Alþýðumaðurinn - 10.01.1951, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 10. janúar 1951
ALÞÝÐUMAÐURINN
3
Halldór Friðjónsson ritstj. Alþm. 1931—1947
Hvers vegna var Aljiýöu-
maðnrinD stoínaðnr?
Á öðrum stað hér í blaðinu er
birt grein sú sem Erlingur Frið-
jónsson reit í fyrsta blað Alþýðu-
mannsins f,yrir 20 árum, þar sem
hann getur i fáum orðum hvers
vegna blaðið sé stofhað og gefið
út, og dvelst þá aðallega við þá
}rfirstandandi tíma og þau við-
horf sem sköpuðust við það að
kommúnistar náðu yfirráðum yf-
ir Verkamanninum, eina verka-
lýðsblaðinu í bænum.
En þar sem þessi saga hefst
reyndar miklu fyrr — eða strax
með stofnun og útgáfu Verka-
mannsins, þykir mér rétt, á
þessu 20 ára afmæli Alþýðu-
mannsins, að stikla á stóru um
rás viðburða, til þess að innflytj-
endur í bæinn og ungt fólk, sem
vaxið hefir úr grasi og vitkast á
sl. 30 árum, fái nokkra yfirsýn
yfir þann vettvang sem þessi mál
hafa átt leið yfir. Mætti þá verða
að skilningur manna ykist á því
að ástæða sé til að minnast 20
ára afmælis ekki stærra blaðs eh
Alþýðumaðurinn er.
Áður en lengra er farið vil ég
taka það fram, að eins og Verka
maðurinn var stofnaður sem
verkalýðsblað og var það þar til
kommúnistar náðu honum í sín-
ar hendur, hefir Alþýðumaðurinm
verið það frá öndverðu og á að
vera framvegis, svo fremi að
hann vill sinna hlutverki sínu út
á meðal fólksins. Þegar Verkam.
var stofnaður voru ástæðurnar
þær í bænum, að bæjarblöðin
voru í höndum atvinnurekenda,
þótt þau deildi á um utanríkis-
mál, svo sem — og aðallega —
sambandsmálið. Samtök verka-
lýðsins áttu sér engan opinberan
málsvara, þótt við, sem vorum á
oddinum fyrir verkamannasam-
tökin, fengjum — af náð — ein-
staka sinnum að koma — aðal-
lega leiðréttingum í blöðin, þá
var þar aðeíns um fáskrúðugar
varnir að ræða. Um sókn var
ekki að tala.
Þar sem ekki var um annað en
févana samtök fátækustu ein-
staklinga bæjarins að ræða, kom
það í hlut áhugamanna að hrinda
blaðaútgáfu af stað, ef hún ætti
að Iánast. Þetta gerðum við bræð
urnir og bárum allan veg og
vainda af blaðinu. Þá varð og
blaðið málgagn Alþýðuflokksins,
enda voru Alþýðusambandið og
Alþýðufl. samflota á þessum ár-
um. Hvað aðstaðan i verkalýðs-
baráttunni batnaði mikið við út-
komu blaðsins muna þeir bezt og
meta, sem unnið hafa að verka-
lýðsmálum af áhuga og dreng-
lund meðan verið var að vinna
verkalýðssamtökuhum þá aðstöðu
innan þjóðfélagsins sem stefnt
var að með stofnun Alþýðusam-
bandsins og Alþýðuflokksins. Um
mörg ár var Verkamaðurinn eina
alþýðublaðið á Norðurlandi, og
myndaði andlegt og fræðilegt
samband milli verkalýðsfélag-
anna hér Inyrðra, stælti þau til
baráttu og dáða, færði þau hvert
nær öðru og samræmdi störf
þeirra.
Það vár því ekki að ástæðu-
lausu, að þegar flugumenn komm
únista, eins og Einar Olgeirsson
og samstarfsmenn hans, voru
sendir inn í félögin til að vinna
þau fyrir »hinh nýja sið«, settu
þeir sér það takmark að ná blað-
inu, hér á Norðurlandi í sínar
hendur og svifta verkalýðinn not-
unum af því sem baráttutæki, og
þá, sem ekki aðhylltust fyrirskip-
anir frá Moskva eða Berlín,
vopninu til að haJda baráttunni
áfram á þjóðlegaJn og mannsæm-
andi hátt. Þetta kostaði Einar
Olgeirsson 6—8 ára baráttu, en
vann lokasigur sinn í málinu með
styrk Elísabetar Eiríksdóttur og
Jóns Guðmanns í stjórn V. S. N.
gegn atkvæðum tveggja alþýðu-
flokksmanna. Þetta gerðist í árs-
lok 1930.
