Skutull - 23.12.1955, Blaðsíða 6

6
SKUTULL
„Einn af þeim fyrstu“
Avarp
tíl ísfirðinga
Bæjarstjóm ísafjarðarkaupstað-
ar og sýslunefndir Vestur- og
Norður-lsafjarðasýslu hafa sam-
þykkt að stofna í félagi til byggða-
safns á Isafirði, og kosið undirrit-
aða í stjóm safnsins.
íslendingar leggja nú mikla
stund á að varðveita frá glötun
hverskonar minjar um menningu
og starfshætti liðinna kynslóða.
Hefur nú verið stofnað til byggð-
arsafna í flestum byggðum lands-
ins. Hefur þeim verið mjög vel tek-
ið af almenningi, enda mun öllum
vera ljóst, að síðustu forvöð eru
að bjarga frá glötun mörgu af því,
sem einkenndi íslenzk heimili 19.
aldarinnar og á fyrri hluta þess-
arar aldar. Hér á Vestfjörðum
hafa orðið miklar breytingar á at-
vinnuháttum, búnaðarháttum og
byggingum. I stað hins gamla kem-
ur nýtt og hið gamla hverfur og
glatazt. En til þess að koma í veg
fyrir það, hefur verið stofnað til
byggðasafnsins. Okkur er ljóst,
að mikið er enn til af allskonar
sjaldgæfum og merkum munum og
tækjum, sem nauðsyn ber til að
varðveita, og bezt eru geymdir í
vörzlum byggðarsafns. Það eru því
tilmæli vor, að allir ísfirðingar,
hvort heldur þeir eru búsettir í
sýslunum, kaupstaðnum eða flutt-
ir burtu úr héraði, leggi byggðar-
safninu liðsstyrk eftir mætti og
meðal annars með þessum hætti:
1. Menn athugi, hvort þeir eiga
ekki í fórum sínum muni, tæki,
myndir eða annað, sem þeir telja
bezt geymt í byggðasafni. Menn
gæti þess að ekkert er svo smálegt
að það hafi ekki þjóðlegt gildi.
2. Menn gefi þessa muni til
safnsins eða ánafni þá safninu eft-
ir sinn dag.
3. Þeir, sem vildu selja slíka
muni sanngjörnu verði, láti ein-
hvem undirritaðra vita af því.
Höfuðáherzlu leggjum vér á það,
að hver og einn gæti þess að ekkert
glatizt að óþörfu, sem hefur menn-
ingarlegt gildi. Menn hendi ekki
tækjum og hlutum, þó þeir séu
gamlir og úreltir, þegar hætt er
að nota þá, eða menn flytja bú-
ferlum, heldur láti safnið njóta
þeirra.
Vér skorum á alla að styðja að
því að byggðasafnið geti orðið
héraðsprýði og það mun takazt, ef
allir leggjast á eitt.
Undirritaðir veita gjöfum við-
töku og ennfremur Guðmundur
Jónsson, frá Mosdal, sem heitið
hefur stjórninni aðstoð sinni.
Stjóm byggðasafns ísfirðinga.
Einar Guðfinnsson.
Kristján Davíðsson.
Jóh. Gunnar Ólafsson.
Kristján Kristjánsson
Það er barið bylmingshögg á
hurðina hjá mér, og inn snarast
Kristján Kristjánsson, hafnsögu-
maður, sem nú er 72ja ára, en er
þó rösklegri og snarlegri en marg-
ur yngri maður.
„Hefirðu ekki gaman af að fá
mynd í blaðið af einum af þeim
fyrstu?“ spyr hann, án frekari
skýringa, um leið og hann kemur
inn úr dyrunum. Ég átta mig að
vonum ekki á því, hvað hann á við,
og fer eitthvað að hvá, en það er
einmitt það sem Kristján ætlazt
til, því hann segir glettnislega:
,,Nú, hvað er þetta maður. skilurðu
ekki. Einum af fyrstu vélbátun-
um, auðvitað," og um leið dregur
hann upp úr pússi sínu mynd þá,
sem fylgir þessum línum, og ég
fer að spyrja hann um myndina.
