Stúdentablaðið - 01.10.1995, Blaðsíða 9

V I Ð T A L I Ð
9
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
L
íslandi við framleiðslustarfsemi heldur en ella
væri. Ef við ætlum að halda hér afburða-
hæfurn mannskap til að reka framleiðslustarf-
semina verður einnig að vera hér frambærileg
menningarstarfsemi. “
Þú leggur nherslu á að legjgja þurfi meira
fjármagn í skólakerfið til að auka mannauð á
Islancii. Hí’að flciri þœttir skipta máli?
„Launakjör menntamanna eru almennt nteð
eindæmum á Islandi og hlutfallslega miklu
lélegri en kjör verkamanna sé miðað við
nágrannaþjóðirnar. Við þetta bætist að
námslánakerfið gerir fólki nánast ókleift að
fara í iangskólanám. Ef miðað er við launin
sem fást að námi loknu, kjör á húsnæðis-
markaðinum og endurgreiðslu námslána er
það fjárhagslegt glapræði að fara út í
doktorsnám. Það er rétt á mörkunum að það
taki því að fara í 3-4 ára nám.
Menn gera þetta einfaldlega
af hugsjón og engu öðru.
Þetta dregur að sjálfsögðu úr
sókn í langskólanám. Þaö
verður til þess að við
drögumst aftur úr öðrum
þjóðum.
Menn verða að gera sér grein
fyrir að til að fá gott fólk til
starfa verður að borga sam-
keppnishæf laun. Og sam-
keppnismarkaðurinn fyrir
menntafólk er ekki bara
hérna innanlands, hann er út
um allan heim. Ef við ætlum
að auka og tryggja rnann-
auðinn verðum við ekki
aðeins að bæta skólakerfið og
námslánakerfið. Við verðurn
endurskoða launakerfið.
Mér finnst satt að segja að verkalýðshreyf-
ingin beri ekki nægilegt skynbragð á þetta
atriði. Hún lítur á það sem hagsmuna-
árekstur við menntafólk að það fái hærri laun.
Foringjar verkalýðshreyfingarinnar skoða
málið frá allt of þröngu sjónarhorni. I’eir
virðast álykta sem svo: Ef' menntamenn fá
hærra kaup, þá er minna til skiptanna fyrir
okkur hin. Þar með vanmeta þeir gildi
mannauðsins og yfirsést hið „dýnamíska“ afl
hagkerfisins og framleiðslustarfseminnar. Ef
við ætlum að halda uppi lífskjörum í landinu
í bráð og lengd verðum við að halda
Jesús Kristur var
t.a.m. ekki manna
vins&lastur á
sínum tíma ojj ef
farið hefðifram
skoðanakönnun í
Palestínu á þeim
árum hefði hann
líklejja ekki fenjjið
mikið fylgi.
einmg
að
menntafólkinu. Ef við ætlum að halda
menntafólki verðum við að borga þeim
santbærileg laun við það sem gerist annars
staðar. Þetta viðhorf verkalýðshreyfingar-
innar ber vott urn hræðilega skammsýni.“
Islendingar i einni dýpstu kreppu
aldarinnar
Sumir hapfraðinjjar hafa spáð því að við
verðum meðal fát&kustu þjóða Evrópu upp úr
aldamótum. Ertu sammála þessu?
„Eg hef vakið athygli á því opinberlega að við
séum í einni dýpstu og erfiðustu kreppu sem
hefúr komið á þessari öld, miklu erfiðari en
kreppan rnikla var á Islandi á fjórða
áratugnum. Við höfúm haft lítinn sem engan
hagvöxt á mann frá 1988. Þessi stöðnun
stafar af ýmsu, m.a. fremur litlum hagvexd
annars staðar í veröldinni og
einstæðunt samdrætti í
þorskveiðum okkar. Megin-
ástæðan er aftur á móti sú að
við erum einfaldlega að
komast að endamörkum þess
sem við getum fengið úr
hefðbundnum fiskveiðum.
Allan hagvöxt á Islandi á
þessari öld má meira eða
niinna rekja til útþenslu í
sjávarútvegi. Við erurn eins
konar Kuwait fiskjarins. Við
höfúm haldið uppi hagvextí
með því að hífa upp meiri og
meiri fisk en erum nú
einfaldlega að koma að
endamörkum þess. Við
verðum að finna nýjar leiðir.
Ennþá höfiim við ekki getað sýnt fram á að
við gerum neitt betur en aðrar þjóðir annað
en að moka upp náttúruauðlindum.
Eg get ekki sagt að ég sé ýkja bjartsýnn á
framtíðina. Eg held að það séu meiri líkur á
því en ekki að við höldum áfram að dragast
aftur úr. Það getur verið að við þurfúm að
horfast í augu við það sem þjóð að það verði
elcki forsendur fyrir góðri lífsafkomu á Islandi
fyrir fleiri en um 250.000 manns. Það getur
því verið rétt sem sumir segja að okkar helsti
útflutningsvegur í framtíðinni verði út-
flutningur á fólki.
Eg vil auðvitað ekki spá því að svo verði en
það er því miður margt sem bendir til þess.
