfir
ána að sækja vegna prestsþjónustu á Ábæ, auk bæjanna í
Vesturdal. Brúin var þeirra mál, en ekki Svartdæla né
sveitarmanna, en þeir voru málinu vinveittir.
Niðurstaðan af allri umræðunni varð sú að biðja um
framlag úr Brúarsjóði fyrir efni í brúna og kaupi yfirsmiðs.
Allt annað vildu Vestdælir leggja til og kosta, alla flutninga,
byggingu brúarstöpla, og smíði brúarinnar með yfirsmið.
Margir lagtækir menn og smiðir voru í sókninni, eins og
Þórður Pálsson bóndi í Breiðargerði. Afráðið var að séra
Vilhjálmur færi á fund sýslunefndarmanns Ólafs Briem á
Álfgeirsvöllum. Ólafur Briem tók vel málaleitun bróður
síns. Hann sagði hiklaust, að málið mundi fá góðan byr í
sýslunefndinni.
„En,“ sagði hann, „eruð þið Vestdælir ekki að reisa
ykkur hurðarás um öxl, með því að ráðast í þetta, svo
fámennir sem þið eruð?“
Séra Vilhjálmur svaraði:
„Ég sagði honum aftur á móti, að nú hefðum við talað
hver í annan þann áhuga og kjark, að ekki væri unnt að
telja okkur hughvarf. Næsta sunnudag gerði ég í mið-
baðstofunni heyrinkunn erindislok mín. Varð þá fögn-
uður mikill, því allir vissu, að í sýslunefndinni var því
máli borgið, sem Ólafur veitti lið. Fagnaðaraldan náði
fljótlega inn í austurhúsið og kom mörg konan fram til
þess að lýsa yfir gleði sinni. Enda var brúarmálið kon-
unum ekki síður hjartfólgið en mönnum þeirra....“
Á síðasta fjórðungi 19. aldar voru margar brýr byggðar í
Skagafjarðarsýslu og voru Skagfirðingar á undan öðrum
héruðum í þeim efnum. Árið 1875 var byggð brú á
Gönguskarðsá, 1880 á Kolbeinsdalsá, 1881 á Valagilsá,
1883 á Hjaltadalsá. 1887 á Grafará og 1890 á Hofsá hjá
Hofsósi. Þessar brýr voru ekki stórar, 20 til 30 álnir á miíli
stöpla, og kostnaður frá 600 upp í 1400 kr. á hverja brú og
líklega er það sá kostnaður, sem greiddur var úr opinberum
sjóðum en ekki gjafavinna heimamanna, sem alltaf var
nokkur. Næst var ráðist í það stórræði að brúa Héraðsvötn
austan Hegraness. Það stóð yfir 1894 og 1895. Þetta var
timburbrú. Hún var smíðuð með nýju fyrirkomulagi, að
brúin, sem er alls 130 álnir á lengd, hvílir á tréstólpúm, sem
reknir eru niður í Vatnafarveginn. Þetta fyrirkomulag hef-
ur þótt vel gefast og þykir einkum hentugt á lygnum vötn-
um, er renna á breiðum söndum, eins og Héraðsvötn, eftir
að þau kvíslast um Hegranesið.
Lokið var byggingu brúarinnar 8. mars 1895 og kostaði
þá tæpar 8 þúsund krónur. Þar af voru 5 þús. kr. greiddar úr
Landssjóði.
Árið 1896 var brúin byggð á Jökulsá-Vestari og sama
árið brú á Fljótaá í Austur-Fljótum og byggðu heimamenn
hana eftir loforði um greiðslu kostnaðar eftir fjögur ár. Árið
1897 var byggð brú á Ytri-Kotaá og á sama ári eða því
næsta á Norðurá, en sú brú hrundi árið 1900. Við flestar
þessar brýr var gjafavinna, frá sveitarfélögum og einstök-
um mönnum.
Greiðslum til Brúarsjóðs var jafnað niður á hreppana.
mismunandi háum, eftir því, hve mikið gagn þessi eða hinn
hreppurinn hafði af þeirri brú, sem byggð var. Gjaldið til
Brúarsjóðs var stundum 3 aurar á hvert jarðarhundrað og
lausafjárhundrað og stundum hærra. Að greiða þetta gjald
í Brúarsjóð var ekki lögskylda og gátu hreppsnefndir því
neitað að greiða það.
Þá verður aftur vikið að því, er séra Vilhjálmur skrifar
um brúarmálið:
„Þegar víst þótti, að sýslunefndin yrði við beiðni okkar
og allt virtist í bezta gengi, komu örðugleikar til sög-
unnar. Hreppsnefndin vann sem einn maður að því, að
ónýta öll okkar ráð í þessu máli. Hún reyndi með háð-
glósum og spotti að gera okkur hlægilega fyrir þessar
vonlausu brúargrillur. Við vorum nefndir skýjaglópar
og annað þvílíkt. En við létum þetta ekkert á okkur fá.
Eitt sinn kom oddvitinn inn í dalinn. Aðalerindið
reyndist vera það, að telja mönnum hughvarf frá því að
ráðast í þessa vitleysu. Meðal annars sagði hann: „Þegar
þið eruð komnir á höfuðið, hvað hafið þið þá við brú að
gera?“ En Vestdælir svöruðu: „Þegar við erum orðnir
allslausir og hver dróg undan okkur tekin, þurfum við
hvað helzt á brúnni að halda, svo við getum leitað til
hreppsnefndarinnar að biðja hana ásjár.“ Þegar vel-
meintar leiðbeiningar oddvitans höfðu engin áhrif, gaf
hann að lokum þær upplýsingar, að öllum leiðum yrði
lokað fyrir okkur að hafa fram okkar mál, því hrepps-
nefndin hefði ákveðið, að skrifa sýslumanni og segja
honum að spara sér það ómak, að reikna út brúarskatt á
hreppsbúa, því hann yrði ekki greiddur. Fyrir sveitar-
Heimaerbez! 441