Þjóðmál - 09.01.1974, Blaðsíða 6

6
Þ J Ó Ð M Á L
AUKIN AFSKIPTI
B0R6ARANS AF
SKIPULA 6SMÁL UM
Framsöguræða Steinunnar Finnbogadóttur, borgar-
fulltrúo fyrir sameiginlegri tillögu borgurfulltrúa
allra vinstri flokkanna um skipulagsmúl í borgur-
stjórn Reykjavíkur
Skipulagsmál eru mikið fagmál, þar vegur þungt hið
fræðilega — en einnig innihaldið, hugkvæmnin sjálf.
Því er nauðsynlegt og við leggjum áherslu á það í til-
lögum okkar, að borgurunum gefist kostur á að tjá sig
um skipulagshugmyndir á hinum ýmsu stigum þess.
Þetta er svo nauðsynlegur lífgjafi í málið, að ofurþungi
fræðinnar og speki þeirra, er við treystum best fyrir
þessum málum vegna menntunar sinnar má ekki fæla
borgarana frá því að reyna að mynda sér sjálfstæðaf
skoðanir á þessu sem og öðru því, er mjög snertir
hvem einasta mann í borginni.
Endurskoðun skipulags
Fyrsti liður í tillögum okkar,
er um nauðsyn þess, að heildar-
cndurskoðun Aðalskipulags
Reykjavíkur frá 1962 fari fram
á næsta ári. Aðalskipulagið er
byggt upp á forsögn um íbúatölu
á höfuðborgarsvæðinu. Á árinu
1962 var kosið að miða enda
skipulagstimabilsins við það ár,
sem höfuðborgarsvæðið hefði 150
þúsund íbúa. Þetta reyndist sam-
kvæmt mannfjölgun þá vera árið
1983. Aðrar stærðir í skipulag-
inu, t. d. fjölgun bifreiða og um-
ferðarálag voru reiknaðar út frá
þessum grundvelli. Er sú aukn-
ing á hverju ári um 10 bílar á
1000 ibúa. Að auki eykst bif-
reiðafjöldinn árlega á hverja
1000 íbúa. f heild var gert ráð
fyrir 2,8 faldri aukningu bif-
reiða á 1000 íbúa árið 1983 mið-
að við 1962. Það þýðir um 370
bifreiðir á 1000 íbúa eða 55,500
bifreiðir á höfuðborgarsvæðinu
einu árð 1983. Gerum ráð fyrir,
að fólksfjöldaaukningin verði
eitthvað meiri en undanfarin
2—3 ár eða að meðaltali 1,2%
(svipað og önnur vestræn lönd).
Og gerum við ennfremur ráð fyr-
ir, að aukning bifreiða haldi svo
áfram eins og síðustu 10 ár gefa
til kynna eða 10 bifreðir á 1000
íbúa á ár, verða árið 1983 um
125 þúsund manns og 44,500 bif-
reiðir á höfuðborgarsvæðinu. En
nú mun um 11 þúsund bifreiðum
færra en gert var ráð fyrir í
forsögninni, sem aðalskipulagið
byggist á og hefur hún því að
þessu leyti farið um 20% fram
úr útreiknanlegum lokatölum.
Það er f sjálfu sér engin goðgá,
þö að forspáin hafi ekki verið
rétt f byrjun, en það þarf bara að
endurskoða forspána og út frá
henni skipulagið allt. Slfk endur-
skoðun kemur að vísu nokkuð
seint nú, er nær helmingur skipu
lagstímabilsins er liðinn, en því
vandasamari verður endurskoð-
unn aðeíns. Þessara heimildir
hef ég m. a. úr einni ágætri grein
eftr ungan arkitekt, sem birtist í
Morgunblaðinu.
Annars er það um endurskoð-
un aðalskipulagsins að segja, að
skv. lögum eða reglugerð á að
endurskoða aðalskipulagið á 5 ára
fresti og hefði það því átt að
gerast fyrir þrem árum. En auð-
vitað eru lögin vegna nauð-
synjarinnar og þvi brýnt, að þau
séu virt, en eins og borgarfull-
trúar vita byggist skipulag m.a.