Ísland er ekki besta land í heinti. Island er
klettur í ntiðju Atlantshafi með vont loftslag
og þar er lítið við að vera. Evrópa er að verða
einn vinnumarkaður. Það er á margan hátt
mun auðveldara að lifa í Evrópu en hér. Við
óbreytt ástand held ég að það sé algerlega
óraunsætt að ætla að við getum haldið áfram
næstu 100 árin að fjölga þjóðinni um 1-2
prósent á ári og jafnframt búið við lífskjör
eins og þau gerast best í heiminum.
Eg vil þó taka eitt frarn. Eg held að við
gætum náð okkur upp úr kreppunni til lengri
tíma litið. Það væri hægt að gera það í krafti
hugvits, fjárfestingar í mannauði og skynsam-
legri nýtingu náttúruauðlinda. Við gætum
skapað hérna fyrirmyndarríki eftir 50 ár, með
um eða yfir hálfa milljón íbúa. Persónulega
held ég hins vegar að við munum ekki ráða
við það. Það yrði mun
erfiðara skref fyrir okkur en
það var fýrir Dani eða
Hollendinga að komast í þá
stöðu sem þessar þjóðir eru
núna. Þetta eru þjóðir sem
byggja afkomu sína nánast
einungis á mannauði, en eiga
litlar sem engar náttúru-
auðlindir.“
RAGNAR ARNASON
Fæddur í Reykjavík ó. febrúar 1949.
Stúdent fró MR 1969. Cand. Oecon
frá HÍ 1974. BA-próf í stjórn-
málafræ&i frá HÍ 1974. M.Sc.-próf í
hagfræði frá London School of
Economics 1975. M.Sc.-próf í stærð-
fræ&ilegri hagfræði frá sama skóla
1977. Doktorspróf í hagfræði frá
University of British Columbia 1984.
Ennþá höfum við
ekkijjetað sýnt
fram á að við
jjerum neitt betur
en aðrar þjóðir
annað en að moka
Afhverju heldurðu aðþaðyrði
erfiðara jyrir okkur en þá?
upp natturu
auðlindum.
„Vegna þess að ég held að við
þyrftum að breyta lífsháttum okkar,
félagskerfi og framleiðsluskipan miklu meira
og á skemmri tíma en þessar þjóðir. Danir og
Hollendingar fengu aldir til að aðlagast því
að eiga engar náttúruauðlindir. Þjóðirnar
voru miklar siglingaþjóðir fýrir 4-500 árum
og urðu viðskipta-, verslunar- og iðnaðar-
þjóðir vegna þess að þær breyttu hugviti og
mannauði í gífúrleg verömæti. Við höfúrn
fýrst og fremst verið veiðimannaþjóðfélag og
byggt okkar auðlegð á fiskveiðum. Okkur
vantar gífúrlega mikið upp á það að hafa þær
hefðir, þekkingu og reynslu í almennum
viðskiptum og verslun sem þessar þjóðir
hafa.“
Fólk hrætt viS kerfisbreytingar
Það hefur komið jram í könnunum að stctt
hajjfrœðinpja sé ein óvinsœlasta stétt landsins.
Hvaða skýringu telur þú vera á því?
„Ég er nú ekki viss um að hagfræðingar séu
svo óvinsælir. En ef svo er má auðvitað finna
á því ýmsar skýringar. Sumir hagfræðingar
hafa til dæmis gagnrýnt
landbúnaöinn ótæpilega og
skipt sér af efnahagsstarfsem-
inni með því að leggja tíl
ýmiss konar kerfisbreytingar.
Og fólki líkar yfirleitt ekki
við kerfisbreytíngar. Fólk er
tregt til að breyta fram-
leiðsluháttum sínum af
ýmsum ástæðum. Ein er sú
að öllum kerfisbreytingum
fylgir áhætta og menn vilja
búa að því sem þeir hafa og
eru tortryggnir. Önnur er sú
aö það er þægilegra að halda
áfrarn að gera hlutina eins og venjulega
heldur en að þurfa að taka upp nýjar aðferðir.
I þriðja lagi eru ýmsar af þeim kerfis-
breytingum sem hagfræðingar hafa talað
mest um þess eðlis að þótt þjóðin í heild
rnyndi hagnast á þeirn þá rnyndu vafalaust
einhverjir tapa. Breytingar í landbúnaði eru
ágætt dæmi um þetta. Það kann vel að vera
að ýmsir sem er illa við þessar tillögur leggi
nokkra fæði á hagfræðinga. Það eru ekki
rnargir áratugir síðan menn hötuðust við
dýralækna af því að þeir lögðu til aðrar
lækningaaöferðir á búfjársjúkdómum en
bændur töldu réttar. Frægt er kláðamálið sem
setti Jón Sigurðsson næstum því út af
kortínu. Það hefúr einnig verið rifist um
brúargerð og vegagerð, virkjanir og fleira.
Jesús Kristur var t.a.m. ekki manna vinsæl-
astur á sínum tíma og ef farið hefði frarn
skoðanakönnun í Palestínu á þeim árum
hefði hann líklega ekki fengið mikið fýlgi.“