Verði ljós - 01.07.1901, Blaðsíða 8

104
anna i fari hennar, en ausi einhver útlendingur, sem litið sem ekkert
þekkir andlega hagi vora, )>vi hóli yfir oss, sem liver maður getur sagt
sór sjátlfhr, að só óverðskuldað moð ollu, þá or hann kallaður „íslands-
vinuriun jnikli“. Þessa alíslenzka hugsuuarrugliugs sjást svo að segja
daglega merki og það má mikið vera, ef hann lætur ekki bóla á sór
einhversstaðar, þegar tekið verður að ræða erindi ]>að, sem hór liggur
fyrir.
Því að lýsingin, sem hér er gefin á alþýðumentuu vorri, er eigi
glæsileg, — síður en svo. Hafi Páll amtmaður Briein þótt taka fulldjúpt
í árinni í ritgerð sinni um alþýðumentuniua í síðasta ársbindi „Lögfræð-
ings“, þá mun það ekki þykja síður gjört hér. En hvað sem því líð-
ur -— lýsing sú á alþýðumentun vorri, sem liór er gefin er 'þess eðlis,
að hún grípur oss með sannfæringarvaldi, sá sem hana les hlýtur að
játa, að í öllum höfuðatriðunum séþað, semþar er sagt, satt og rótt. Um
einstök atriði ma auðvitað ávalt þrátta og draga úr sönnunargildi ein-
stakra dæma, sem tilfærð eru, en mergurinn málsins haggast eigi við
það.
Höf. fullyrðir og leiðir rök að því, að ástandið sé óþolandi eins og
það er. Kennaraleysið, skólaleysið, umsjónarleysið með þessum skóluin
og kennurum, sem vér höfum, sé alt jafn óþolaudi og ekki til að una
við lengur.
Pyrst minnist höf. á kennaraleysið. Einhverjum kann nú að
þykja það undarlegt i meira lagi að tala um kenuaraleysi á íslandi,
þar sem hér eru nú alt að því 180 sveitakeunarar auk kennara í kaup-
stöðum og sjávarþorpum. Eu þó er þetta ekki ofsagt, svo framarlega
sem allan þorra þessara kennara vantar megiuskilyrðið fyrir því að geta
kent. En einmitt þetta er meinið. Allur þorri þeirra mauna, sem liér
á laudi er settur til að menta æskulýðinn, er sjálfur mentunarlaus. Þetta
er ekki sagt til þess að óvirða kennaralýðiun íslenzka, því að haun
getur ekki að því gert, það er þjóðinni sjálfri að keuna, að vér eigum
ekki mentaða kennara, því að fyrir sinnuleysi hennar vantar hór enn
að mestu leyti stofnun til þess að menta kennaraefnin. Sama fjárveit-
ingarvaldið, sem á síðasta alþingi veitti 11 þúsuud kr. íil alþýðument-
unarinnar, hefir til þessa verið ófáanlegt til að gera svo úr garði þanu
skólann, sem sjálfkjörinn má telja til að vera kennaraskóla fyrir alt
landið, að liann hafi enu sem koinið er getað gert mentun kennaralýðs-
ius að liöfuðviðfangsefni 'sínu. £>að er Elensborgarskóliun, sem hér er
átt við. Hann hefir fundið svo litla náð i augum íjárveitingarvaldsins
íslenzka, að það eiginlega gegnir furðu, að skólastjórinn skuli ekki fyr-
ir löngu liafa lagt árar í bát og steinhætt að hugsa um mentun kenu-
aralýðsins. En hann hefir ekki gefist upp, og fyrir frábæran dugnað
skólastjórans er nú svo komið, að kennaraefni vor geta þó fengið þar
vetrarlanga tilsögn. En fullnægjandi er það þó ekki, sérstaklega þar