10. janúar 1931 hóf Alþýðu-
maðurinn göfngu sína, og í áður-
nefndri grein Erlings Friðjóns-
sonar er blaðinu fylgt úr hlaði
og tildrögin skýrð í ljósi undan-
farandi atburða. Þarf ég því ekki
að bæta við þann þátt.
Hvernig hefur svo Alþýðumað-
urinn staðið við það sem þar er
lofað?
Aðal breytihgin frá því sem
áður var, var sú að eftir 1930
höfðu Alþýðusamtökin og AI-
þýðufl. fengið nýjan fjandmann
á hálsinn þar sem kommúnista-
flokkurinn var; mikið ósvífnari
og óheiðarlegri að meðulum og
vopnum en illvígustu útsendarar
atvinnurekendavaldsins höfðu
nokkumtíma verið. Og vcru þeir
þó ekki aldæla á uppvaxtarárum
verkalýðshreyfingarinnar. Þetta
hlaut að koma fram í starfi og
stefnu Alþýðumannsins þannig,
lað haon var tiíneyddur að nota
töluvert af rúmi sínu til að mæta
þessurn nýja óvini. Annars hélt
hann fram stefjiu alþýðuflokks-
manna í landsmálum og verka-
lýðsmálum, eins og útgefendur
hans höfðu æfinlega gjört í
Verkamanninum. Verkalýðsmál
i'n skipuðust svo á næstu árum
að V. S. N., sem notað var til að
selflytja Verkam. yfir til Komm-
únistaflokksins, gliðnaði sundur
og dó hordauða í »forseta«-tíð
Steingríms Aðalsteinssonar, en
kommújnistar hirtu Verkamann-
inn, enda refirnir skornir til
þess frá öndverðu. Eftir verka-
lýðssvik hirfna kommúnistisku
stjóma Verkamannafélagsins og
Einingar 1932, þegar þær lækk-
uðu kaup verkafólksins yfir há-
sumarið, yfirgaf hið raunveru-
lega, verkafólk þessi félög og
stofnaði Verklýðsfélag Akureyr-
ar, og rétti hlut verkafólksins þeg
tar á fyrsta ári. Fór það með
verkalýðsmálin í bænum fram á
haust 1942. Gerði aldrei verkfall,
en þokaði kaupgjaldi í bænum
upp jafnt og þétt og stóðu þau
mál svo 1942 að verkakaupið á
Akureyri var hæst á öllu landinu.
Eins og sjá má af ofanrituðu
var Alþýðum. stofnaður og starf-
ræktur á baráttutímum, og
bar svip af þeim. Oft var sótt að
honum úr þremur áttum. Honum
var nauðugur sá kostur að ol-
boga frá sér í margar áttir sam-
tímis. Og þar sem rúm hans var
takrrtarkað svo efninu varð að
þjappa saman, varð hann máske
harðskeyttari á stundum en sum-
ir fylgjendur hans hefðu óskað.
En stefnunni var haldið, án und-
ansláttar; stefnunni að styðja
hag og rétt alþýðunnar á heiðar-
legum og raunsæjum grundvelli.
Og meðferðin á flugumönniínum,
sem blöðruðu silkitungu hræsn-
arans framan í fólkið, en brugg-
uðu því launráð á bak við tjöldin,
var miskunarlaus húðstrýking í
dálkum blaðsins. Aftur var hann
ófeiminn að viðurkénna og fylgja
hverju því, sem vel var gert í garð
fólksins hvaðan sem það kom.
Hann vó aldrei úr launsátri —
og hver og einn hafði hann þar
sem hann var. Vegna smæðar
blaðsins var minna hægt að sirtna
fræðslumálunurn en æskilegt
hefði verið. En hin svokölluðu
fræðslumáj sumra blaðanna af-
vega leiða fólkið líka meira stund
um eín það sem þau koma að
gagni, enda til þess ætluð.
Þó freistandi væri að hafa
þetta mál öllu lengra en hér er
gert, Iæt ég hér staðar numið.
En af nógu er að að taka. Að lok-
um vil ég endurtaka það, sem ég
sagði í fyrstu, að alþýðuflokks-
blöðin eru og eiga að vera tvennt
í senn, verkalýðsblöð og málsvar-
ar óspilltrar íslenzkrar alþýðu.
Þannig hófst ganga þeirra og
þannig á framvindart að vera.
Tapi þau auga af þessu takmarki
og skyldu við þjóðina, reika þau
á villigötum.
Það er því fyrsta og síðasta
ósk mín til blaðsins á 20 ára af-
mæli þess, að því fatist aldrei för
á þessum vegi, og það megi verða
því stórvirkara og áhrifameira
sem það býr nú við betri skilyrði
en þegar það hóf göngu sína.
Akureyri, 7. jan. 1951
Halldór Friðjónsson.