Þjóðmál - 09.01.1974, Blaðsíða 7

þjoðmál
7
sömu sökum, og þá frekar horf-
'ið frá forgangi einkabílsins sem
núverandi deiliskipulag gerir
ráð fyrir.
Göngusvæði
Varðandi ályktun okkar um
framtíðargöngusvæði er það að
segja, að hin fyrsta reynsla af
göngugötu í Reykjavik liggur nú
fyrir varðandi Austurstræti og í
ljós kom, að 93% þeirra, er lýstu
skoðun sinni um friðun götunnar
vildu, að hún yrði svo áfram, það
hve vilji borgaranna annars veg-
ar og ráðandi borgaryfirvalda,
hins vegar rakst á með þeirri
ákvörðun að opna götuna að
hluta á ný fyrir allri umferð er
lítt skiljanleg — enda mun ég
ekki gera tilraun til þess að
skýra það hér og nú. — En hitt
er ljóst ,hvert þróunin stefnir í
þessum málum og nauðsyn ber
til, að tillit verði tekið til þess
við skipulagsgerð, hvaða svæði
næst gerð að göngusvæðum. Því
segjum vð í ályktunartillögu okk
ar, að þar tiltekið svæði verði í
fyrirrúmi sem göngusvæði í fram
tiðinni. Þess þarf vart að geta, að
sjálfsögðu yrði séð fyrir að-
keyrsluæðum til flutninga á
vörum, svo og ferðum sjúkrablla
og slökkviliðs o. s. frv.
Stækkun göngusvæðis í mið-
borginni hefur í för með sér
tafir og vissa erfiðleika fyrir
strætisvagna borgarinnar, m. a.
af því leggjum við til, að Lauga-
vegur verði eingöngu akbraut
strætisvagna, en að öðru leiti
göngugata. Jafnframt krefst
stórt göngusvæði nægra bíla-
stæða í næsta nágrenni og því
þarf einnig að ætla svæði í skipu
iagi. Bezta lausnin væri að íhuga
bifreiðageymslur á mörgum hæð-
um, því þyrfti borgin að athuga,
hvort hagur væri í að veita ein-
hvers konar fyrirgreiðslu þeim
aðila eða fyrirtæki, sem hefðu
áhuga á að reisa slík hús annað
Bergur Sigurbjörnsson:
Er tæknistéttin
hemill í
menningarsókn
þjóðfélagsins?
hvort einir eða í samvinnu við
aðra.
Hraðbrautarkerfi
Endurskoðun á hraðbrautar-
kerfi miðbæjarkjarnans er nauð-
synleg. Umferðartalning í aðal-
skipulagi bendir á, að hlutfalls-
lega sé lítil umferð þvert á mið-
bæinn nokkurn veginn frá norðri
til suðurs, endu að síður er gert
ráð fyrir tveimur hraðbrautar-
tengingum í gegnum gamla mið-
bæinn. Þar sem miðbærinn er
endastöð eða takmark langflestra
ökumanna vegna stöðu sinnar í
borginni, þá verður ekki séð sú
nauðsyn að beina miklum um-
ferðastraumum í gegnum hann.
Hvorttveggja er, að þessar um-
ferðaæðar lýta hann til mikilla
muna og skapa um leið óþarfa
röskun og óþarfa kostnað fyrir
borgina, sama gildir um tengi-
brautina í austur og vestur milli
Grettisgötu og Túngötu annars
vegar og Hverfsgötu og Tryggva-
götu hinsvegar. Eðlilegra verður
að teljast, að umræddar hrað-
brautir e'ndi við miðbæinn og þá
við stór bílageymsluhús og að
tengibrautirnar falli niður í
þeirri mynd, sem fyrirhugað er í
aðalskipulagi — þar sem að
Hringbraut og Skúlagata með
framhaldi yfir Geirsbrú geta
fullkomlega annað umferð milli
austur- og vesturhluta borgarinn-
ar. Síðan aðalskipulag var gert
1962 hefur fengizt mikilvæg
reynsla á sviði umferðarmála —
áður var ríkjandi sú stefna, að
breikka götur, menn héldu sig
þannig mæta bezt umferðarálag-
inu — en nú hefur komið, í
ljós, að breikkun gatna veitir að-
eins tímabundna lausn, og ef
endalaust er haldið áfram á
þeirri braut — þá gæti Reykja-
vík orðið innan tíðar ein breið
gata, svo ekki horfir sú lausn vel
og því ekki að ástæðulausu, að
bent er á nauðsyn þess að at-
huga þessi mál mjög alvarlega.
