Skutull - 23.12.1955, Blaðsíða 7

SKUTULL
7
V
I heimsókn hjá steinaldarfólki.
(iúslz tnenHÍlnii í lCalaLa'iíexjÍimcilzinni í {yuðui-Újjiiliu /<|a ennj?á á J>ioslzasti(ji, sem ei ha
ceðia en j>ioslzasti<j dýia meikuiinnai. Héi ei sa<jt jjiá Leimsólzn td j, essa jjiumstœða jjólks.
Við Bruder Ebert trúboði vorum
vart skriðnir úr svefnpokum okk-
ar, og ekki búnir til fulls að hrista
af okkur eyðimerkurrykið, þegar
fylgdarsveinn okkar, sem húkti á
hækjum sínum og vermdi sig við
hálfkulnaðar glæður eldsins, snéri
sér til okkar, og mælti lágum rómi
fáein orð á hinni sérkennilegu mál-
lýzku sinni.
„Einhverjir ósýnilegir athugend-
ur stara á okkur,“ þýddi Brúder
Ebert. Hann sagði þessi orð mjög
íbygginn. Við rýndum á umhverfið
fullir eftirvæntingar, en það var
sveipað daufum morgunbjarma.
í hérumbil hundrað metra fjar-
lægð til hægri við okkur, komum
við auga á fáeinar smávaxnar,
dökkar og hálfbognar mannverur.
Aðeins höfuð þeirra og herðar bar
yfir hinn gulleita gróður eyðimerk-
urinnar.
Þetta voru Búskmenn, hin
gleymda steinaldarþjóð Afríku.
Eftir margra daga lýjandi ferða-
lag í vörubifreið, mörg hundruð
kílómetra vegalengd yfir auðnir og
bnma-sanda, vorum við loksins
komnir í dvalarstað Búskmann-
anna, — til þessa afskekkta,
skrælnaða landssvæðis, sem enginn
fær að heimsækja nema með sér-
stöku leyfi yfirvaldanna.
í tvo daga höfðum við haldið
kyrru fyrir og beðið þess fullir
eftirvæntingar, að Búskmennirnir
létu sjá sig. Trúboðinn, sem var
leiðsögumaður minn á þessari
rannsóknarferð, vissi það af fyrri
reynslu sinni, að Búskmennirnir,
sem flakka stað úr stað í leit að
æti, mundu leggja leið sína um
þetta hérað þurrasta tíma ársins.
Þó ég væri hingað kominn, þá
var það síður en svo, að þrautin
væri unnin. Við urðum að gæta
fyllstu varúðar, ef við vildum
komast í samband við þetta stein-
aldarfólk. Búskmennirnir eru tor-
tryggnir og afar varkárir. Ferðizt
maður fram og aftur um eyðimörk-
ina til þess að leita þeirra, þá láta
þeir aldrei sjá sig. Ef maður aft-
ur á móti tjaldar og dvelur um
kyrrt á réttum stöðum í eyðimörk-
inni og bíður þar rólegur og þol-
inmóður, þá knýr forvitnin Búsk-
mennina til þess að sýna sig fyrr
en seinna.
Það er eins og vindurinn beri
fréttina um komu hvíta mannsins
yfir auðnir og steppusvæði Kala-
haríeyðimerkurinnar.
í nokkrar mínútur athuguðum
við hvorir aðra, — hinir villtu
Búskmenn og við, tveir ókunnir,
hvítir ferðalangar, sem lagt höfðu
leið sína inn í land þeirra. Þetta
var æsandi augnablik. Við urðum
umfram allt að varast að vekja
ótta þeirra og tortryggni.
„Þú mátt ekki kvikmynda þá
núna“, sagði Bruder Ebert, ,,en
þú skalt bíða þartil við höfum upp-
rætt undrun þeirra og ótta.“
Hann tók upp pípuna sína, tróð
í hana tóbaki, kveikti svo í og blés
frá sér, út í lognkyrrt morgun-
loftið, þykkum reykjarmekki.
