Æskan - 01.04.1988, Page 38

Rithöfundakynning:
Sigurbjörn
Sveinsson
Sigurbjörn Sveinsson JædcList á bænum
Kóngsgarði í Bólstaðarhlíðarhreppi í Húna-
vatnssýslu 1878.
Við vitnum til orða Þorsteins Þ. Víglunds-
sonar, J. skólastjóra í Vestmannaegjum. í
inngangi að Ritsajni Sigurbjörns í útgáju
Æskunnar 1971:
„Ungur að árum missti Sigurbjörn Jöður
sinn en móðir hans sá honum Jarborða og
hajði Jrá blárri bernsku mikil og góð áhrij á
þessa viðkvæmu barns- og unglingssál með
blíðu sinni og manngæsku. Hún var Jrábær
kona að manngöfgi og móðurlegum áhrija-
kenndum. Víða bera Jrásagnir þessa sér-
stæða barnabókahöjundar því vitni hversu
göfgandi áhrij móður hans voru og honum
hugstæð og inngróin.
Ungur að árum eða skömmu ejtir Jerm-
ingu lærði Sigurbjörn Sveinsson skósmíði í
Reykjavík. Að þvi námi loknu settist hann
að á Akureyri. Þar ejnaðist hann vel á iðn
sinni að talið er. - En þá tók hugsjónin hug
hans allan, hugsjónin sú að skrifa sögur
handa íslenskum börnum.
Eitthvað mun þjóðskáldið séra Matthías
Jochumsson, sem þá var hinn áhrijaríki
menningarviti allrar íslensku þjóðarinnar,
haja orkað til ejlingar þessari göjugu hug-
sjón sem glæðst hajði í bijósti skósmiðsins
Sigurbjarnar Sveinssonar - sem lagt hajði
iðn sína á hilluna og skáldaði og skrifaði
dag hvern.
Um það bil sem Jyrstu barnasögur Sigur-
bjarnar Sveinssonar komu út Jluttist hann
til Reykjavíkur. (Bernskan 1907 og 1908)
Þar gerðist hann barnakennari. Það starf
stundaði hann þar næstu 11 árin með rithój-
undarstarjinu. - Haustið 1919 réðst Sigur-
björn að barnaskóla Vestmannaeyja og var
þar barnakennari næstu 13 árin en sagði
lausu Starjinu sumarið 1932 sökum heilsu-
brests."
Sigurbjörn andaðist í Vestmannaeyjum
1950.
í riti sínu, íslenskar barnabækur 1780 -
1979, segir Silja Aðalsteinsdóttir um sögur
Sigurbjörns:
Mann skrijaði bernskuminningar sínar
1899, sex til sextán árum ejtir að atburðir
gerðust, og gajþær út 1907 til þess að bæta
úr tiljinnanlegri „vöntun á alíslenskum
barnasögum“ eins og hann segir í Jormála
aðjyrra bindi Bernskunnar.
Flestar þekktustu sögurnar gerast þegar
hann er með mömmu sinni á Lækjamóti í
Víðidal, en þar er sonur bónda sá Tryggvi
sem erjélagi Sigurbjörns í mörgum sögum,
býr til nýtt tungumál með honum, slæst við
hann og semurJrið, skorar hann á hólm og
þráir að geta Jlogið. Það varð orð að sönnu
hjá Sigurbirni þegar hann endaði einajrá-
sögnina aj þeim Tryggva á þessa leið: „en
mikið má það samt vera ej við Tryggvi litli
verðum ekki stórjrægir Jyrir einvígið.“
Þráttjyrirjlæking milli staða er Bernskan
lýsing á öruggum heimi ástar og Jriðar.
Börnin þuija að vinna Jyrir sér en þeimjyr-
irgejast ýmis barnabrek. Raunar eru þau
ótrúlega Jijáls og engin ógn steðjar að þeim
að utan.
í bókarlok er líj drengsins hins vegar að
umbyltast. Sigurbjörn á að Jara einsamall
til Reykjavíkur. Fullorðinsárin eru Jram-
undan, bernskan að baki:
„Síðan kvaddi ég bernskuna, með öllum
kenjum hennar og keipum, barnabrekum
og ærslagangi, með öllum skeljum hennar
og leggjum, skopparakringlum og þeyti-
spjöldum, með öllum hennar sólbjöriu von-
um og indæla paradísarjriði. Ég kuaddi
bernskuna, segi ég, með heitum tárum - og
ég sakna hennar enn þann dag í dag.“
Sömu einkenni eru á sögum í báðum
bindum Bernskunnar, gamansemi og heit
trú. Öryggi umvejur börnin í líki góðra
mæðra og guð kemur alltaj til bjargar ej eitt-
hvað bjátar á. Það er áreiðanlega ekki síst
Jyrir tilverknað þessara bóka hvað bernsk-
an hejur á sér Ijújan blæ í íslenskum bók-
menntum. Hún á samkvæmt skilgreiningu
að vera sælutími."
Sögur og ævintýri Sigurbjörns haja glatt
þijár kynslóðir. EJ til vill er sú Jjórða, - þið
lesendur góðir - síst handgengin þeim. En
ejlaust hajið þið líka gaman aj. „Sögur Sig-
urbjarnar koma öllum í gott skap,“ var
skráð á bókarkápu 1971. ,Þær bestu eru
bæði Jyndnar og Jrábærlega vel skrifaðar,“
segir Silja í tilvitnuðu riti. Það sannreynið
þið á næstu blaðsíðu.
Sólin var farin að lækka á 1°^
bæjarburstin varpaði skugga
hlaðið. Við Tryggvi stóðum úti 1 «
sælunni. Hann átti að fara upp 1
að smala ánum en ég átti að s
kýrnar suður að Víðidalsá. vl.
„Ég á þetta prik,“ sagði Trýg^
þegar hann sá að ég ætlaði að
prik sem reis upp við bæjarvegg11 jj
„Nei, það er prikið mitt,“ sVa^„
ég og gekk snúðugt suður hlaðv
„Ég skal sýna þér það hvort e& ,
því ekki,“ segir Tryggvi og ke
þjótandi á eftir mér. jjj
„Þú skalt aldrei hafa það,“ sVa,g^
ég og leit hlæjandi um öxl mér- ^ *
sk<
hljóp ég, eins og kólfi væri yjr
suður túnið, yfir túngarðinm
lækinn, yfir þúfur, yfir steina,
moldarflög, yfir holt og hæðh’ ^
alltaf var Tryggvi á hælunum a
Ég var kominn upp á háan ^
þegar óþyrmilega var þrifið í tjj
arnar á mér. Ég féll endilang'11'^
jarðar á grúfu en hélt samt fast
prikið með báðum höndum. Tfr'"^
lagðist nú ofan á mig og re>'na yj
draga prikið úr greipum mer- :
fauk í mig þegar hann var ^
búinn að ná af mér
prikinUn é
reyndi af alefli að standa upp e
hvorki hreyft legg né lið. Þá daú tl
nýtt ráð í hug; en hvorki var það ^
------------------------
38