Ægir - 01.04.1985, Blaðsíða 36

lifur sem kaupuppbót, en án þess
að nokkuð væri um það skráð í
ráðningarsamningum. Sennilega
ekki myndast um þetta föst venja
fyrr en um eða eftir 1910, eins og
fleira í togaramennskunni.
Svo er helst að skilja af reikn-
ingum Coots, en þar var lifrin hirt
öll árin 1905—08, að útgerðin
hafi tekið til sín allt lifrarverðið. í
reikningi skipsins 1906 er lifur
talin tekjur kr. 1975 og lifrarafl-
inn í aflaskýrslu 209 tunnur, og
verðið þá fyrir tunnuna kr. 9.50.
Lifrarverðið getur ekki hafa verið
hærra á þessum árum, svo að
útgerðin hefur tekið til sín allt lifr-
arverðið, ekkert runnið til mann-
skapsins.
Hvorki á Forsetanum né Marz-
inum hefur lifur verið hirt 1907,
ef dæma má af aflaskýrslum, en
1908 af öllum togurunum, sem
þá eru komnir, nema Forsetan-
um. Líklega hefur það ár eða
næsta tekið að myndast sú venja,
að skipshöfnin fengi að hirða lifr-
ina og fá hlut í lifrarverðinu, en
verið eitthvað á reiki framan af
um þetta, misjafnt eftir skipum.
Lifrarhlutur var orðinn föst kaup-
uppbót um 1912, en útgerðar-
maðurinn ákvað verðið, sem var
þá 10 kr. lifrartunnan til háseta og
skiptist jafnt milli manna. Meðan
verðið var svona lágt, hefur út-
gerðarmaðurinn sennilega fengið
lítið sem ekkert í sinn hlut af lifr-
inni og því kann það að vera rétt
sögn, að fyrstu togaraárin hafi
verið tregða á því, að útgerðar-
menn sköffuðu nógar tunnur. Þá
er það áreiðanlega rétt sögn, að
skipstjórar hafi heldur amast við
lifrarbaksinu og létu fleygja
henni, ef mikill var afli og menn
höfðu naumlega undan að gera til
fiskinn. Það var nokkurt staut við
að hirða lifrina. Maður þurfti að
fara úr aðgerð og klöngrast afturá
og pota lifrinni niður um sponsgat
á tunnunni. Þetta form hefur trú-
lega farið í taugarnar á mörgum
skipstjóranum í þennan tíma.
Yfirburðir togaranna yfir
skúturnar sem veiðiskipa urðu
mönnum Ijósastir á vetrarvertíð-
inni. Togararnir gátu þá á tfðum
verið í miklum afla hrygningar-
fisks, sem fullur var af loðnu og
tók ekki beitu og skútumenn því
iðulega í ördeyðu með handfæri
sín á sömu slóð og togararnir í
mokfiski, samanber hina alkunnu
sögu af Eldeyjar-Hjalta á skútu
sinni Swift, þegar hann lá í nánd
við Eyjar í fiskleysi en erlendir
togarar mokuðu upp fiski allt í
kringum hann og Hjalti ákvað þá
að kaupa togara.
Skúturnar gátu afturámóti náð
miklum þorskafjölda á vorin og
sumrin, meðalþorskafjöldi skútu
með 20 manna áhöfn, var í sæmi-
legu aflaári um 80 þúsund en
vetrarvertíðaraflinn var af þeirrl
tölu máski ekki nema 15-16
þúsund, þótt hæstu skútur ferU
uppí 30 þúsund á vetrarvertíð og
meira í góðum aflaárum.
Það var ekki nema von,
skútukarlarnir hrykkju við 1905/
þegar Coot gamli kom eftir nótt i
Fláskarðskrikanum með 4 þús. at
þorski eða sem svaraði fjórðung
af meðalskútuafla yfir heila
vetrarvertíð.
í aflafrétt í Ægi 1907 segir svo:
„Jón forseti var með 60 þúsuno
fiska á sama tíma og skúturnat
þessa vertíð voru með 20
þúsund. Hugur sjómanna stenduf
nú mjögtil togaranna".
Og 1908 hefur Ægir þetta a&
segja um aflabrögð togaranna-
„Botnvörpungarnir fjórir, sern
stunduðu veiðar þessa vertíö
öfluðuaðfiskatölujónforseti 1^0
þús. Marzinn 155 þús. Snorr'
Sturluson 80 þús., Coot 65 þó5-
og íslendingur, sem byrjaði mi^u
seinna en hinir, 60 þúsund. Ver'
tíðarafli þilskipanna við Faxaflój1
var hæst 30 þúsund. Það er daut'
hljóð í Hull-ogGrimsbymönnun1
þetta ár. Veiðar hafa alveg brugö'
ist á heimamiðum og íslandS'
veiðar þeirra líka. Skipin hafjj
flækst í reiðileysi og gæftaleysi ti
íslands, Færeyja og Suðureyja en
sjaldan fengið fyrir kostnaði.
þessar mundir gerðist það að ko
hækkuðu mjög í verði, sömU'
leiðis tryggingargjöld."
Eins og að ofan sést, þá passa
þessar tölur ekki við fiskatölur
sömu skipa í Landhagskýrslum
um, en hér er líka einungis um
vetrarvertíðarafla að ræða og fisk'
inn ósorteraðan, eins og jafnan
var sagt.
En þótt mönnum fyndist mikió
til um afla togaranna varsamtenn
uggur í mörgum um þessa stór-
kostlegu útgerð og bar þar margt
til og er ítarlega um það atrið'
144-ÆGIR