Hann brosti síðan vingjarnlega til
Búskmannanna og benti þeim að
koma nær, og hampaði jafnframt
framan í þá tóbaki.
Búskmennirnir voru risnir á fæt-
ur og þokuðust nú varfærnislega í
áttina til okkar. Þetta var gamall
maður og f jórar ungar stúlkur. Við
Ebert brostum til þeirra og hvött-
um þau með bendingum til að
koma nær. Gamli maðurinn, sem
gekk í fararbroddi, kom nær og
rétti fram hendurnar í beiðni um
tóbak. Ebert gaf honum handfylli
af tóbaki og sýndi honum jafn-
framt að hann ætti að nasa af
því. Gamli maðurinn lét ekki segja
sér það tvisvar og breitt bros
breiddist yfir skorpið og hrukk-
ótt andlit hans. Þetta bros verkaði
eins og visbending til stúlknanna,
sem hingað til höfðu haldið sig í
dálítilli fjarlægð. Þær komu nú
nær og brátt voru þau öll komin
til okkar og virtu okkur fyrir sér
af athygli og einurð.
Ekkert þeirra var hærra en 150
sm. Klæðnaður þeirra samanstóð
af smá skinnpjötlum, sem bundn-
ar voru um mjaðmirnar. Húð
þeirra, sem var dökkbrún að lit,
var næstum svört af margvísleg-
um óhreinindum, er safnazt höfðu
á líkama þeirra allt frá fæðingu.
Megnan óþef lagði af þeim. Búsk-
menn þvo sér aldrei, — fyrst og
fremst af því, að þeir finna sjaldn-
ast meira vatn en það, að það
nægi til að slökkva sárasta þorst-
ann, og einnig af því, að þeir telja
að vatnið sé óhollt fyrir húðina.
Þeir ,,baða“ sig á þann hátt, að
þeir velta sér í sandinum.
Allir voru þessir Búskmenn
magrir og sinaberir, en magar
þeirra voru sérkennilegir og vöktu
athygli okkar. Þeir voru útþandir
og framstandandi eins og stórefl-
is belgir. Það stafar af hinu frum-
stæðu og sérkennilegu venjum
þeirra í matarræði.
Enn í dag veiða þeir villibráð-
ina, — mestmegnis smávaxna
stökkhafrategund, með bogum og
eiturörvum. Það er fátt um veiði-
dýr í eyðimörkinni, svo Búskmað-
urinn veit aldrei hvenær hamingj-
an verður honum svo hliðholl að
hann rekist á veiðidýr á ný. Þess-
vegna etur hann og fjölskylda
hans hið fallna dýr upp til agna
undir eins. Fjölskyldan heldur
áfram að troða í sig matnum þar
til ekkert er eftir sem hægt er að
éta. Að máltíðinni lokinni leggst
fólkið fyrir á skuggsælum stað eða
grefur sig í sandinn, og þar ligg-
ur það í nokkra daga og meltir
fæðuna. Þegar sulturinn gerir vart
við sig á ný, hefst leitin aftur að
bráð.
Búskmennirnir lifa ekki eins og
aðrir negrar í Afríku, í ættflokk-
um. Aftur á móti í minni hópum
þar sem einstaklingarnir eru
tengdir nánari fjölskylduböndum.
Venjulega flakka þeir frá einum
stað til annars eftir því hvernig
veiðidýrin flytja sig til. 1 miklum
þurrkaárum eru þeir í vesturhluta
eyðimerkurinnar, þar sem rakir
vindar frá Atlantshafi bera nætur-
dögg yfir landið og skapar þar með
lífsskilyrði fyrir kjarr og þyrr-
kingsgróður, sem veiðidýrin geta
lifað á. En þegar þrumuveður og
haglél dynja yfir Kalaharí, —
venjulega með eins árs millibili, —
og vökva hina sendnu og skorpnu
jörð, leggja Búskmennirnir af stað
lengra inn í landið, til afskekktari
veiðisvæða, þar sem þeir geta
stundað veiðar sínar óáreittir fyrir
yfirgangi annara Svertingja.
