Ægir - 01.03.1991, Qupperneq 38

146
ÆGIR
3/91
Bretar sóttust mest eftir hér við
land.
Þorskur hefur jafnan verið sú
fisktegund, sem mestu máli hefur
skipt í fiskafla við íslandsstrend-
ur. Við vitum ekki, hve stór
þorskstofninn var um 1920, en
ekki er ósennilegt að hann hafi
verið a.m.k. tvær til þrjár millj-
ónir tonna. Tafla IV sýnir heild-
arþorskaflann á íslandsmiðum á
árunum 1919—1938 og er henni
skipt í tímabil á sama hátt og
hinni næstu á undan.
Samanburður á töflum III og IV
sýnir glöggt hve stór hlutur
þorskaflans var í heildaraflanum.
Af þessari töflu má sjá, að
íslendingar veiddu jafnan mest
allra þjóða af þorski og á árunum
1924-1933 veiddu þeir nær
helmingi heildaraflans. Bretar
veiddu tæp þrjátíu prósent
heildaraflans á árunum 1924-
1928 og þrjátíu og fimm prósent
á síðasta tímabilinu, 1934—
1938. Þá hafði afli á öðruni teg-
undum, sem meiri vinsælda nutu
á breskum fiskmörkuðum, dreg-
ist saman og því sóttu bresku tog-
ararnir meira í þorsk en áður.
Af töflunni er Ijóst, að þorsk-
aflinn jókst mikið frá 1919 og allt
fram til 1933 og ef litið er á ein-
stök tímabil kemur í Ijós, að á
því fyrsta var meðalársaflinn
222.000 tonn, en 340.000 á því
riæsta. Á þriðja tímabilinu,
1928-1933 var meðalársaflinn
477.000 tonn, en 1933 veiddust
518.000 tonn af þorski, eða
meira en nokkurt annað ár á því
skeiði, sem hér er um fjallað.
Eftir það hnignaði veiðinni mikið
og á síðasta fimm ára tímabilinu,
1934-1938, nam meðalársaflinn
„aðeins" 347.000 tonnum.
Þessar tölur gætu óneitanlega
bent til þess að sóknin hafi ekki
haft mikil áhrif á þorskstofninn
og svo gæti virst sem hann hafi,
um 1930, náð sér vel á strik eftir
hnignunina, sem tölur um afla
Breta á sóknareiningu sýndu að
átti sér stað um 1926. Skýrining
á hinum mikla þorskafla á fyrstu
árum 4. áratugarins mun hins
vegar vera sú, að þá gekk mikið
af þorski frá Grænlandi á
íslandsmið og varð það til þess
að aflinn jókst, án þess að
íslenski þorskstofninn efldist í
sjálfu sér.5 Þegar þessi „liðsauki"
var uppétinn minnkaði aflinn
aftur.
Saga hinna tegundanna
tveggja, ýsu og kola, var sorg-
legri, en þessir stofnar voru báðir
miklu minni og viðkvæmari en
þorskstofninn og hvorugum barst
liðsauki annars staðarfrá. Ýsuafl-
inn á tímabilinu er sýndur í töflu
V.
Samanburður á þessari töflu og
töflu II sýnir, að ýsustofninn
hrundi eftir 1927. Á árunum
1919-1923 var meðalársafli af
ýsu 42.000 tonn en jókst í 45.000
á árunum 1924-1928. Eftir það
fór aflinn minnkandi, meðalársafli
var 40.000 tonn á árunurr\ 1929-
1933 en aðeins 25.400 tonn á ár-
unum 1934-1938. Heildaraflinn
á síðasta tímabilinu var aðeins lið-
lega helmingur (56.3%) þess sem
hann var á árunum 1924-1928.
Hér verður varla öðru um kennt
en of mikilli sókn og enginn ein
þjóð getur fremur talist ábyrg fyrir
hruni stofnsins en Bretar, sem
veiddu meira af ýsu en aðrar
þjóðir samanlagt. Hlutdeild þeirra
í heildaraflanum var jafnan milli
54 og 60%, enda var ýsan jafnan í
mun hærra verði á breskum fisk-
Tafla IV.
Þorskafli á íslandsmiðum 1919-1938 (000 tonn)
Tímabil ísland Bretland Þýskaland Aðrir Samtals
1919-1923 480 251 66 311 1.108
1924-1928 831 499 162 207 1.699
1929-1933 1.142 583 308 351 2.384
1934-1938 752 601 169 210 1.733
Heimildir: Bulletin Statistique 1919-1938; Fiskiskýrslur og hlunninda 1923-1925.
Tafla V.
Ýsuafli á íslandsmiðum 1919-1938 (000 tonn)
Tímabil Island Bretland Þýskaland Aðrir Samtals
1919-1923 63 114 34 1 211
1924-1928 48 133 44 2 226
1929-1933 41 110 47 4 210
1934-1938 25 75 20 6 127
Heimildir: Bulletin Statistique 919-1938; Fiskiskýrslur og hlunninda 1923- 1925.

Tafla VI.
Kolaafli á íslandsmiðum 1919-1938 (000 tonn)
Tímabil ísland Bretland Þýskaland Aðrir Samtals
1919-1923 4 31 1 0 36
1924-1928 3 28 2 1 34
1929-1933 5 26 2 2 34
1934-1938 5 18 0 2 25
Heimildir: Builetin Statistique 1919-1938; Fiskiskýrslur og hlun ninda 1923 -1925.