Dýraverndarinn - 01.02.1947, Blaðsíða 9

DtRAVERNDARINN
3
sæbrattra fjalla frá bænum, þar sem ég átti
heima. Þarna áttu þeir að ganga úti til næsta
vors. Allir vissu, að það var ókleiít að koma
þeim burt úr vikinni, eftir að vetur var lagztur
að, hvernig sem færi, og brugðizt gat til beggja
vona um haga á þessum stað. Fullkomin jarð-
bönn mikinn lxluta vetrarins allt eins líkleg
eða líklegri. Það er snjóþungt á þessum slóð-
um, eins og flestum er kunnugt um, og ill-
viðrasamt á útskögunum þarna. En þessi vet-
ur varð mildur og hestarnir lifðu liann af
þarna i vikinni.
Ekki grunaði mig, þegar þetta var, að sú
skapraun ætti siðar yfir mig að ganga án þess,
að ég fengi rönd við reist að liafa árum saman,
vetur eftir vetur, daglega fyrir augum hóp úti-
gönguhrossa við húsvegginn lijá mér. Þessi
ár var ég kennari við sveitarskóla. Skólahúsið,
þar sem ég bjó lika, stóð á blásnu holti og
veðurbörðu, gróðurlitlu, mjög áveðurs, og
varla eru margir staðir til á þessu landi næð-
ingasamari en þarna var. Kreppt var að holt-
inu með girðingum á alla vegu, nema þeim
megin, sem að sjó vissi. Þar var greiður gangur
i fjöru eina, allmikla, en aldrei sá ég þar þara-
blað, sem talizt gæti gagn að til beitar nokk-
urri skepnu.
Þarna um lioltið rölti lirossahópurinn fram
og aftur og snapti i fjörunni. Oft furðaði mig
á því, að þau skyldu skrimta veturinn á enda,
en þó furðaði mig enn þá meira á liinu, að það
skyldi ekki vera öllum mannlegum tilfinning-
um um megn að halda skepnum til beitar í
slíkum haga. Þarna var ekkert skjól eða af-
drep af neinu tagi, nema skólaliúsið, eftir að
það var reist, en áður liafði ég raunar engin
kynni af holti þessu né pislarvottum þess.
Ég þekkti því ekki þennan stað, meðan alls
ekkert skjól var þar að hafa. — í illviðrum
komu hestarnir heim að húsinu og liömuðu
sig í hlé við það, einkum þegar dimmt var
orðið á kvöldin. Það var dapurlegur hópur,
sem ])yrptist þarna saman i skjólinu og hímdi
þar skjálfandi í myrkrinu, þakinn klakaklepr-
um. Öðru hverju heyrðust þeir stynja og frýsa,
tómlótt og vonleysislega, eins og þeir kviðu því,
að biðinni þarna eftir betra veðri og sæmilegri
högum yrði aldrei að fullu lokið.
Ekki er mér kunnugt um, liver fyrstur
manna vakti máls á hörmungum íslenzkra
útigöngulirossa, en annars staðar hér í blað-
inu er smágrein frá 1863 eftir Bjarna Johnsen,
þá rektor menntaskólans, þar sem talað er
um útigönguhrossin hér í Reykjavík um þess-
ar mundir og meðfei'ðin á þeim fordæmd
harðlega. En ekki var þetta mál rætt að marki,
fyrr en foi'göngumenn dýraverndunarmálsins
hófu baráttu sína gegn mannúðarleysinu við
dýrin. Og þessir menn liikuðu ekki við að tala
máli þeirra fullunx rómi. Barátta þeii-ra var
íxxai-kviss, og bráðlega vai'ð þeiixi ixxikið ágengt,
enda þai'f ekki annað en að gæta þess, hverj-
ir voru hér að vei'ki, til þess að það verði skilj-
anlegt. Meðal þeirra voru nokkrir helztu þjóð-
skörungar síns tínxa, skáld og rithöfundar. Skal
þar fyi-stan telja Tryggva Gunnarsson, síðan
Grím Thonxsen, séra Jóxxas Jónasson, Matthías
Jochunxsson, Þorstein Ex-lingsson, séra Ólaf
Ólafsson, Þorgils Gjallanda, Guðmund Frið-
jóixsson og fleiri nxætti nefna, þó að það vei'ði
ekki gert hér að sinni. Málgagn þessara nxanna
og annarra, seixx léðu íxxálefni þeirra lið, var
Dýravinurinn. Hann var þeirra vopn i barátt-
unni gegn torsóttum mótherjum, mannúðar-
leysinu og vananum, tóxxxlætinu og mörgum
l'leii'i, og þó að lxeftin lians 16 láti ekki nxikið
yfir sér í sanxaixburði við skrautútgáfur nú
á tínxum, þá var liaixn þó skæður í sókninni,
áhrifamikið í'it á sínum tíma og sínu sviði,
enda voru það engir klaufar, sem um hann
fjölluðu, eins og fyrr er sýnt.
Fyrsta hefti Dýravinarins kom út í Kaup-
mannahöfn 1885. Ekki var minnzt á útigöngu-
hrossin í því, enda efnið allt saman þýtt. En
tveinxur árunx síðar kom annað heftið, og þar
er að finna fyrstu hvatningarorðin, sem hann
flutti, málstað þessarar margpíndu skepnu til
styrktar. Málshefjandinn var enginn annar en
skáldið á Bessastöðunx og dýravinurimx Grim-
ur Thomsen.
Ummæli hans eru á þessa leið:
„Hestar eru oft sveltir og illa hirtir. Kemur
þ.etta af fávizku, fyrirhyggjuleysi og vana. —
— Hestunx nxundi fækka, ef sú venja kæmist
á að láta þá eiga betra, en þá yrðu þeir stór-
um vænni og duglegri. Nú eru þeir aldir upp