Ægir - 01.04.1954, Blaðsíða 25

Æ G I R
87
minni en áður var. Þetta verður til þess, að
stærri fjárupphæðir eru lagðar í vinnslu-
stöðvar. Jafnframt er hætta á breytingum
á eftirspurn unninnar vöru. í sambandi við
bina tæknilegu útþenslu verður því að taka
tillit til þeirra takmarkana, sem fisksölu
eru settar. Þegar á markaðinn er komið,
er minna sameiginlegt með fiskafurðum
innbyrðis en öðrum neyzluvörum, sem
framleiddar eru með samsvarandi aðferð-
um. T. d. er minna sameiginlegt með niður-
soðnum laxi og nýjum þorski en niðursoðn-
um laxi og niðursoðnu kjöti. Markaðsflutn-
ingur hverrar tegundar af hinum mismun-
andi fiskafurðum hefur sín sérstöku vanda-
mál í för með sér, eðli eftirspurnar þeirra
getur orðið mjög mismunandi. Ekki væri
unnt að flytja út fisk í miklum mæli frá
Noregi, Kanada og öðrum löndum, sem
fjarri eru mesta þéttbýlinu, ef ekki væru til
verkunaraðferðir, sem söltun og herzla.
Hins vegar hafa engar framfarir orðið í
freðfisksfamleiðslu í þeim löndum, þar sem
neytendur eru svo nálægt, að aðeins nokkra
tima tekur að flytja fiskinn þangað, vegna
þess að meiri hagnaður er af því að selja
fiskinn nýjan.
Við sérstakar afurðir eru framleitt það,
sem kallað er aukaafurðir fisksins, t. d.
fiskmjöl, lýsi, fiskilím, áburður o. s. frv.
Einstaka mikilvægar fiskveiðar, svo sem
menhadenveiðar1) í Bandaríkjunum og pil-
chardveiðar2) í Suður-Afríku byggjast ein-
göngu á framleiðslu á lýsi og mjöli. Aðrar,
svo sem síldveiðar íslcndinga og Norð-
manna, eru mjög háðar eftirspurn þessarar
framleiðslu. En að undanskildum þeim
raunverulegu fáu dæmum af þessari tegund,
þar sem unnt er að nýta fljótt og vel mikla
fiskstofna með því að framleiða einungis
fiskmjöl og lýsi, er þessi hagnýting fisksins
eins konar neyðarúrræði til að forðast að
hráefnið fari algerlega til ónýtis. Oft eru
tekjur af þessari framleiðslu minni en
1) Síldartegund, sem veiðist mikið við austur-
strönd Bandarikjanna.
2) Sardínutegund, sem likist síld, en er minni og
feitari fiskur.
kostnaði nemur, þótt þær geti verið miklar.
Þessi tegund af hagnýtingu fisksins getur
ekki komið í stað sölu til manneldis. Einnig
gerir hún sérstakar kröfur til iðnaðarins.
Aðflutningur alls konar fiskafurða er
loks háður verzlunarháttum hinna einstöku
ríkja. Ein firran í sambandi við framfarir í
fiskveiðum er, að sá fjármagnssamdráttur,
sem er undirstaða tæknilegra umbóta, sé
einkum þar, sem iðnaður er miltill og vel
skipulagður, en fiskveiðar tiltölulega lítill
þáttur í þjóðarbúskapnum, og þess vegna
erfitt að fá sérstaka tollvernd. í slíkum lönd-
um er fjármagnið mark þeirrar efnahags-
legu áhættu á markaði, þar sem innflutning-
ur veitir samlceppni. Það er því ekkert undr-
unarefni, að amerískir útgerðarmenn, sem
stunda makrílveiðar — en þær þarfnast
mikils fjármagns — eru mjög áhyggjufullir
vegna innflutnings frá Japan. Einnig er
togaraútgerðin í Englandi mjög viðkvæm
fyrir löndunum úr erlendum togurum. Á
sama hátt hefur uppbygging sjávarútvegs-
ins á íslandi, í Noregi og í Danmörku örvast
vegna þess, að þessum þjóðum hefur lánazt
að gera hagstæða sölusamninga sökum þess,
að framleiðsla þeirra nýtur álits í markaðs-
löndunum.
Þörf fyrir tæknilega aðstoð.
Við höfum hér á undan athugað þá þætti
fiskiðnaðarins, sem tæknilega eru lengst á
veg komnir, bæði miðað við eðlilegar og
óeðlilegar söluhorfur. Þetta cr nauðsynlegt,
til þess að gera sér grein fyrir þeim erfið-
leikum, sem verða við tilraunir til tækni-
legra endurbóta á frumstæðum iðnaði. Hin-
um háþróaða iðnaði mæta erfiðleikar, sem
að margra áliti stafa af því, að útþensla
hans hafi orðið til af mikilli framtakssemi
og kappi, án þess að tekið væri tillit til ó-
líkra hagfræðilegra atriða, sein snerta hann
beinlínis. Enginn vafi er á, að meiri fram-
förum væri unnt að ná með vísindalegum
aðferðum við franúeiðslu og flutninga á
markað. Viða er frumstæður iðnaður þar,
sem er stöðugur og mikill skortur á mat,