Nýjar kvöldvökur - 01.10.1907, Síða 24

164
NÝJAR KVÖLDVÖKUR.
mætti vel bæta Jóni Baldvinssyni við. Rað er
orðið of margt af svo góðu. Rá liættir og Jóni
Trausta við að gera alla presta undantekning-
arlaust að voluðum bjálfum, sálarlausum, trúar-
lausum og andlausum heiglum, og á þar sam-
merkt við þá Rorgils gjallanda og Guðmund
Friðjónsson; það getur engin ærleg taug eða
andleg nenning (Energi) verið í þeim, af því
að þeir eru prestar. »Þjófurinn heldur alla ó-
fróma.s En rétt væri að spyrja Rorvald Thor-
oddsen um það, hvort þetta muni vera sönn
lýsing á íslenzkum prestum yfirleitt. Og ef það
er eigi, þá er öll ástæða til að ætla, að fleira
kunni að vera varhugavert við mannlýsingarn-
ar sem íslenzkar skapeinkuiinir — að þær kunni
að hafa blandast útlendum einkunnum í huga
þeirra, þó að þeir ef til vill viti ekki af því.
Rannig er hugsanalíf íslenzkrar alþýðu að jafn-,
aði svo fábrotið, einkutn þeirra fáfróðu og
grunnhygnu, að það er æði vafasamt, hvort
þeim gæti dottið í hug alt það, sem skáldin
láta þá hugsa, senr þar er um að tala. Annað
sem og er stórum athugavert er orðafjöldinn,
mærðin, tnælgin. Það er meistaranna siður að
lýsa ekki fólki en láta það lýsa sérsjálftí orð-
um og breytni; smærri mennirnir eyða mörg-
um blaðsíðum uudir vaðal uni minna efni en
snillingarnir segja í tíu línum. í því er Jóni
Trausta að stórfara fram; mælgin í Höllu er
víða dauðþreytandi, og bætir hvorki né prýð-
ir; í Leysingu ber ntiklu minna á því; hann
er stórum meiri listamaður í Leysingu en öllu
hinu sem á undan er komið; en eigi hefir hann
þar enn getað losað sig við kaldrandann og
óbeitina, sem hann hefir á fólkinu; það er alt
«satíriskt», d: hann heldur því fram, að innra
sé alt rotið og ilt meðal manna; bjartari skoð-
anir koma þó franr í Leysingu, þar sem þau
eru, Friðrik og Ragna; það er eins og höf. sé
að leysast frá svartsýninu, sem hefir hingað til
þjáð hann. Retta bölsýni var í tízku á norð-
urlöndum fyrir svo sem 20 árum, cn nú eru
menn mjög horfnir frá því. Kýmni án eitur-
beiskju, spotts og bölsýnis kemur að eins fram
í «Á fjörunni» sem að öllu samtöldu er einn
af allra beztu þáttum skáldsins.
Pá er annað. Höfundurinn flýtir sér of nrik-
ið að rita. Pað er eins og hann láti uppkastið
í prentsmiðjuna, og gefi sér ekki tíma lil að
lesa prófarkirnar. Málið og prófarkalesturinn á
Höllu er mjög svo óvandað. Málið er dönsku-
borið, t. d. ekki á undan sögninni o. m. fl.
því um líkt; svo eru prentvillurnar ófærlega
margar í svo vandaðri og góðri bók. Málið er
miklu betra á Leysingu« ber minna á dönsk-
unni, og setningarnar að jafnaði góðum mun
íslenzkari, og prentvillur og ritvillur færri.
Skálditi, og þeir, sem ritsnillingar ætla að gérast
á íslenzku, verða að gæta þess, að málið sé
gott. Pað fagra og létta mál, sem vér eigum
nú í höndutn þeirra, er með kuttna að fara,
eigum við skáldunum að þakka: jónasi Hall-
grínrssyni, Stgr. Thorsteinson og Benedikt
Gröndal. Reim, sem nú rita, er skylt að halda
áfram að halda málinu hreinu og fögru —
halda áfram þar sem þeir hættu. Hvorki mega
þeir fyrna það um of né blatida það dönsku.
Málið,setn nú er, eiga þeirað fegra og prýða, það
er landsins og þjóðarinnar stóra krafatil þeirra.
En Jón Trausti er að leysast nú einmitt úr
svo mörgum böndum, að hann á skamt upp
á meistara borðið. Rað sé eg bezt á «Leys-
ingu >, því hún er orðalaust tilþrifamesta skáld-
rit, sem enn hefir komið frá íslenzkum höfundi.
Eg las hana í striklotu, og gat aldrei slitið
mig lausan frá henni, fyrri en hún var búin.
Og ef honum fer jafn mikið fram frá Leysingu
til næstu sögu, sem hún tekur hinu eldra frani,
leyfi eg mér að samgleðjast honum sem ein-
um af langbeztu rithöfundum landsins.
JJ-
Kaupendur að NÝJUM KVÖLDVÖKUM
eru vinsamlega beðnir afsökunar á drætti þeim,
sem orðið heíir á útkomu þessa heftis, og staf-
að hefir af veikindum prentaranna. Næsta hefti
væntanlegt fyrir Jólin.
Prentsmiðja B. Jónssonar 1907.