Heima er bezt - 01.12.1986, Qupperneq 30

innar hönd kvað hann nefndina hafa vald til þess að
neita að greiða skattinn, þar sem hann væri ekki lög-
skipaður. Frá þessu yrði gengið til fullnustu á fundi, sem
nefndin héldi með sér innan fárra daga.
Vestdælir töldu þörf á að senda mann á fundinn þess
erindis, ef auðið væri, að fá nefndina til að falla frá
þessari óhæfu. Ég varð fyrir valinu, og fór á fund þenna,
en hreppsnefndin hélt fast við fyrirætlanir sínar, svo að
ég fór fullkomna erindisleysu. Nú voru góð rqð dýr.
Tiltækilegust þótti að boða hreppsbúa til almenns
fundar, í von um, að bændur styddu okkur gegn
hreppsnefndinni. Var nú boðað til fundar á þingstaðn-
um með dags fyrirvara. Síðan voru sendisveinar látnir
þeysa um sveitina, svo allir gætu vitað um fundinn í
tæka tíð. Fundarboðið var stutt: aðeins skorað á menn
að fjölmenna til þess að bjarga hreppsnefndinni frá að
verða sjálfri sér, sveitarfélaginu og jafnvel allri sýslunni
til skammar og skaða. Þetta vakti athygli og var fund-
urinn vel sóttur. Öllum var forvitni á að vita, hvað á
gengi. Þegar á fundinn kom, skýrðum við frá, hvað
hreppsnefndin ætlaðist fyrir að gera, sveitarmönnum að
forspurðum. Mörgum þótti nefndin ætla að gerast helzt
til ráðrík og gömlu bændunum, sem þátt höfðu tekið í
því, að stofna Brúarsjóðinn, var sárt um, að hann væri
lagður niður. Enginn efaðist um, að ef eitt hreppsfélag
hætti að styrkja sjóðinn, mundu aðrir hreppar gera hið
sama.. . .
... Hreppsnefndin vildi ekki á annað fallast, en að
hafa þyrfti vit fyrir mönnum, sem álpast ætluðu út í
þetta augljósa glapræði, „eða eruð þið, aðrir hreppsbú-
ar, viðbúnir að taka við þeim á sveitina, þegar þeir hafa
gert sig félausa fyrir þessa endileysu, sem þeir hafa bitið
sig fasta í?“ Þetta var borið fram með alvöruþunga af
einum nefndarmanna, og vel stutt af meðnefndar-
mönnum, og átti það auðsjáanlega að vera rothögg á
málið.
Þá stóð upp öldungurinn Ólafur í Litluhlíð. Hann var
maður röskar þrjár álnir á hæð og þrekinn vel. Svo var
hann raddsterkur, að sagt var, að svo væri sem hryndu
hamrar, þegar hann söng. Það sópaði að Ólafi, þegar
hann gekk fram á gólfið og hóf ræðu sína eitthvað á
þessa leið: „Mér þykir skörin færast upp í bekkinn,
þegar þið sveitarmenn hafið við orð, að gera okkur
Vestdæli ómynduga. Þið skuluð ekki hugsa ykkur þá
dul, að þið þurfið að gerast okkar fjárráðamenn. Það
kemur fram í framtalinu og útsvarinu, að við kunnum
að ráða yfir fé okkar engu miður en þið yfir ykkar. Þar
sem talað er um sveitarlimi, þá hefur þeirra upphaf
hingað til verið hér niður í sveitinni, en ekki hjá okkur,
og svo mun enn verða. Það eru að vísu nokkrir sveitar-
ómagar fram í dalnum, en þeir eru teknir í gustukaskyni
héðan neðan að, og sýna þeir sig, hvernig með þá er
farið. Bömin ykkar sveitarmanna eru ekki öll eins
bragðleg og tökubörnin í Vesturdal. Það get ég fullyrt.“
Ólafur komst ekki mikið lengra fram með ræðu sína,
