Skírnir - 01.01.1920, Side 22

16
Dr. Panl Carus.
[Skirnir
Þegar Carus sendi mér sína merkilegu bók The Soul
of Man, og eg fann hvergi sálina í henni, fór mér likt og
sagt er um Napoleon, er hann spurði Laplace, hvar guð
væri á stjörnukortinu, og spurði Carus hvort engin sál
væri þá til. Hann svaraðí: Ekki svo vísindalega
verði séð eða sannað. Vér vísindamenn þekkjum ekki
annað en lífskerfin og þeirra afkomu, en engan substans.
Guðshugsjón mín er líka vísindaleg, hún er synthesis, ein-
ing og inntak hins gjörvalla.....
I öðru bréfi segir hann: »Þér eruð á miuum gömlu
vegamótum og trúið mjög á hið dulræna; það er gott
fyrir sig, en vér þekkjum ekkert þess konar vísinda-
1 e g a og annað megum vér ekki kenna, fyrir oss sýnist
alt vera relativt eða hvað öðru háð á einhvern hátt . . •
Eg sendi yður nú samt þýðing mína af v.Silesiusi« (hinum
þýzka mystiker). — — fíér sem víðar bólar á því, sem
dr. Carusi var stundum borið á brýn, að hann hefði aðra
trú sem prívatmaður og aðra sem vísindamaður; var þá
og materialisminn í almætti sínu. Hver veit nema hann,
eins og svo margir aðrir, hafi vilst og borist lengra en
þeir vildu eða vissu sakir hins mikla vísindahroka Þjóð-
verja á öldinni, sem leið.---Carus trúði þó fast á telos
(tilgang eða markmið), en ekki man eg til að hafa séð
þá kenningu hjá Haeckel (í veraldargátu hans). Ekki
heldur frjálsræði (libera voluntas), sem Carus gcrh’
glögga greiu fyrir, þar sem hann bendir á hvatir og upp-
eldi, sem breyti mönnum og framkomu þeirra svo gjör-
samlega.
Carus virtist hvergi vera blindur fylgismaður nokk-
urra heimspekinga; samtíðamenn sína mat hann oft ekki
mikils, og sízt hinn marglofaða Herbert Spencer, sem hann
segir að hvorki hafi lesið né skilið Kritik Kants né Pro-
legomena. Vin sinn William James þótti honum væut
um, en þó vildi hann ekki fallast á hans pragmatismus
og því síður hans pluralismus. Hann fylgdi fast fram Kants
heimspeki í sumum greinum,en setti vissan formalismus móti
Kants idealisma eða númenalisma. Form og eiginleik