Hann rifjar upp, 'að fyrsti ís-
lenzki vélbáturinn var sexæringur-
inn Stanley, eign Árna heitins
Gíslasonar, yfirfiskimatsmanns, og
var vélin sett í þann bát í nóvem-
ber árið 1902. Þetta var opinn bát-
ur, en Kristján telur að m.b. Harpa
hafi verið einn af fyrstu þilfars-
bátunum með vél, þó hann vilji
ekki fullyrða að hann hafi verið
sá fyrsti. Eigandi bátsins og for-
maður á honum var Egill Klemenz-
son. Báturinn var 6 rúmlestir og
vélin 6 ha. Alfa. Kristján réðist á
þennan bát árið 1906, og fluttist
þá hingað í bæinn. Hann hafði þá
stundað sjó frá 16 ára aldri, en
alltaf á vélarlausum bátum. Fljótt
fór hann að reyna að hnýsast í
vélina, og þó það væri ekki vel séð
af vélstjóranum, að hásetamir
væru að slíku, fór það samt svo,
að Kristján lærði á vélargreyið,
og varð seinna vélamaður á m.b.
Hörpu. Þegar Kristján hafði verið
2 ár á þessum bát, keypti Egill
Klemenzson 17 rúmlesa bát, May
frá Þingeyri, og lét Hörpuna í
skiptum þangað, og var hann alls
átta ár með Agli á þessum tveim
bátum. Seinna mun svo Harpan
hafa farizt á Breiðafirði.
Á þessum bátum voru 5 menn.
Beittu þeir í landi og fóru allir á
sjóinn. Róið var með 60—70 lóðir.
Skipverjar fluttu aflann í land á
doríum og gerðu sjálfir að honum.
Aflinn var fyrst seldur Birni Guð-
mundssyni, kaupmanni, en síðar
Karli Olgeirssyni.
Fyrsta veturinn var hásetahlut-
ur 35 krónur. Þá var siður að róa
með „stúf,“ og féll sá afli, sem á
hann fékkst, í hlut hásetanna
einna. Kristján annaðist stúfinn á
bátum Egils, og var ekki fyrir það
að synja að betur aflaðist á hann,
en hinar lóðirnar.
Þegar Kristjáni hlotnaðist vél-
stjóratignin fékk hann í kaup 5
krónur á mánuði, auk hlutar. Þeg-
ar ég spyr Kristján, hvort þeir hafi
aldrei komist í hann krappann á
þessum bátum, þá svarar hann:
„O, jú. Einu sinni sprungu salt-
kassarnir í sjóferð og báturinn var
nærri kantraður. Og þegar Egill
flutti suður á May, hrepptum við
aftakaveður í Faxaflóa, en það
þýðir ekkert að vera að segja frá
því.“
Eftir að skildi með þeim Krist-
jáni og Agli, lærði Kristján til
skipstjórnar hjá Eiríki heitnum
Einarssyni, og eftir það var hann
ýmist skipstjóri, vélstjóri eða
stýrimaður á ýmsum skipum.
Koma þar við sögu Bergljót, Póst-
Gunna, Bifröst, Kári, Svalan, Vík-
ingur, Ameta og fleiri skip, og er
nánar sagt frá ýmsu, sem á daga
Kristjáns hefir drifið í öðru bindi
Fólksins í landinu. Hefir Þórleifur
Bjarnason skráð þá frásögn. Kem-
ur þar ljóst fram, hvað hefir mót-
að manninn. Fátæktin á uppvaxt-
arárunum hefir eflt skilining han
á bættum kjörum alþýðunnar, sjó-
slysin sem gerðust svo að segja í
augsýn hans og hætturnar, sem
hann rataði í á sjónum, hafa
skerpt áhuga hans fyrir slysavöm-
um, bættum aðbúnaði á sjó og
aukinni þekkingu sjómannastéttar-
innar. Kristján hefir líka jafnan
tekið þátt í öllu þessu af lífi og
sál, og ekki látið sinn hlut eftir
liggja frekar en meðan hann beitti
stúfinn. Hann hefir jafnan verið
„einn af þeim fyrstu."
B. F.
M.B. HARPA
A myndinni eru aftast Kristján Kristjánsson og Hjalti Jóhannesson, Hjá þeim er unglingspiltur, sem Krist-
ján veit ekki nafn á. Næst stýrishúsinu að framan er Egill Klemenzson, svo Jón Guðmundsson og fremst-
ur Þórarinn Pálsson.