því að tveir eða þrír Vestdælir spruttu upp, án þess að
biðja um orðið, og reyndu hvorttveggja í senn: að sefa
Ólaf og mýkja sárustu broddana í ræðu hans. Því það
var öllum dalbúum ljóst, að mikið reið á að reita ekki
hreppsmenn til reiði, enda tókst það vel. Sveitungarnir
tóku létt á öllu. Sögðu þeir enga ástæðu til að fyrtast, því
allt væri rétt sem Ólafur hefði sagt. Báðu þeir Dalamenn
að ætla sig ekki þau vesalmenni, að þeir gætu ekki heyrt
sagðan sannleikann. En Ólafur ætti virðingu skilið fyrir
skörulega framkomu. Komst nú kyrrð á og gott skipulag
á fundinn, en vinsemd og glaðværð varð ríkjandi. Þessu
næst var leitað atkvæða um, hverjir greiða vildu áfram
brúarskattinn. Allir greiddu því jáyrði, nema hrepps-
nefndarmennirnir; þeir stóðu einir uppi með sín fimm
nei. Var nú gengið frá fundargerðinni og afhent sýslu-
nefndarmanninum og honum falið að framvísa henni á
sýslufundi, ef ástæða yrði til. En það varð ekki.
Hreppsnefndin lét mál okkar afskiptalaust upp frá
þessu, og er hún úr sögunni“.
Árið 1895 var hreppsnefnd Lýtingsstaðahrepps svo
skipuð: Árni Eiríksson bóndi á Nautabúi oddviti, síðar
bankagjaldkeri á Akureyri, séra Jón Magnússon á Mæli-
felli, Sigmundur Andrésson bóndi á írafelli, síðar bóndi á
Vindheimum, góður bóndi, hómopati, Björn Þorláksson
bóndi á Kolgröf, mælskumaður sagður og Páll Ólafsson
bóndi í Litladalskoti, kennari við Hólaskóla um skeið.
Ég hef aldrei getað skilið, að séra Jón Magnússon skyldi
vera á móti brúarsmíðinni, annar eins umbóta- og hug-
sjónamaður, sem hann var. Andstaða Árna Eiríkssonar er
líka undarleg. Foreldrar hans bjuggu aldarfjórðung á
Skatastöðum í Austurdal og hann fæddur þar.
Séra Vilhjálmur álítur, að andstaða hreppsnefndar hafi
verið vegna þess, að Vestdælir snéru sér ekki til hennar í
upphafi, heldur til sýslunefndarmanns og sýslunefndar.
Um hreppsnefndarmenn þessa skrifar séra Vilhjálmur:
„En fremstu mönnunum, sem í nefndinni voru, kynntist
ég betur síðar og lærði að virða þá og meta. Þetta voru
valinkunnir sómamenn, virtir og góðviljaðir, þó að þeir
sæju ekki hið rétta í brúarmálinu....“
Brúarmálið kom fyrir sýslunefnd, tók hún því ágætlega
og skipaði tvo menn til þess að ákveða brúarstærð og gera
áætlun um kostnað. Það voru þeir Einar B. Guðmundsson
á Hraunum í Fljótum og Þorsteinn Sigurðsson snikkari á
Sauðárkróki. Þar sem brúin skyldi vera voru 34 álnir milli
klappa.
Brúin á Jökulsá-Vestari var byggð vorið og sumarið 1896.
Bændurnir, sem buðu framlög til brúarinnar stóðu við öll
sín heit. Þeir fluttu brúarviðinn frá Sauðárkróki, hlóðu
stöpla, og unnu við smíði brúarinnar undir stjórn yfirsmiðs.
Sement var keypt til að líma saman hleðslur í stöplum.
Ekki sá á efnahag dalabænda eftir þessar framkvæmdir,
enda voru þeir meðal efnuðustu og beztu bænda í hreppn-
um. Það kann þó að vera, að bóndi á Þorljótsstöðum hafi
verið fremur fátækur.
Framhald á bls. 448.
442 Heima er bezt