Nýr miðbær
1 tillögum okkar er m.a. vikið
að hinum fyrirhugaða miðbæ við
Kringlumýr. Eins og byggðin
hefur þróast á undanfömum ár-
um, og hverfin risið hraðar en
ætlað var, er orðið ljóst, að mið-
bærinn svokallaði við Kringlu-
mýrarbraut getur ekki orðið nein
allsherjarlausn á þeirri brýnu
þörf að þjóna íbúðarsvæðum
borgarinnar, sem verzlunar-,
menningar- og þjónustumiðstöð
— það hlýtur að teljast sjálf-
sögð krafa, að slíkir miðbæjar-
kjarnar séu í hæfilegri fjarlægð
frá Ibúðarhverfunum. Það er
ekki nægilegt, að þjónustukjam-
ar, sem uppfylla aðeins brýnustu
þarfir séu til staðar í borg sem
Reykjavík. Þarfirnar eru fleiri
og því þarf að sjá til þess, að
öllum ibúum borgarinnar sé gert
sem jafnast undir höfði í því að
göfga anda sinn, en þeir hafa
með núverandi stefnu æ lengra
að sækja í menningarstofnanir.
Þess vegna ályktum við svo, að
hinn fyrirhugaði miðbær við
Kringlumýri hafi nógu verkefni
að sinna, þó verulega verði dreg-
ið úr stærð hans, enda má með
því draga úr stærð umferðar-
mannvirkja við hann, sem verða
með ólíkindum skv. skipulagi
og kostnaðurinn svimandi. Þessi
miðbær er hreint ekki svo lítill
kapítuli, sem rétt er að skoða vel.
í hinu upphaflega aðalskipu-
lagi er ekki gert ráð fyrir íbúða
byggð I miðbænum, en ánægju-
legt er að vita, að nú mun nokk-
ur áhugi, að ég held, hjá borgar
yfirvöldum og skipulagsmönn-
um á því, að byggðin innihaldi
Framhald á bls. 10
Skattgreiðendur í þjóöfélag-
inu hafa lagt á sig ómældar
fórnir fyrir sókn þjóðfélagsins
til aukinnar menningar. (Skatt-
svikarar eiga þar engan góðan
hlut að máli). í vasa heiðar-
legra skattgreiðenda eru sóttir
peningar til að byggja fyrir
skóla, sjúkrahús o.s.frv. Hver
menntamaður, sem notið hefur
ókeypis skólavistar og kennslu
(auk námslána upp á síðkastið)
stendur þannig, ef grannt er
gáð í mikilli óbættri skuld við
það fólk, sem greitt hefur
skatta, jafnvel af þurftartekjum
(ekki skattsvikara), til þess að
hann mætti njóta menntunar,
e.t.v. allt fram undir þrítugs-
aldur. Og þá væri sagan um
kálfinn og ofeldið vissulega að
endurtaka sig, ef einhverjar
stéttir menntamanna torveld-
uðu, beint eða óbeint tilraunir
þjóðarinnar til almennrar
menningarsóknar fram á við,
eða gerðu þá sókn fórnfrekari
en áður, í stað þess að létta
þjóðinni fórnirnar í þessari
stöðugu og þungu sókn og
greiða á þann veg vextina af
skuld sinni við skattgreiðand-
ann.
Það vantar skóla og
sjúkrahús.
Fyrir nokkrum árum vaknaði
þjóðin upp við þann vonda
draum, að hana vantaði tilfinn-
anlega skóla og sjúkrahús.
Fyrst ráku menn augun í það,
hvað heiftarlega strjálbýlið
hafði orðið útundan í þessum
efnum, síðar fór Stór-Reykja-
víkursvæðið að rekja raunir
sínar einnig.
Framsýnir og góðviljaðir
menn vildu rjúka til og eyða
þeim vanda, að sjálfsögðu með
því að þyngja skattana á al-
menningi til að afla nauðsyn-
legs fjármagns.
Var þá að sjálfsögðu byrjað á
því að leita til langskólaðra
tæknimanna til að „Hanna ’
Hér skulu sýndar fjórar síð-
ustu línurnar úr hugsuðum
kostnaðaráætlunum tækni-
mannanna.
A. skóii:
Byggingarkostnaður alls
540.0 millj.
Ófyrirséð 10% 54,0 millj.
kr. 594.0 millj.
Teikningar og umsjón 10%
59.4 millj.
kr. 653.4 millj.
B. Sjúkrahús.
Byggingarkostnaður alls
kr. 800.0 millj.
Ófyrirséð 102 80.0 millj.
kr. 880.0millj.
Teikningar og umsjón 10%
kr. 88.0 millj.
kr. 968.0 millj.
Sé litiö á þessar hugsuðu töl-
ur verða nokkrar aðstaðreyndir
alveg augljósar á stundinni.
1. Dásmið gengur ekki upp.
Þjóðin getur einfaldlcga ekki
leyst vandamálið á: þcim tíma,
sem til stefnu er.
2. Það merkir svo aftur, að
að byggingartíminn verður ó-
hóflega langur og bygginga-
kostnaður meiri en annars
hefði orðið.
3. Þeir sem áttu að njóta
bygginganna, skóla, sjúkra-
hús, geta það ekki. Það hefur
svo áhrif á líf þeirra og lífs-
gengi þannig ,að þeir fá ekki
notið þess menningarlífs, sem
til var ætlast og að stefnt.
