Fréttabréf Siglfirðingafélagsins í Reykjavík og nágrenni - okt. 1996, Blaðsíða 19

Gunnar Rafn Sigurbjörnsson:
Norðmenn á Sigluflrði
Árið 1985 kom út hjá
Universitetsforlaginu í Nor-
egi bókin „Norske Islandsfisk-
ere pá havet“ eftir Kari Shete-
lig Hovland. Bókin fjallar,
eins og nafnið ber með sér,
um fiskveiðar Norðmanna á
Islandsmiðum og tekur til
tímabilsins 1900-1939.
Að sjálfsögðu eru síldveið-
arnar fyrirferðamestar í um-
fjöllun höfundar og Siglu-
fjörður skipar stóran sess.
Nokkuð ítarlega er fjallað um
þorskveiðar (línuveiðar)
Norðmanna og kemur m.a.
fram að árið 1933 voru flutt
til Noregs af Islandsmiðum
6.712.000 kg. af saltfiski.
Einnig kemur fram að á
tímabili var allnokkuð flutt af
lifandi fiski (þorski í körum)
til Noregs og þaðan áfram á
markað á meginlandinu eða
til vinnslu þar.
Sannast hér enn hið forn-
kveðna að ekkert er nýtt
undir sólinni.
Eins og áður segir fjallar
bókin um síldveiðarnar á ítar-
legan hátt og er víða leitað
fanga í prentuðum og óprent-
uðum heimildum bæði í
Noregi og hér á landi. Höf-
undur hefur einnig rætt við
fjölda manna, flesta í Noregi
en meðal heimildarmanna
eru einnig Elísabet og Sigrún
Bjarnadætur í Bolungarvík
sem ungar störfuðu á Siglu-
firði, Jóhann Skagfjörð,
Snorri Stefánsson, Garðar
Júlíusson (Akureyri), Karl
Sigurðsson (Hjalteyri) o.fl.
Sigurjón heitinn Sigtryggsson
vann einnig með höfundi að
heimildaöflun og hún átti
gott atlæti í Bókasafninu þar
sem hún vann töluvert að öfl-
un gagna. Bókin er forvitni-
leg og fróðleg aflestrar þótt
tæpast verði um hana sagt að
hún sé skemmtileg eða létt.
Gríðarlegar upplýsingar eru í
henni að finna um framgang
veiða og vinnslu, t.d. er ítar-
lega fjallað um fyrstu
bræðslu- og gúanófabrikk-
urnar, þróun síldarsöltunar
og veiðiaðferða.
Höfundur fjallar um líf og
störf síldarsjómanna og sam-
skipti þeirra og Siglfirðinga
sem auðvitað voru mikil.
Bókin er full af nöfnum
Norðmanna sem Siglfirðing-
um eru vel kunn, s.s. Ole
Tynes, Knut Sœther, Hans
Söbstad, Edvin Jakobsen,
Johan Hardei, Peder Nœss,
Lars og Harald Mannes,
Buvik, Bakkevik, Evanger o.fl.
o.fl.
Vertíðin hjá Norðmönnum
sem flestir voru frá Hauga-
sundi og Karmey stóð um 2-
3 mánuði. Aðbúnaður gat
verið slæmur og vinnan erfið.
Hins vegar áttu sjómennirnir
frí um helgar sem Siglfirðing-
um fannst undarlegt fyrir-
komulag. Þá fylltist Siglu-
fjörður af skipum og þúsund-
ir manna ráfuðu um götur
þessa örlitla þorps á Þor-
móðseyri án þess að hafa
nokkuð við að vera. Að von-
um gekk á ýmsu og í blaða-
grein í Bergens Tidende 1911
segir að Siglufjörður sé
„lasternes arnsted“ og áfram
að höfundur hafi orðið vitni
að „avskyelige optrin, da
brændevinsflaskerne knustes
i modstanderens ansigt,
hvorefiter flaskehalsene
benyttedes til slihanske, og
omtrent hver eneste
vindusrute i et hus ble utslát.
Jeg skammet mig over at
være nordmand.“ Bæði
Norðmenn og íslendingar
sáu ljóslega að Ieita varð úr-
ræða til að gera sjómönnun-
um lífið bærilegra á hvíldar-
tíma sínum. Þar eru til
nefndir sérlega til sögu Helgi
Guðmundsson læknir, Guð-
mundur Hallgrímsson læknir
og Hafliði Guðmundsson
hreppstjóri auk norskra sjó-
mannspresta sem lögðu leið
sína til Siglufjarðar. En það
var Sjur Espeland frá „Innra
sjómannatrúboðinu" sem lét
verkin tala og beitti sér fyrir
byggingu og stofnun Norska
Sjómannaheimilisins sem
tekið var í notkun sunnudag-
inn 12. sept. 1915. Sagan af
þessu framtaki Sjurs Espeland
hefur verið ágætlega skráð af
Kristni Halldórssyni í sögu
Siglufjarðar og vísast hér til
þess.
Þrátt fyrir erfiði, fjarvistir og
hættur sóttu menn í síldina og
þá „lastabælið" Siglufjörð. I
bókinni getur höfundurinn
þeirra dæma að menn hafi ver-
ið á síld hvert einasta sumar í
20-30 ár. Pæder Næss var t.d.
33 vertíðir við Island. Sama
mátti segja um skipin, þau
komu ár eftir ár. Eldri Siglfirð-
ingar og sjómenn kannast við
nöfn eins og „Seir“, „Not-
mann“, „Jarnbarden“, „Sval-
bard“, „Islændingen“,
„Gisköy“ o.fl. o.fl.
Bókin „Norske Islandsfisk-
ere pá havet“ er áhugaverð
fyrir alla þá sem hafa áhuga á
sögu Siglufjarðar og sögu
síldveiða og síldarvinnslu.
Hún fjallar ítarlega um upp-
haf þessa atvinnuvegar og
ennfremur vöxt og viðgang
Siglufjarðar í upphafi aldar-
innar. Hún sýnir okkur einn-
ig hina hliðina, þ.e. hvernig
Norðmenn sáu og upplifðu
síldarævintýrið og höfuðstað
síldveiðanna, Siglufjörð.
Eftirtaldir aðilar styrktu
útgáfu þessa blaðs:
Hótel Lækur, Siglufirði
Knattborðsstofan „Billa'Qrill“, Siglufirði
/
Islandsbanki, Siglufirði
Netagerðin hf., Siglufirði
Pólar hf., Siglufirði
Ragnar Quðmundsson, Siglufirði
Siglfirðingur, Siglufirði
Siglósport, Siglufirði
Tunnan, prentþjónusta, Siglufirði
Þormóður rammi, Siglufirði
Endurskoðendur ehf., Þórsgötu 26, Reykjavík
Sverrir Björnsson, ökukennari, Reykjavík
Ævar Friðriksson, ökukennari, Reykjavík
Ottar Bjarnason, bakarameistari, Sauðárkróki
19