Ægir - 15.03.1971, Blaðsíða 8

62
ÆGIR
(dumping). Það er staðreynd, að gert er
í því að sigla með úrgangsefni á haf út og
losa þau í sjóinn. Er hér um alls konar
efni og drasl að ræða, bæði í sjálfu sér
skaðlaus efni og ýmis eiturefni. Hin fyrr-
nefndu spilla umhverfinu, t. d. þar sem um
er að ræða fiskimið, og valda sjómönnum
erfiðleikum og jafnvel tjóni og hættum, en
hin síðarnefndu eru skaðleg hvar sem er.
Vandinn er mikill og alþjóðlegur, þar sem
um úthafið er að ræða í flestum tilfellum.
Norðmenn og reyndar fleiri voru vel undir
þennan lið búnir á ráðstefnunni og höfðu
athuganir til staðfestingar máli sínu.
Er þar fyrst frá að segja úrgangsefnum,
sem varpað er í sjó í alls konar umbuöum
—tunnum e'öa svonefndum olíufötum —
og ööru drasli. Norsk fiskiskip, reyndar
einnig þýzk, hafa fengið slíkt í vörpur sín-
ar í Norðursjó, Skagerak, Kattegat og
norður með Noregsströndum. Tunnurnar
hafa stundum verið lekar, enda oft lítt til
þeirra vandað, og sjórinn er ágengur vökvi
(tæring, þrýstingur). Sjómenn rífa net
sín á þessum hlutum, fá þunga og erfiða
hluti að skipssíðu eða inn fyrir borðstokk,
sem valda hættu eða erfiðleikum, og ekki
minnkar það hættuna fyrir afla og menn,
ef innihaldið er jafnframt eitrað. Danir
hafa svipaða sögu að segja frá grunnsæv-
inu við Láland og Falster. Einn ákveðinn
staður á hafinu milli íslands og Noregs
norðan við 65° n. br. er þekktur sem rusla-
haugur 10.000 tunna með úrgangsefnum
frá olíuefnaiðnaði í Þýzkalandi, efna sem
eru skaðleg fyrir lífið í sjónum. Skipstjór-
anum á viðkomandi skipi var greitt fyrir
ómakið við framvísun á loggi, en það er
hald manna, að allir séu ekki svo varkár-
ir og að margur farmurinn sé losaður í
hafið nær ströndum og á grunnsvæði.
Annar flokkur mengunarefna, sem Norð-
menn og Svíar lögðu áherzlu á á fundin-
um, eru úrgangsefni plastefnaiönaöarins.
Margir aðrir urðu reyndar til að benda á
hættu þá, sem stafar af þessum efnum —
svonefndum „alifatiskum" klórkolvatns-
efnum (C-Cl) — en þau eru afarfjölbreyti-
leg og skyld DDT. Þau eru ekki full-
könnuð, en talin hættuleg lífverum þar
sem þau safnast fyrir í þeim og eyðast
seint. Eftir þeim niðurstöðum, sem liggja
fyrir, er feitur fiskur næmari fyrir þessum
efnum en annar fiskur og eins ungviði. Það
skal tekið fram, að rannsóknir þessar eru
mjög skammt á veg komnar og raunar erf-
iðar í framkvæmd. Við athuganir á sveifl-
um, er verða á stofnum ýmissa nytjafiska,
verður að gera sér ljóst, að þar er vart
um einn þátt að ræða, heldur flókið or-
sakasamband fleiri þátta.
Mælingar Norðmanna og Svía á Norð-
ur-Atlantshafi sýna, að ofannefndra efna
gætir allt frá Barentshafi, Noregi og
Norðursjó að Islandi og Grænlandi, og
hafa efnin valdið fiska- og seiðadauða í
Norðursjó. Það er vitað, að þessum efn-
um er hleypt í hafið bæði með skólpleiösl-
um og ekki síður losun frá m. a. tankskip-
um. Það er hald flestra, að tilvist þeirra í
Norður-Atlantshafi bendi til staðbund-
innar losunar, þ. e. að skip fari hingað
norður eftir með úrgangsefnin og losi þau
á svonefndu djúpsævi, bæði lausum og í
umbúðum. Alvara málsins félst e. t. v. í því
að slíkt skuli aðhafzt án þess að það sé
látið vitnast. Áhrifa hafstrauma, bæði
láréttra og lóðréttra, hlýtur einnig að gæta
hvað snertir útbreiðslu efnanna í hafinu.
Það skal tekið fram hér, að magn það,
sem enn hefur fundizt af viðkomandi efn-
um á Norður-Atlantshafi, er langt undir
því marki, sem talið er að geti haft skaðleg
áhrif á lífverur. Ekki er það þó nefnt hér
til að draga úr þeirri hættu, sem stafar af
úrgangsefnunum.
Ýmsu fór fram um þessi mál á ráð-
stefnunni og af flestra hálfu var lögð
áherzla á gætni en þó ekki banni við notk-
un hafsins sem ruslakistu fyrir úrgangs-
efni.
Goldberg, sérlegur ráðunautur Banda-
ríkjaforseta um mengunarmál, lagði fram
tillögu þess efnis að banna skyldi notkun
hafsins sem ruslakistu fyrir efnafræðileg
úrgangsefni, og hafði hann m. a. úrgang-