Andvari - 01.01.1909, Blaðsíða 103
og skilningarvit.
85
eins í byggingu liins minsta yrmlings og í hreyf-
ingum hinna stærstu hnatta í himingeimnum; nátt-
úran er alstaðar samræm hinum æðsta vísdómi mann-
legrar hyggju. Þetta sést því betur, því nánar sem
rannsakað er, það sést t. d. í óteljandi efnum, að
grundvallarsannindi stærðfræðinnar, sem mannkynið
hefir verið að berjast við að íinna síðan spekingar
fornaldarinnar fyrst fóru að reyna skarpskygni sina,
koma fram í smáu og stóru í hinni dauðu og lif-
andi náttúru. Aílfræðin (mekanik), sem er grund-
völlur allra verklegra framfara á vorum dögum, sýnir
meðal annars, hvernig bjálkar með vissri lögun fá
mest burðarafl með sem minstu efni og reikningar
sýna, að það sem bezt er stærðfræðislega er líka lient-
ugast verklega. Þessi hin sömu lögmál stærðfræð-
innar sýna sig alstaðar í náttúrunni. Sem dæmi má
nefna, að menn hafa t. d. séð að lærhnúta manns,
sem á að bera þunga líkamans, er gegnumoíin af
strengjum eða beintaugum, sem alveg er eins niður-
raðað eins og verkfræðingar mundu hafa reiknað
að hentugast væri undir sömu Kringumstæðum í liengi-
brú eða öðru, sembera þarf' mikinn þunga. Lögunin á
hólfunum í bíflugnabúunum er samkvæmt reikning-
um og rannsóknum hin lientugasta sem hugsast get-
ur og svo mætti mörg önnur dæmi tilfæra. Náttúran
hagar smíði sinni eftir reglum mannlegrar skynsemi
og leysir verkefni eflir reglum stærðfræðinnar og rök-
fræðinnar. Samræmið milli náttúrunnar og vor er
eðlilegt; vér erum partur af náttúrunni og getuin eigi
út fyrir hana komist. Skynsemi vor er bygð eftir
lögum náttúrunnar og hin æðsta löggjöf hennar ligg-
ur i oss, eins og Kant segir. vér getum eigi gripið
eða skynjað náttúruna nema með þeirri reynslu, sem
vér gegnum skilningarvitin höfum fengið úr náttúr-
unni sjálfri. Skynjan mannsins og lögmál hugsunar-
innar eru orðin svona eins og þau eru, af því ver-