Stúdentablaðið - 01.10.1995, Blaðsíða 8

8
V I Ð T A L I Ð
Gætum orðið
fyrirmyndarríki
eftir 50 ár
- en ráðum vantcmlega ekki við það
/
Inýlegri könnun Alþjóðabankans á
auðlegð þjóða sem kynnt var á
dögunum kom í Ijós að Island er í
sjöunda sæti auðugustu þjóða heims.
Athygli vakti að einn þeirra þriggja þátta sem
notaðir voru til að reikna út auð þjóöanna
var mannauður. Er þetta í fyrsta sinn sem
Alþjóðabankinn notar mannauð við útreikn-
inga af þessu tagi. Ennfremur kom í ljós að af
þeim 10 þjóðum sem taldar voru auðugastar
var mannauðurinn minnstur á íslandi.
Þannig virðist Alþjóðabankinn til dæmis
komast að þeirri niöurstöðu að hver Islend-
ingur sé ríflega þrisvar sinnum minna virði en
hver Dani. Auður Islendinga virðist byggjast
á hverum, fossum og fiskum en ekki fólkinu
sjálfú. Stúdentablaðið fór á fúnd Ragnars
Arnasonar, prófessors í hagfræði og spurði
hann að því af hverju þessi aukni áhugi á
mannauði stafaði.
„Síðastliðin 50 ár hafa hagfræöingar reynt að
finna hvaó það sé sem orsaki hagvöxt og
þjóðarframleiðslu. A síðari áratugum hafa
þeir komist að því að ekki sé nóg að reikna
eingöngu út frá fjármagni og vinnuafli heldur
þurfi að taka tækniþróun og mannauð,
samanlagða menntun og þekkingu fólksins,
með í reikninginn. I nýlegri rannsókn
Tryggva I’órs Herbertssonar,
forstöðumanns Hagfræði-
stofnunar, kemur í ljós að um
28 prósent af hagvexti Islands
á eftirstríðsárunum er hægt
að skýra með mannauði sem
var mældur sem uppsöfnuð
fjárfesting í menntun. Sam-
kvæmt þessum tölum eiga yfir
100 milljaróar af þjóðar-
framleiðslunni nú rætur sínar
að rekja til mannauðsins. I’að
er um fjórðungur allrar
framleiöslu á Islandi. Mann-
auður er lykilatriði í hagvexti
og framleiðslu og skiptir
sköpum í samkeppni þjóðanna á alþjóðlegum
mörkuðum.
Eg held að íslensk stjórnvöld skilji ekki
almennilega hvað hér er átt við. Ráöamenn
tala stundum um þetta en ég held að það tal
nái hvorki til hjartans né heilans. Eg held að
íslensk stjórnvöld skilji ekki að fjárfesting í
mannauði er algerlega sambærileg við
fjárfestingu í verksmiðjum og öðrum fram-
leiðslutækjum. Afleiðingin er sú að við
Ragnar Arnason
prófessor í hagfrœði sejjir í viðtali við Kristján Guy Burgess ojj
Gauta B. Eggertsson að Islendinjjargeti rakið um 100
milljarða af þjóðarframleiðslu sinni til mannauðs ojf
hujjvits. Rajjnar sejjir stjórnvöld ekki skiljajjildi mannauðs
ojj telur að Islendinjjar haldi áfram að drajjast aftur úr
öðrum þjóðum ef ekki verði aljjer hujjarfarsbreytinjj
jjajjnvart menntun á Islandi. Rajjnar sejyir að Islendinjjar
jyeti þurft að horfast í aujyu við það sem þjóð að það verði
ekki forsendur fyrir jjóðri lífsafkomu á Islandi fyrir fleiri en
um 250 þúsund manns.
Á öllum sviðum
íslensks
mennakerfis hafa
íslensk stjórnvöld
ákveðið að jjera
minna en
nájjrannaþjóðirnar
leggjum lítið fé til fjárfestingar í mannauði á
Islandi. A meðan aðrar þjóðir eru að leggja
8-10 prósent af þjóðartekjum í menntun og
rannsóknir erum við að leggja 5-6 prósent. A
öllum sviöum íslensks menntakerfis hafa
íslensk stjórnvöld kosið að gera minna en
nágrannaþjóðirnar. Samkvæmt almennum
skoðunum hagfræóinga mun þetta koma
harkalega niður á velsæld
þjóðarinnar í framtíðinni og
hefúr líklega gert það nú
þegar.“
Menntun skilar
fimmföldum arði
Hvað er það sem bendir helst
til þess að xskile^t sé að verja
meira fjármajjni til
fjárfestinjjar í menntun á
Islandi í dag?
