Ægir - 01.04.1954, Page 6

68
Æ G I R
Þegar samtök skipstjóra og stýrimanna
hefjast.
Einn af Reykjavikurskipstjórum sumarið
1893 var Ásgeir Þorsteinsson frá Kjörvogi
á Ströndum. Hann fór með skip fyrir Geir
Zoega. Þorsteinn í Kjörvogi, faðir Ásgeirs,
hafði lært járnsmíði erlendis. Hann þótti af-
bragðs völundur í höndum, og sérlega hug-
kvæmur. Hafa ýmsir hlutir verið tilgreindir,
sem hann hafi fyrstur manna smíðað hér á
iandi. En svo til nýlega rakst ég á heimild,
sem erfitt er að hafa að engu, þar sem frá
því er greint, að Þorsteinn Þorleifsson í
Kjörvögi hafi smíðað gufuvél og sett í
skiþ norður á Ströndum, en hún hafi ekki
komið að notum sökum þess, hve afllítil
hún var.
Nú er það haustið 1893, að Ásgeir, sonur
völundarins í Kjörvogi, hefst handa um það,
að fá skipstjóra í Reykjavík til þess að bind-
ast skipulegum samtökum. Laugardaginn
7. október hittast rösklega tuttugu skip-
stjórar og stýrimenn á þilskipum í Reykja-
vik og stofna Ölduna, en það er elzta stéttar-
félag sjómanna í höfuðstaðnum. Þegar hér
var komið sögu, var þilskipaútgerðin orðin
stærsta og eftirsóttasta atvinnugreinin í
bænum. Vegna hennar komu menn víða að í
atvinnuleit til bæjarins. Margir fóru til sinna
heima að vertíð lokinni, en sumir settust um
kyrrt, urðu landnámsmenn og reistu sér lit-
inn steinbæ eða timburhús vestur í bæ eða
inrii í Skuggahverfi. Enn var stærsta Reykja-
víkurskipið ekki nema 36 rúml. Með fágætri
sparsemi og nýtni hafði þessi útvegur getað
haldið í horfi, en ekkert mátti upp á koma,
svo að ekki bæri af leið. Geta má þess sem
dæmi um það, hve litgerðarmenn voru að-
sjálir með að leggja í kostnað, að á sumum
skútum var ekki nema einn pottur og einn
ketill til allrar eldamennsku, og ef annað
hvort bilaði var ekki um annað að gera en
sigla til liafnar og fá gert við það. Enn er
lifandi Reykvíkingur, sem sinnti kokksstörf-
um við slíkar aðstæður á vertiðinni 1888.
Verðlag á fiski var og heldur óstöðugt um
þetta leyti. Eitt sinn á þessurn árum jafn-
gilti t. d. skippund af verkuðum saltfiski
rúgmjölspoka.
Islendingar höfðu til þessa haft lítil
kynni af stórhöppum. Þeir undu því, ef
aðeins hnikaði fram á leið til betri efna-
hags og bættrar afkomu. Reynsla Reykvík-
inga var sú, að skrimta mætti af með til-
styrk skútanna, en métra þó og mæla við
sparsemdarsnúru allt í sig og á. En þrátt
fyrir það fór vorbiær um hug þeirra, og
landnámsfólkið undi einnig hag sínum, vann
myrkra á milli, þegar þess var kostur, enda
ekki óvant því i heimahögum.
Eldar fyrir nýjum degi.
Undanfarin ár hafði eldað fyrir nýjum
degi í lífi Reykvíkinga, en að vísu orðið
langdrægt nrilli eyktarmarka. Loks gerðust
þrír atburðir árið 1893, sem ýttu á eftir
hægaganginum, svo að fyrr en varði var
konrið að dagmálum. Markús Bjarnason
hafði útskrifað fvrstu nemendur Stýri-
mannaskólans. Tryggvi Gunnarsson var
gerður að bankastjóra Landsbankans.
Stofnað var félag skipstjóra og stýrimanna,
Aldan. Mönnum hættir við að sniðganga þau
túlkunarrök, sem þessir atburðir fela í sér
og ýmsir aðrir atburðir í sögu Reykjavíkur
næstu tvö árin. Án tillits til þeirra og skiln-
ings á þeim væri þróunarsaga Rej'kjavíkur
torráðin.
Að heita má samtímis og Tryggvi Gunn-
arsson hefur fengið forráð í Landsbanka
íslands, hefst hin svonefnda kútteraöld.
„Margrét“ og „Toyler“ sigla fyrstir í höfn.
Þessir kútterar eru um 80 rúmlestir
eða rösklega helmingi stærri en stærstu
skúturnar, sem fyrir eru. í kjölfar þeirra
koma árlega allt fram yfir aldamót skip
af svipaðri stærð og sum stærri. Árið 1906
eru reykvísku þilskipin orðin 42, og fleiri
urðu þau aldrei. Fjórir áratugir voru þá
liðnir síðan Reykvíkingar eignuðust fyrsta
þilskipið.
Tryggvi Gunnarsson lagði að vísu ekki
klyfjar gulls á borðið með sér i Landsbank-
anum, en hann var næmur fyrir þeim veðra-