á forsögn, sem mötuð er af gagna
söfnun, þegar forsögn reynist
eins og hér er ekki rétt, hlýtur
það að vera augljóst að skipulag
er þá ekki nema nafnið eitt. En
hvað er þá rangt í forsögninni?
Það hefur þegar verið Vikið
að forsögn umferðarmála, en við
það bætist, að forsögn íbúðar-
þarfar hefur heldur ekki staðist.
Vitað er að Breiðholtshverfi
verður fullbyggt á næstu 2—3
árum, en aðalskipulagið gerði
ráð fyrir, að svæðið nægði fram
til 1983.
Hlutföll hinna ýmsu þátta í for
spánni hafa raskast, en þetta sýn
ir, að óraunhæft er að miða
skipulagstíma við íbúafjölda eins
og hér var gert, heldur miða
það við ákveðið árabil, t. d. 10
ár, sem þarf að vera styttra eftir
því sem byggingarþróunin er
hraðari svo sem hér hefur verið.
Þessir tveir þættir, aukning
farartækja og íbúðarþörf, auk
breytinga, sem þegar hafa orðið
í framkvæmd skipulagsins i
reynd, ættu að nægja til þess, að
allir sjái nauðsyn endurskoðun-
ar, en í reynd er það margt
fleira eins og t. d. ný viðhorf til
göngusvæða í borg og ný viðhorf
til blandaðrar byggðar. Að sjálf-
sögðu þarf einnig að ákveða
strax nánar með nýtingu á svæð-
unum með sundunum í átt að
Mosfellssveit, þar sem þegar er
ljóst, að núverandi íbúðarsvæði
eru að verða fullnýtt.
Það er mikilvægt, að heppileg-
asta lausn fáist fram í skipulagi.
En skipulag er það viðamikið og
margþætt verkefni, að þegar búið
er að taka ákvörðun um gerð
þess, þá verður því vart breytt.
Sjálfsagt er að hafa samkeppni
um gerð skipulags oftar en hing
að til. í tillögunni er vikið að því
að leita til fleiri sérfræðinga en
verið hefur, en það er að verða æ
ljösara, að félagsvísindin þurfi að
hafa hönd í bagga með gerð
skipulags — þetta má m. a.
merkja af því, að arkitektum nú
á dögum finnst skorta á í þessum
efnum og er ekki ástæða til að
ætla að þá sé langt gengið.
Hugsum okkur Breiðholtið,
sem nú er vegna stærðar sinnar,
cinhæfni og einangrunar að slá
skapara sína í andliti. Hefði þessi
byggð ekki orðið eyðilegri heim-
kynni íbúanna ,ef félagsvísindin
hefðu verið tekin þar inn í mynd
ina frá byrjun. Þetta á að sönnu
ekki eingöngu við um Breiðholt
— því fer fjarri. Hér er öfugt
farið — í stað þess að fyrirbyggja
félagslegu vandkvæðin — þá er
viðfangsefnið nú að bjarga því
sem bjargað verður.
Skipulagsl/ðræði
Þama getur margt haft áhrif
til bóta svo sem skipulagslýð-
ræði, sem er þáttur hins al-
menna borgara til að hafa áhrif
á mótun skipulagsins.
Þó að skipulag sé lagt fram,
þá hefur borgarinn ekki næga
þekkingu og kunnáttu til þess
að benda á gallana. Þvi væri eðli-
legt, að borgaryfirvöld kæmu því
inn í reglugerð skipulags, að ein-
hver útnefndur hópur fólks fengi
undirstöðuupplýsingar um skipu
lag og gerði svo sínar persónu-
legu athugasemdir, svo sem á
umræðufundum með skipuleggj-
endum. Nú er þetta að sjálfsögðu
ekki eina leiðin, til þess að ná
til borgaranna í þessum efnum
— reynd hefur verið sú leið, að
ég held með góðum árangri, við
gerð aðalskipulags Isafjarðar-
kaupstaðar, að gefið hefur verið
út kynningarblað, þar sem sýnd-
ir eru ýmsir möguleikar, og
ibúum þar með gefinn kostur á,
að fylgjast með verkinu og ræða
um það á opnum fundum.
