Heimilisblaðið - 01.06.1941, Blaðsíða 12

104
HEIMILI3BLAÐIÐ
sífellt að safna cg láta safna nýjum og
nýjum sýnishornum af náttúrugripum.
Safnið mikla hjá Jurtagarðinum hafði
hann að mestu stofnað sjálfur; var þar
flest fyrir hendi, sem hann þurfti til aði
taka. Safnið var honum líka ómissandi til
að geta ákvarðað nýjar steingerðar teg-
undir.
Síðasta verk Cuviers var »Náttúrusaga
fiskanna«. Raðar hann þeim þar nictur eft-
ir reglu sinni. Á;t,ta bindi voru komin út,
er hann dó, og vann Valenciennes læri-
sveinn hans að því með honum. En er
Cuvier var dáinn, var Valenciennes falið
að halda verkinu áfram og urðu það meira
en 20 bindi að lokum.
Linné hafði ákvarðað um 500 tegundir
fiska í »Náttúrukerfi« sínu og Lacépéde
um 1500; en nafnið á ritverki Cuviers lýsit
því bezt, hversu stórfenglegt það er.
»Náttúrusaga fiskanna. Þar er lýst 5000
tegundum fiska, eins og þeir koma fyrir
i náttúrunni, raðað niður eft,ir náttúrlegum
skyldleika með því að rannsaka innri bygg-
jngu þeirra, og öll fiskanöfn forn og ný
grandgæfilega athuguð«.
Skýrslan, sem Cuvier gefur Vísinda-
stofnuninni eða Vísindafélaginu, sýnir
bezt, hve víða hann hefir náð til með e]ju
sinni og áhuga. Má svo heita, að hann hafi
haft allar greinar náttúrufræðinnar í tak-
inu pg meira 'til.
Og a]]t eru það perscnulegar athuganir
og nýmæli, sem hann hefir að flytja. Þess-
ar rannsóknir hans ag- athuganir lúta aö
veðurfræði og loftsjónum, almennri nátt-
úruheimspeki, efnafræði og eðlisfræði,
steinafræði og jarðfræði, grasafræði og
krufningafræðþ líffærafræði og dýra-
fræði, læknislyfjum, sáralækningum, dýra-
lækningum og akuryrkjufræði. Jafnframt
segir hann frá ferðum sínum til náttúru-
fræðilegra rannsókna.
IX. Cuvier og steingervingafræðin.
Steingjörvingafræðin er frumsaga lif-
andi hluta á jðrðu hér.
Steingjörvingafræðingurinn v rannsak1'11
byggingu hinna lífrænu hluta, sem nú ell'
orðnir að steini,, sýnir, hvernig ein kyns‘c
in hafi tekið við af annari á ómunatímll,11‘
náð vexti og viðgangi og svo dáið út áftulJ
Hann hjálpar jarðfræðingunum til
greina eina jarðöldina frá annari og S'e,a
sér grein fyrir lífsskilyrðum hinna lífra’111'
hluta, dýra og jurta, á hverri jarðöld f>r|1
sig. —

En steingjörvingafræöingurinn getur

ekki veitt nema mjög ófullkomna þekkú1^1
á lífi dýra og jurta á hverri jarðöld. ^1^1
fjöldi þeirra dýra og jurta, sem einu sinI1
voru uppi, er nú algerlega undir lok liu1’ ^
(lægri dýrin) eða þá, að smágjörvus
partarnir, sem veikastir vcru fyrir, el'
horfnir úr þeim leifum, sem enn finn*1
Skeljar finnast víða í klettum, en sjá
skelfiskurinn er orðinn að steini.
I þessum skilningi er steingjörvingaf1'11
in ný fræðigrein. Auðvitað kemur sú he
brigðla skoðlun í ljós. hjá grískum og' r°”
versikum rithöfundum að fornu, að stel”
gjörvingarnir séu leifar dýra, sem
hvern vegnn hafi farist á ómunatíð.
Á miðöldunum gáfu engir þessum h"
um gaum, nema hinir margfróðu Araba1
Spáni; en þeir komust að rangri nicurst°° .
Avicenna (Ibn Súra) læknir, einhver llieS
st.
lfuf
lð'
ei|V
fo>'
tt
úi
so
fræðimaður þeirra (980—1037), segir
takslaust, að steingjörvingarnir eigi
ert s'kylt við lífræna hluti, heldur hafi1111
úran gert sér það afi leik að skapa ba
ólífrænum efnum með einhverjum
fullum krafti (vis plastica). Á þessa sl< (
un féllust fræðimenn miðaldanna (Alúe
us Magnus o. fl.).
En undir lok . miðaldanna kemlir ^
spurning fram hjá heimspekingunum. 0j,„
réttara sé,, að s'teingjörvingarnir séu *
spil náttúrunnar« (lusus naturæ) eýa
séu leifar af manníólki því, er fórst i ^ ^
flóði. Mynduðust þá margar sögui'
tröllslegan vöxt manna í þá daga.
Þetta mál var sótt og varið af 11(11 ^
kappi í þrjár aldir og urðu ýmsir Ul1