Heima er bezt - 01.11.1994, Síða 17

ræktaði þau fyrst að ráði er hann
hafði sannreynt gæði þeirra. Síðan
ræktaði hann svo nokkur bestu af-
brigðin hvert fyrir sig. Og hann valdi
úr við ræktunina, ekki aðeins bestu
tegundimar heldur og bestu einstak-
lingana. Valdi hann útsæði að jafnaði
um leið og upp var tekið og undan
hraustustu og uppskemmestu grös-
unum. Þannig bætti hann kartöflu-
kynin frá ári til árs.
A þeim ámm, er hann stundaði
refaveiðar, kynnti hann sér svo ítar-
lega eðliseinkenni og lífsvenjur tóf-
unnar, að hann þekkti út og inn öll
hennar undanbrögð og klæki. Hann
lærði af köllum hennar og væli hvað
henni var innanbrjósts, og náði rómi
hennar, sem villti hana svo að hún
stökk oft óafvitandi í opinn dauðann.
Enda kvaðst hann sjaldan hafa misst
af þeirri tófu, er hann komst í kast
við að morgni dags, og er það þó
býsna sjaldgæft við refaveiðar. Sagði
hann mér ýmsar sögur um það
hvemig honum tókst að leika á ref-
inn og ráða niðurlögum hans.
Alveg hið sama mátti segja um
selveiðamar. Hann kynnti sér alla
hætti selsins og vissi upp á hár
hvemig hann mundi haga sér hverju
sinni. Hann náði einnig rómi hans í
öllum tilbrigðum og gat með því að
tala þannig við hann iðulega flekað
hann í færi við sig og unnið hann
með því móti. Hann sá strax á hausi
og hálsi hvort hann væri það feitur
að hann mundi fljóta dauður. Væri
vafi á því leitaði hann lags að skjóta
hann í því að hann dró að sér and-
ann, svo loftið í lungunum hjálpaði
til að halda honum uppi á meðan
verið var að klófesta hann. Færi samt
svo að dauður selur sykki til botns,
vissi hann upp á klukkutíma hvenær
það mikil gasmyndun hefði átt sér
stað í innyflum hans að honum fyrir
það mundi skjóta upp á yfirborðið og
mátti þá róa að honum sem vísum, ef
þá var nægilega bjart til að sjá hann.
Var ég oft áhorfandi að því að sjá
hann kominn fljótandi upp á yfir-
borðið á tilsettum tíma.
Við byssuna sína æfði hann sig
með sama vísindalega mótinu til að
fá fullt vald yfir henni. Iðulega var
það svo, ef um langt færi var að
ræða, að honum þótti öruggara ef
sjór var sléttur, að láta kúluna lenda
á sjónum sín megin við selshausinn,
þar sem hún svo tók sig upp aftur og
hæfði selinn. Þótti honum það viss-
ara heldur en að eiga á hættu að hún
færi yfir selshausinn. Hafði hann
áður gert tilraunir með að skjóta
þannig í mark og var nokkum veginn
viss um hver stórt hom kúlan mynd-
aði, er hún kastaðist upp aftur, eftir
Asgeir Bjarnason í Knarrarnesi.
því hvar hann var staddur er skotið
reið af, svo að hann gat ákveðið hvar
hún skyldi falla til að hæfa markið á
braut sinni.
Faðir minn hlaut eigi aðra upp-
fræðslu í æsku sinni en venjulegan
fermingarundibúning þeirra tíma,
sem var kennsla í lestri og skrift og
einföldum reikningi, auk kristinna
fræða. Aðra uppfræðslu fékk hann
einungis við sjálfsnám í skóla lífsins.
En sá námstími reyndist honum
drjúgur eins og öðra gáfuðu alþýðu-
fólki. Hann var alla tíð gæddur lif-
andi fróðleikslöngun og aflaði sér
fjöld bóka og rita, sem út voru gefin
til aukinnar fræðslu almennings. Á
þennan hátt aflaði hann sér smám
saman mikillar og staðgóðrar al-
mennrar þekkingar á mörgum svið-
um. Einkum lagði hann sig eftir rit-
um um náttúrufræðileg og eðlis-
fræðileg efni, svo og eftir sögulegum
fróðleik. Las hann í tómstundum sín-
um yfir veturinn allt sem hann komst
yfir af slíkum fræðiritum. Hann
hafði einnig mikinn áhuga á ættvísi
og var vel að sér um ættir alls þorra
manna í byggðarlagi sínu og víðar.
Hann var og feikna fróður um marg-
víslega viðburði úr lífi alþýðunnar í
byggðarlaginu á liðnum tímum og
víðar að, og hafði einnig áhuga á at-
vinnusögu héraðsins og sögnum um
ýmsa menn, sem þar höfðu lifað, svo
og margvíslega atburði er þar höfðu
gjörst.
Á yngri árum sínum gjörði hann
oft víðförult með sjávarströndinni
fyrir Mýrunum, sem fyrr er á minnst.
Notaði hann þá tækifærið til að rann-
saka hversu víða hefði verið útræði
og uppsátur þar á ströndinni á liðn-
um tímum og athugaði í því skyni
gamlar búðarústir og stærð þeirra.
Ekki lét hann sér þó það eitt nægja
heldur vildi hann líka fá að vita
hvaða viðurværi hefði verið algeng-
ast hjá þessum liðnu kynslóðum.
Gróf hann því í gamla öskuhauga og
rannsakaði þær leifar, sem enn voru
sýnilegar eftir matarúrgang.
Af þessu skapaði hann sér skoðan-
ir um hvaða fiska- og fuglalíf hafði
verið algengast við ströndina og fann
þar ýmis frábrigði frá því sem nú var
orðið. Ekki gjörði hann þetta í þeim
tilgangi að rita um það opinberlega
og vekja eftirtekt á sér, heldur af
innri þörf til að afla sér fróðleiks og
þekkingar um einn þátt í starfssögu
liðinna kynslóða og lífsskilyrði
þeirra tíma. Mikið af þeim fróðleiks-
auði, er hann þannig hafði aflað sér,
fór með honum í gröfina, og er það
mikill héraðsfræðilegur skaði, er
aldrei verður bættur.
Það var meira hending, að hann
Heima er best 373