Heima er bezt - 01.12.1986, Page 39

Bókahillan
Steindór Steindórsson
frá Hlödum
það hvarfli í hugann, hvort bókagerð af
þessu tagi sé ekki að verða full fyrirferðar-
mikil. Frásagnir úr lífi og starfi manna eru
að vísu alltaf vel þegnar, og hafa bæði
sögulegt gildi og lýsa mönnum. En þegar
sifellt bætist meira í hópinn, er hætt við
að sögumar fari að verða um of líkar hver
annarri, og þá verður að gera meiri kröfur
til skrásetjara bæði um efnisval og
meðferð. Og síðast en ekki síst þarf að
vinna þættina vel, því að fæstir frásagna-
menn eru svo góðir, að ekki þurfi að víkja
við orði, og umfram allt má ekki treysta
minni manna um of, sérstaklega um nöfn
og ártöl. Þar verður skrásetjari að sann-
prófa frásögnina.
Matthías Johannessen:
KONUNGUR AF ARAGON
og aðrar sögur.
Rvík 1986.
Almenna bókafélagið.
Matthías Johannessen er ekki við eina fjöl-
ina felldur, hann yrkir ljóð, svo er hann
næst kominn með viðtalsþætti, bók-
menntaritgerðir og svo nú smásögusafn,
og við bætist svo ritstjórn á stærsta blaði
landsins. Smásögur þessar em flestar
stuttar, margar raunar aðeins ein svip-
mynd oft á mörkum ljóðs og sögu. í mörg-
um þeirra er einhver dulúð milh draums og
vöku, og ef til vill þar nær hann sterkustum
áhrifum og má þar nefna síðustu söguna,
Konungur af Aragon. Margar fjalla um
meinleg örlög, en nær alltaf er trúarvissan
í baksýn og höfundur sækir meira að segja
efni til Nýja testamentisins, og ekki til
minni manna en postulans Páls og guð-
spjallamannsins Lúkasar. Þá skyggnist
hann um samband Hamsunshjónanna í elli
þeirra. En það er erfitt að lesa bókina í belg
og biðu, til þess á hún alltof mikið skylt
við ljóðin, maður les þau eitt og eitt og velt-
ir þeim fyrir sér áður en byrjað er á þvi
næsta. En Matthías litur einnig nær sér,
enda er lengsta sagan um Marenu lang-
ömmu hans og bregður hann þar upp
ógleymanlegum svipmyndum úr lífi henn-
ar. Þar vefur hann sannfræðina og skáld-
skapinn saman af miklum hagleik, og er
trúa mín, að sú saga verði langlíf í íslenskri
sagnagerð.
Bragi Björnsson frá Surtsstöðum:
AGNIR.
Akureyri 1985.
Menningarsamtök Héraðsbúa.
Ekki varð Páll Ólafsson sannspár um það,
að ferhendurnar myndu deyja með honum,
Þorsteini og Grími látnum, sem betur fór.
Ferhendan lifir enn góðu lífi, og gott dæmi
þess er bók sú, sem hér getur, og barst
mér nýlega í hendur, eftir aldraðan bónda
austur á Héraði. Bókin Agnir flytur um 500
ferskeytlur ortar við ótal tækifæri í önn
dagsins, og er þó einungis lítið úrval úr fer-
hendum hans. Sigurður Óskar Pálsson hef-
ir búið bókina undir prentun og flokkað
stökurnar eftir efni. Hefir hann einungis
vahð ferskeytlur en gengið algerlega
framhjá því, sem höfundur hefir ort undir
öðmm háttum. Eins og vænta má er víða
komið við, kveðið á tregastrengjum, ort um
sveitina, fegurð hennar og frið, náungan-
um send olnbogaskot og sitthvað annað,
sem vænta má, því að margt ber fyrir sjónir
þess sem athugull er og skynjar æðaslátt
lífsins og náttúmnnar. „Sérhver staka end-
uróm á í vitund minni" segir um samband
höfundar og stökunnar, sem hann mælir af
munni fram. Höfundur leikur sér að dýmm
háttum svo sem sléttuböndum og hring-
hendum og verður hvergi fótaskortur, er
það allt í hinum gamla og góða stíl fer-
skeytlunnar. Það er erfitt að velja einstakar
visur sem sýnishorn, til þess þyrfti maður
að læra mikinn hluta bókarinnar, og það
vona ég þeir geri sem yngri em og næmari,
og þeir geta sjálfir vahð, og engin hætta
er á, að sá er nemur finni ekki einhvern
enduróm í huga sér, svo marga strengi á
hinn látlausi háttur ferskeytlunnar og
Bragi kann að leika á þá. Bókin er traustur
vitnisburður þess, sem getið var í upphafi,
að ferskeytlan lifir góðu lífi, og iðkun henn-
ar er ef til vill besta vörnin og þjálfunin
í íslensku máh og meðferð þess. í látleysi
sinu gerir hún strangar kröfur til rétts máls
og hugsunar, sem hvergi má skeika, ef
stakan á að lifa. Og þá hst kann Bragi frá
Surtsstöðum.
