Ægir - 01.04.1985, Blaðsíða 12

einkasölufyrirkomulagi nema full
samstaða sé um það meðal framleið-
enda og annarra þeirra aðila, sem
brýnna hagsmuna eiga að gæta í við-
komandi framleiðslugrein.
Einkasala á útflutningsvöru tak-
markar óneitanlega athafnafrelsi
manna og á að mínum dómi ekki rétt á
sér nema menn séu sammála um að
þjóðarnauðsyn krefji og að yfirgnæf-
andi meirihluti framleiðenda íviðkom-
andi grein óski eftir slíku fyrirkomulagi,
enda hefi ég látið þau orð falla á fiski-
þingi og víðar, að ef t.d. einn til tveir af
hverjum tíu saltsíldarframleiðendum
væru andvígir núverandi fyrirkomu-
lagi, þá sé mjög vafasamt að veita
einkasöluréttinn, þótt hann sé aðeins
til eins árs í senn.
Enda þótt ég sé þeirrar skoðunar að
kostir núverandi fyrirkomulags séu
fleiri og þyngri á metunum en gallarnir,
tel ég nauðsynlegt að við gerum okkur
Ijóst í hverju gallarnir eru fólgnir og
reynum að bæta úr þeim, ef unnt er.
Kostina við einkasölu tel ég vera
m.a. þessa:
1. Komið er í veg fyrir að framleið-
endur og/eða útflytjendur bjóði
vörunahverniðurfyriröðrum íeinu
eða öðru formi.
2. Sterkari aðstaða næst í baráttunni
við erlenda samkeppnisaðila sem í
mörgum tilfellum hafa byggt upp
stór og fjársterk samtök.
3. Auðveldara og ódýrara er fyrir sölu-
samtök-ef þau eru vel skipulögð-
að afla upplýsinga og fylgjast
stöðugt með markaðsþróuninni, en
ef hver framleiðandi þyrfti að hafa
á eigin hendi slíka starfsemi.
4. Unnt er að nýta markaðsmöguleik-
ana betur og má í því sambandi
minna á að gegnum einkaréttarfyrir-
komulagið hefir á undanförnum
árum verið unnt að tryggja sölu á
síld af öllum stærðarflokkum, fitu-
flokkum o.s.frv.
5. Unnt er að verðjafna síldina, sem
fer á hina ýmsu markaði, þannig að
um óeðlilega mismunun verði ekki
að ræða. Einnig er unnt með þessu
fyrirkomulagi að framkvæma eðli-
lega og réttláta verðjöfnun eftir teg-
undum og stærðum.
6. Afgreiðslu og flutning síldarinnartil
hinna ýmsu markaðslanda ætti að
vera auðveldara að skipuleggja á
hagkvæmari ogódýrari hátt en ella.
7. Unnt er að skipuleggja söltunina á
þann hátt að ekki sé hætta á að
framleitt verði meira en markaður-
inn þolir af einstökum tegundum,
stærðarflokkum eða fituflokkum.
8. Hægt er að takmarka eða stöðva
söltunina hvenær sem er, til að
koma í veg fyrir verðfall eða annað
hugsanlegt tjón fyrir heildina.
9. Auðveldara ætti að vera að vinna
að nýtingu síldarinnar og markaðs-
öflun með langtímasjónarmið í
huga, svo framarlega sem eðlilegt
ástand ríkir í landinu.
Ef við aftur á móti lítum á galla einka-
sölufyrirkomulagsins þá má helst nefna
eftirfarandi atriði:
1. Hætta er á að sameiginleg sala
geti leitt til þess að einstaka fram-
leiðendur vandi ekki framleiðslu
sína sem skyldi í trausti þess að
samtökin taki á sig hugsanlegar
skaðabætur, þ.e.a.s. svo framar-
lega sem ekki er örugglega unnt að
sanna frá hvaða framleiðanda hin
slæma vara kom.
2. Það er meiri freisting en ella fyrir
einstaka framleiðendur að spara
útgjöld á kostnað gæðanna þegar
þeir vita að þeir fá sama verð fyrir
vöruna og hinir sem vanda fram-
leiðsluna. Af sömu ástæðum er
meiri hætta á að tekið verði léleS
hráefni til vinnslunnar. Slík vínnu
brögð hljóta fyrr eða síðar að
í einu eða öðru formi niður á hei
3. Með einkasölufyrirkomulagi
eru
markaðs- og sölumálin falin fáunj
mönnum sem engan veginn
öruggt að nái því hæsta verði og
þeim bestu kjörum sem völ kuni1*1
að vera á.
4. Einkasöluaðstaðan kallar einnig 1
þá hættu að menn verði værukæran
eða sofni á verðinum þannig a
sölu- og markaðsstarfsemin ver
óvirkari en ella.
5. Hætta er á að einkasöluaðilatseU
sljóir fyrir nýjungum, þ.m.t. nýjjri1
mörkuðum, nýjum tegunduf1'
verkunaraðferðum o.s.frv.
6. Með einkasölufyrirkomulagi
einnig hætta á að einkasöluaðilinn
geri framleiðendum ekki naegile®a
grein fyrir markaðnum og markað-,
kröfunum og að þekking saltenda3
þessum þýðingarmiklu málul^
verði minni en ef hver verður a
bjarga sér.
7. Að lokum má geta þess að ýn15
sérfræðingar benda oft á að me
einkasölufyrirkomulagi sé halu'
uppi framleiðslu hjá smáum óhag
kvæmum fyrirtækjum sem geiaS
myndu upp ef salan væri frjáls- t
lendis hefirog verið bent á, aðsan1'1
120-ÆGIR