Eldri borgarhverfi
Uppbygging eldri borgarhverfa
er að verða æ hærri í hugum
manna og það mun mála sannast,
að svo hafi tekist til við deili-
skipulag gamla miðbæjarns, að
flest sérkenr.i hans hafi verið af-
máð og væri hægt að segja, að
þar hafi farið fram eins konar
dauðhreinsun á byggðinni. Nú
eru fyrir hendi tillögur um varð-
veilu eldri húsa, gerðar af þeim
Herði Ágústssyni og Þorsteini
Gunnarsyni, arkitektum, sem
taka verður tillit til í þessari
skipulagstillögugerð.
Mat manna á gldi eldri borgar-
hverfa hefur breytzt mikið hin
Loftmynd af miðbæ Reykjavíkur.
Fyrir áramót kynntum við hér í Þjóðmálum allar
sameiginlegu tillögur borgarfulltrúa vinstri flokk-
ana í borgarstjórn Reykjavíkur í hinum ýmsu mála-
flokkum, er lagðar voru fram við undirbúning fjár-
hagsáætlunar borgarinnar fyrir árið 1974.
í skipulagsmálum var nú flutt ýtaarlegri tillaga en
áður í þessum mikilvæga málaflokki og var
skemmtilegt að það skyldi vera kona, sem talaði
fyrir þessu máli. Hvetjum við lesendur til þess að
kynna sér þessi mál, en aukin afskipti almennings
af þeim er nauðsyn, því að þau varða alla.
síðari ár. Nú er vitað, að íbúa-
tala hefur farið mjög fækkandi í
eldri borgarhverfum — þær
upplýsingar liggja m. a. fyrir í
aðalskipulagi, en þar er gert ráð
fyrir, að slík þróun haldi áfram
og þar verði engu um þokað —
en sem betur fer þarf það ekki
að vera svo — því án mótaðgerða
leiðir þetta til niðumíðslu hverf-
anna og þangað safnast einhliða
félagslegur hópur, sem er mjög
óæskilegt og hleður utan á sig
félagslegum vandamálum. 1 þess
um hverfum er staðsettar marg-
ar þjónustustofnanir, s. s. skól-
ar og sundlaugar svo eitthvað sé
nefnt, sem nýta mætti mun bet-
ur, því er rétt að snúa sér að því
verkefni, að auka aftur fjölda
íbúa þessara gömlu hverfa með
enduruppbyggingu þeirra.
Sú stefna, sem ríkt hefur að
undanförnu, að flytja gömul og
merk hús í Árbæjarsafn í svo
ríkum mæli sem verið hefur,
hlýtur að þurfa að taka enda —
bæði er gildi hússins orðið ann-
að, skilið úr sínu fyrra um-
hverfi — svo og lítill eða enginn
möguleiki til að nýta húsið — og
finnst mér þá frekast koma til
að vernda ákveðna borgarhluta
sem næst sinni fyrri mynd. Og
er okkur þá efst í huga varð-
veizla og endurbygging Grjóta-
þorpsins — með þeim hætti t. d.
að flytja þangað eldri hús í svip-
uðum byggingarstíl og þau, sem
fyrir voru svo og byggja ný í
sama anda, svo sem henta þætti
Þetta ætti að vera sérstakt áhuga
efni þeim aðilum, er gera sér
tíðrætt um hið manneskjulega
umhverfi. Það er rétt að þetta
myndi skapa manneskjulegt um-
hverfi um leið og varðveittur er
menningararfur — þar við bæt-
ist, að Grjótaþorp er i hjarta
borgarinnar og gæfi það mögu-
leika á f jölbreyttri nýtingu þess-
ara húsa.
Árbæjarsafn er staðreynd, sem
starfrækja þarf svo myndarlega
sem unnt er — en ekki ætti að
flytja þangað hús nema í undan-
tekningartilfellum, nema að horf
ið yrði að þvl að nýta húsin þar
á staðnum. Það sem ýtir sérstak-
lega á eftir því, að lagðar verði
fram heildartillögur um fram-
tíðargerð gamla miðbæjarins nú
týna þessi gömlu hús óðum töl-
unni hér í borginni, því hið ó-
endurskoðaða deiliskipulag ýtir
undir ,það. Þétting byggðar á
borgarsvæðinu hlýtur að vera
hagkvæm bæði hvað snertir stytt
ingu ökutíma íbúanna að og frá
vinnustað og orkusparnað af