„Við getum litið á tvennt. í
fýrsta lagi skilar menntun ef
til vill um 100 milljörðum fyrir hverja 20
milljarða sem fjárfestir eru í henni. Við erum
þannig hugsanlega að fá fimm sinnum meira
til baka en við fjárfestum. Arðsemi hverrar
krónu sem fer í menntun á Islandi er þvf
fimmföld en við getum talist heppin ef við
fáum 15-20 prósent til baka við fjárfestingu í
fastafjármunum. I öóru lagi sjáum viöað
þjóöir sem búið hafa viö öran hagvöxt, lönd
eins og Bandaríkin, Danmörk, Elolland,
Japan, og Svíþjóð hafa öll ákveðið að leggja
miklu meira í menntun og rannsóknir en við.
I’essar þjóöir hafa varið miklum fjármunum í
að meta og mæla hvað er skynsamlegt í
þessum efnum. I’ær hafa farið í gegnum alls
kyns kostnaðar- og ábatagreiningar og
komist aö þessari rökstuddu niðurstöðu sem
þær hafa fylgt í stórum dráttum. Bandaríkja-
menn eru alltaf að leita leiða
til sparnaðar í opinberum
rekstri. Samt sem áður hafa
þeir ákveðið að leggja mun
meira í menntun og
rannsóknir en við. Svíar
skáru stórkostlega mikið
niður í opinberri þjónustu
fyrir nokkrum árum en
menntakerfið var undan-
þegið niðurskurði. Þetta
tvennt er sterk vísbending
um að ástæða er til að verja
mun hærri fjárhæðum í
menntun og rannsóknir á
Islandi.
Eg verð þó að bæta einu við. I’að er enginn
vandi að sólunda peningum. Jafnframt því að
auka framlög til menntamála þarf aö reka
menntakerfið á skynsamlegri og straumlínu-
lagaóri hátt. Viö gætum örugglega fengið
meira fyrir þær fjárhæðir í dag. Jafnframt
ættum við að leggja fram miklu hærri
fjárhæðir."
Nú halda marjjir að mannauður einskorðist
ísland er ekki besta
land í heimi.
/
Island er klettur í
miðju Atlantshafi
með vont loftslajj
oj; þar er lítið við
að vera.
við t&kni- ojj framlciðslujjreinar. Skipta
hujjvísindajjreinar einhvcrju máli þejjar talað
er um mannauð?
„Það á ekki að tala um að ein grein sé
mikilvægari en önnur. Þetta eru allt hlekkir í
sömu keðju. Það sem skiptir máli í
fyrirtækjum er fyrst og fremst að þar sé góðir
menn sem eru útsjónarsamir stjórnendur,
snjallir fjármálamenn og góðir skipu-
leggjendur. Fyrirtæki þurfa menn sem taka
réttar ákvarðanir og hafa gott hugmyndaflug.
Þeir geta verið með hvaða menntun sem er.
Sérfræðiþjónustu er hægt að kaupa.
Þetta verður jafnframt að skoða þetta í víðara
samhengi. Það er gríðarlega mikilvægt að
þjóðir, sérstaklega lýðræðisþjóðir, skilji
hvernig valdakerfið í samfélaginu er, hvar
ákvarðanir eru teknar og unnt sé að reiða sig
á það að þau málefni sem þjóðin í heild tekur
ákvarðanir um séu lagðir fram með réttum
formerkum á skýran og skipulegan hátt
þannig að þeir sem eru ekki beinlínis inni í
þessum málum geti tekið um þau
skynsamlega ákvörðun. Þar held ég til dæmis
að stjórnmálafræðingar og félagsfræðingar
hafi t.d. miklu hlutverki að gegna. Það er
mjög margt í efnahagslegri umgjörð þjóða
sem er ákvarðað af stjórnvöldum, jafnvel
þjóða sem leggja hvað mesta
áherslu á markaðsbúskap.
Markaðsbúskapurinn sjálfúr
er til dæmis ákvörðun um
tiltekið skipulag í efnahags-
lífinu. Þess vegna skiptir það
svo gríðarlega miklu máli í
lýðræðissamfélögum að öll
þjóðin sé almennt vel upplýst
þannig að ekki sé hægt að
draga hana á tálar með
pólitískum popúlisma.
Þar fyrir utan má ekki gleyma
að til þess að þjóðin verði
hamingjusöm þarf hún ekki aðeins að
framleiða vörur heldur líka alls kyns þjónustu
fyrir fólkið og þá erum við ekki aðeins að
ræða um læknisþjónustu, sálfræðiþjónustu
eða félagsráðgjöf. Við erum einnig að tala
um listir og listsköpun, sagnfræði, siðfræði,
heimspeki og svo framvegis. Það er þetta sem
skapar manninn. Ég er t.d. sannfærður um að
sú staðreynd að í Reykjavík eru nokkur
leikhús, Sinfóníuhljómsveit og jafnvel vísir að
ballett hefiir haldið fleiri hæfum mönnum á
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I