Louis Rey:
GRÆNLAND.
KRISTALSHEIMUR.
Rvík 1986
Almenna bókafélagið.
Franskur landkönnuður og visindamaður
fjallar hér um nágrannalandið mikla í
vestri. Hann byrjar sögu sína aftur í grárri
forneskju á hinum óljósu hugmyndum og
sögnum um stórt land í norðri, og heldur
síðan áfram til vorra daga. Sagt er frá land-
námi Islendinga á Grænlandi og sögu forn
Grænlendinga em gerð nokkur skil og með-
al annars tekin upp áður htt kunn páfabréf
um kirkjumál Grænlendinga og biskups-
stólinn í Görðum. En endalok Grænlend-
inga hinna fornu em honum sama ráðgát-
an og öðrum, sem um það mál hafa fjallað.
En erfiðlega gengur mér að trúa því, sem
hann hallast mjög að, að meginörlagavald-
urinn í eyðingarsögu þjóðarinnar hafi verið
vopn Innúitanna, þótt einhverjar skærur
hafi orðið milh þessara ólíku þjóða. Nokkuð
segir frá Eskimóunum fyrr og síðar og
fmmmenningu þeirra. Þá er og sagt frá
landakönnun í norðurvegi, endurfundi
Grænlands, trúboði Hans Egedes og stofn-
un og stjórnun Grænlandsverslunarinnar í
höndum Dana. Margt er fróðlegt í þessum
frásögnum og sumt nýstárlegt, en ekki fæ
ég varist því, að mér þykir höfundur gera
hlut kirkju og kristniboðs fuhmikinn í sögu
fom Grænlendinga, og áreiðanlega meiri
en efni standa til, enda löng leiðin milh
Rómaborgar og Garða. En vel kann ég því,
að höfundur rengir htt hinar fornu íslensku
sagnir um fund Grænlands og Vinlands.
Stutt yfirlit er þarna um náttúm
Grænlands, sem mjög hefir hrifið höfund-
inn sem aðra, er henni hafa kynnst. Síðari
hluti bókarinnar fjallar að mestu um
rannsóknarferðir á Grænlandi einkum um
ferðir um Grænlandsjökul, og er margt af
því htt kunnugt Islendingum, nema af
fjölmiðlafréttum, sem fljótt gleymast. Þótt
fljótt sé farið yfir sögu, þá er hér um áhuga-
vert efni að ræða, þar sem segir bæði frá
harmsögum og hetjudáðum, sem sýna
næstum ofurmannlegt þrek. Þykir mér
mest koma til þessa hluta bókarinnar, sem
þó er öh góð, og mætti helst finna að því
að hún sé of stutt. Höfundur er sýnilega
ekki síður skáld en könnuður og fræðimað-
ur, og bera lýsingar hans þvi ljóst vitni. Fer
þar saman mikilfenglegt efni, skörp athug-
unargáfa og glæsileg frásögn, sem þó verð-
ur stundum fburðarmikil um of, eins og
raunar kemur þegar fram í tith bókarinnar:
Kristalsheimur. En ef til vill er þetta fransk-
ur frásagnarmáti og því framandlegur í
mínum augum. En hvað um það, þetta er
ánægjuleg bók, segir margt og vekur um
leið spurningar og kveikir í forvitni manns
um að læra meira um þetta mikla land og
könnunarsögu þess, og er slíkt einkenni
og kostur góðra bóka. Þýðandi er Sigrún
Laxdal og hefir hún vissulega leyst þar af
hendi erfitt verk með ágætum.
St. Std.
Heima er bezt 451