4. Það er eitthvað meira en
lítið að, þegar kostnaður við
tcikningar og umsjón með bygg
ingu eins húss nemur milljöna-
tugum, eða nálgast 100 milljón-
ir króna.
Dragbítur á
menningarsóknina.
Þjóöfélagið hefur meö vax-
andi þunga lagt áherzlu á
tæknimenntun síðustu árin.
Ætli verkfræðideildin sé ekki
dýrasta deildin í Háskóla ís-
lands o.s.frv.V Þetta var gert I
því skyni að gera allar tækni-
og verkframfarir í þjóðfélag-
inu ódýrari en þær áður voru
en ekki dýrari. Markmiðið með
tæknimenntuninn var ekki það
það eitt að bæta nokkrum
milljónatugum ofan á þann
..byggingakostnað“, sem fyrir
var, handa tæknistéttunum.
Markmiðið var að hinir tækni-
menntuðu menn fleyttu inn í
landið aðferðir og nýjungar
annarra þjóða til að LÆKKA,
kostnað allra þeirra fram
kvæmda, sem við þurfum að
ráðast í menningarsókn þjóð-
félagsins. Tæknimennirnir áttu
að verða lyftistöng þessarar
sóknar, en ekki dragbítur á
hana. Fyrir 50—60 árum hand-
prjónuðu ömmurnar öll sokka-
plögg o. fl. ömmurnar 1 dag
handprjóna hverja einustu
gera það ekki vegna þess, að
það er ekkert vit 1 þvi.
En við erum enn í dag að
byggingu satt að segja, þó að
nágrannaþjóðir okkar (t.d. Svi-
ar) verksmiðjuframleiði staðl-
aðar byggingar, 30—40% ódýr-
ari en þessar „handprjónuðu'1
framkvæmdir okkar.
í því sambandi er rétt að
undirstrika, ef einhver veit það
ekki, að byggingartækni í ver-
öldinni er komin á svo undra-
vert stig, að það er tænkilega
framkvæmanlegt að verksmiðju
framleiða hús, sem þola ís-
lenzka veðráttu, þó að það sé
auðvitað MESTA veðrátta í
heimi).
Frystihúsakonurnar og
skeiðklukkan
Ásamt mörgu öðru höfum við
lagt í kostnað við að mennta
hagræöinga, m. a. til að láta
þá standa með skeiðklukku yfir
konum, sem vinna í frystihús-
um og tímamæla afköstin til að
búa síðan til bónuskerfi o. fl.,
sem sumir kalla nútímabúning
á þrælahaldinu frá bernsku-
dögum iðnbyltingarinnar.
Þesar konur, sem nú eru eitt
allra dýrmætasta vinnuaflið f
þjóðfélaginu (þó að einar haldi
þær að sjálfsögðu ekki uppi
þjóðfclagi frekar en aðrar
stéttir), höfðu ekki 120 kr. í
kaup á tímann þegar þetta var.
En ég hefi þessa tölu vegna
þess að verkfræðingar tóku um
1200 kr. á tímann fyrir síðustu
vísitöluhækkun og það snertir
æði mikið þær tölur sem að
framan er brugðið upp og þá
þróun, sem hér er tæpt á.
Nú hlýtur að vakna hjö mörg-
um sú spurning, hvort ekki
væri ástæða til að senda hag-
ræðingana með skeiðklukkuna
og láta þá mæla, hvað margar
„effektivar" (raunverulega unn
ar) mínútur við fáum út úr
hverri klukkustund verkfræð-
ings, sem við greiddum á s. 1.
sumri með 1200 kr?
Lögbinding
hámarkslauna.
Nú stendur yfir vertíð kaup-
krafa og kjaradeilna, sem í
sannleika sagt er ekki annað
en krafa um meiri verðbólgu,
þegar undan eru skildir lág-
launa hóparnir,' konurnar bak
við skeiðklukkuna og nokkrir
aðrir.
Samtímis búum við að því,
sem við enn teljum okkur trú
um, að sé vinstristjórn. Hvern-
ig væri nú að þessi stjórn tæki
á sig rögg og sannaði þar í
eitt skipti fyrir öll, að hún
VÆRI vinstri stjórn og lögfesti
hámarkskaup í landinu, t. d.
1000 kr. sem hámark á tímann
og eins og t. d. 100 þús kr.
mánaðarlaun og hækkaði svo
lágmarkslaunin?
Ef hún gerði það yrði örugg-
lega mikill og almennur fögn-
uður í landinu.
Ef einhverjir of okkar svo-
nefndu langskólagengnu mönn-
um eru svo alfarið ekkert ann-
að en mammonsdýrkendur, að
þeir launuðu þjóðfélaginu þær
fórnir, sem það hefur á sig
lagt þeirra vegna, og i upphafi
er að vikið, með því að flýja
af þeim sökum land og leita
þannig á fengsælli peningamið,
þá boðar það þjóðfélaginu i
heild minni ótíðindi, þegar yfir
lengri tíma er litið, heldur en
sá veruleiki, sem hér hefur,
með alltof fáum orðum, verið
reynt að bregða upp mynd af.