Einu sinni, fyrir mörgum árþús-
undum, lifðu þessir frumstæðu
menn sem hellisbúar um mestalla
Afríku, en þeir urðu að þoka
lengra inn í eyðimörkina fyrir öðr-
um kynflokkum, sem voru þrosk-
aðri og öflugri. Hinar mörgu teikn-
ingar Búskmanna, sem fundizt
hafa í hellum víðsvegar í Afríku,
bera þess glögg merki, að þeir réðu
yfir sérkennilegri myndlist. Þessi
fornu listaverk Búskmanna eru í
litlum tengslum við nútíma list
þeirra. En hún er fólgin í því, að
draga upp mismunandi rákir og
í'andir í dýraskinn með rauðri
steintegund.
Búskmenn sýna mikla hug-
kvæmni og snilli í veiðimennsku
sinni. Margir kannast við myndina
af Búskmanninum, sem hálfboginn
nálgast hóp villtra strúta, vopnað-
ur langri kylfu með grasbúski á
endanum, en þetta gerir hann, úr
fjarlægð séð, áþekkan strúti. Hvað
eftir annað rekst maður á svæði í
eyðimörkinni, þar sem grasið er
brunnið. Þetta er verk Búskmann-
anna. Á þennan hátt hrekja þeir
veiðidýrin úr fylgsnum þeirra og
auðvelda sér jafnframt að rekja
spor dýranna í öskunni.
Hæfileiki þeirra til að rekja spor
er næsta ótrúlegur. Sé ekkert um
veiðidýr, þá bjargast þeir með því
að éta slöngur og skordýr og
jurtarætur, sem þeir grafa upp úr
sandinum. Efalaust mundi enginn
annar kynþáttur geta dregið fram
lífið við svo óhagstæðar aðstæð-
ur og jafn þröngan kost.
Þessi erfiðu lífsskilyrði hafa
skerpt eðlishvatir þessara frum-
stæðu manna, svo þeir nálgast að
sumu leyti dýrin.
Þeir hafa ótrúlegan hæfileika til
þess að finna vatn. Það er eins og
lyktarskyn þeirra vísi þeim á duld-
ar vatnsæðar í iðrum jarðar.
1 slíkum tilfellum stinga þeir
löngu og stinnu strái gegnum
sandlagið og sjúga síðan vatnið
upp.
Það hefir oft komið fyrir, að
þessir hæfileikar Búskmanna hafa
bjargað lífi hvítra manna.
Þegar við voi’um á leiðinni yfir
eyðimörkina sagði Bruder Ebert
mér margar merkilegar sögur um
Búskmennina. Hann er í þjónustu
rómv. kaþólska trúboðsins í Suð-
vestur-Afríku og þekkti þetta land-
svæði betur en nokkur annar, enda
tekið þátt í mörgum rannsóknar-
leiðöngrum. Þar að auki er hann
þrekvaxinn og glaðlyndur náungi
og líkist meira veiðimanni en trú-
boða.
Á árunum fyrir fyrri heims-
styrjöldina, * þegar Suðvestur
Afríka var þýzk nýlenda, skeði
það, að þýzkur hermaður er Fröst-
er hét, villtist frá herflokki sínum
og flæktist fram og aftur um eyði-
mörkina.
Eftir að hafa reikað þannig um
nokkra daga, var hann hálfdauður
úr hungri og þorsta. Allt í einu sá
hann gamla konu af kynþætti
Búskmanna, sem var að grafa
jurtarætur, er hún síðan borðaði.
Fyrst í stað var hún hrædd við
Þjóðverjann, en er hún sá hve
máttfarinn hann var og sjúkur,
gekk hún til hans og gaf honum
rætur og graslauka að borða.
Hann gat ekki talað við gömlu
konuna, en Búskmenn eiga eigin-
lega ekkert mál, heldur talast þeir
við með hjálp nokkurra kokhljóða