Nýjar kvöldvökur - 01.07.1907, Page 22

190
NÝJAR KVÖLDVÖKUR.
lestrum, sem hann hefir haldið í Reykjavík, og
verður Jdví eigi af þeim heimtuð vísindaleg
nákvæmi eða rannsóknir um vafaspurningar, er
fyrir kunna að koma, Fyrri bókin er yfirlit
yfir helztu drættina í sögu þjóðarinnar frá land-
námstíð og alt til vorra daga, og sérstaklega
rakið, eins og nafnið bendir til, hvernig hið
íslenzka þjóðerni er til komið, og hvern-
ig þjóðin hefir haldið í það öld eftir öld,
hvað mikið sem ið útlenda vald bæði fyrr og
síðar hefir gert ti! þess að reyna að drepa það og
bæla það niður. Síðari bókin, sú erút kom í fyrra,
Gullöld Islendinga, er núklum mun stærri
°g yfirgripsmeiri; húntekur til meðferðar stjórn-
arskipuii og háttu fornmanna, hvernig þeir
lifðu, störfuðu og unnu bæði úti og inni, vopna-
búnað þeirra, klæðaburð og alla heimilisháttu;
þar er og lýst afstöðu þeirra við Noreg og
hvernig þeir smásaman komust á það stig að
verða þjóð sjálfir. Rá er og lýst verzlun
þeirra, siglingum, skipum og m. fl. Alt er þetta
rakið út úr sögunum, og má nokkurnveginn
telja víst að réttara verði ekki farið eða sagt
víðast hvar en gert er. Allmargar myndir
eru í bókinni en þó helzt til fáar. Hefði með-
al annars þurft að vera þar myndir af búning-
um þeirra, húsuin o. fl. eftir því sem næst
yrði komist. Báðar bækurnar eru ritaðar með
lifandi ættjarðarást, stillingu en fjörugar og
víða kryddaðar snillyrðum og fögrum hugs-
unum, og inálið má lieita gott, einkum á Gull-
öldinni. Bækur þessar ætti að vera til á sem
flestum heimilum, og ungir sem eldri ættu að
Iésa þær. Og allir þeir, sem íslendingasögurnar
eiga, þurfa og að eiga Gullöldina, því að þar fæst
úrlausn á mörgum vafagreinum, er fyrir kunna
að lcoma í sögunum einkum að þvi er viðkem-
ur siðum og háttum og fleira — Áður hefir
höf. gefið út æfisögu tveggja stórmenna 18.
aldarinnar: Skúla landfógeta og Odds lögmanns
Sigurðssonar, og eru þar ágætar lýsingar á hag
landsins á þeiin tímum.
Finnur prófessor Jónsson hefir nýlega gefið
út Bókmentasögu íslenctinga að fornu og fram
til loka 14. aldar, Er það eitt stórt bindi, og
er það merkilegt rit. Áður hafði hann ritað á
dönsku bókmentasögu vora um sama tíma
í þrem stórum bindum, og er það rit svo án-
kvæmt og tæmandi, að eigi verðnr lengra far-
ið að eg hygg. Kjarna rits þessa hins mikla
hefir hann svo gefið út handa Islendingum.
Rit þetta er bygt á öllum þeim beztu og síð-
ustu niðurstöðum vísindanna, en þó allskemti-
lega ritað, og alþýðlegt aflestrar. Vera má að
það verði ekki allir sein fella sig við sumar skoð-
anir höf., en bæði er hann nú allra manna
lærðastur á forn fræði, og skilur fornritin manna
bezt, svo að hann mun flestum fremur mega
þar úrflokkitala. Máliðá bókinni er ekki eins gott,
eins og ætla mætti, enda er höf. búinn að
vera ytra nær 30 ár, halda fyrirlestra á dönsku
um fjölda ára, og hefir ritað á dönsku meira en
flestir aðrir þrír eða fjórir saman. Vilja því setn-
ingar hans einatt bera útlenzkulegan blæ, svip-
að eins og hann eigi orðið hægra með að rita á
útlendu máli. Pað er galli á jafn ágætu riti.
Rriðji maðurinn er Bogi Th. Melsteð. Hann
hefir ritað litla íslendingasögu handa barnaskól-
um, og er undarlegt hvað hún er lítið notuð
við kenslu. En hún er þannig rituð, að ef kennar-
inn er fær um að fylla út í hana með viðburðum og
viðaukum, þá gefur hún ágætt yfirlit yfir sögu
landsins. En að kenna hana þannig, að hlýða yfir
hana eins ogþulu, og bætaengu eða litluviðtil
skýringar, er hún lítt nýt. En svo mun því miður
þeirri kenslu vera víða varið, þó að ilt sé til
að vita. Aðrasögu hefirhann og byrjað að rita
handa alþýðu, er hann kallaði «Þættir úr ís-
lendingasögu«, en til allrar ógjæfu datt botn-
inn úr þeirri útgáfu í miðju kafi í miðri Sturl-
ungaöldinni, og hefir ekki komið síðan. Er
það illa farið að svo skuli vera, Bogi Melsteð
hefir stundað íslendingasögur nokkuð yfir 20
ár í Kaupmannahöfn, og reyndar alla tíð síð-
an hann kom í skóla og alt af starfað með ó-
þreytandi iðni. Stundum liefir hann haft styrk
nokkurn af landsfé, en þó með eftirtölum, en
slíkt stórvirki eins og að ganga á undan að
safna til sögu þjóðar vorrar, og semja hana
langa og fullkomna, kostar mikinn tíma og