Heilbrigðismál - 01.12.1987, Qupperneq 10

Áfengi og brjóstakrabbamein
Grein eftir Sigurö Árnason
|
1
Áfengi er löglegur vímugjafi hér á
landi og hefur svo verið lengi, ef frá
eru talin bannárin fyrr á þessari öld.
Flestum er kunnugt um að áfengi er
vanabindandi og getur haft slæm
áhrif á heilsufar neytenda. Er þá átt
við áfengissýki, eða alkóhólisma,
en talið er að um tíundi hver fullorð-
inn íslendingur sé líkamlega eða
andlega háður áfengi að meira eða
minna leyti. Er það svipað hlutfall
og meðal nágrannaþjóðanna, enda
þótt heildaráfengisneysla á mann sé
hér minni en víða annars staðar.
En áfengissýkin er ekki eini fylgi-
fiskur ofnotkunar áfengis. Þannig
eru ýmsir líkamlegir sjúkdómar al-
gengari meðal áfengissjúklinga en
annarra, svo sem lifrarskemmdir,
vítamínskortur og heila- og tauga-
skemmdir. En hvað um krabba-
mein? Er áfengi krabbameinsvald-
ur? Er þeim sem neyta áfengis í
miklum mæli hættara við krabba-
meini en bindindisfólki og ef svo er,
veldur áfengið því?
Alþjóða krabbameinsrannsókna-
stofnunin, IARC, taldi árið 1982 að
nægilegar faraldsfræðilegar rann-
sóknir væru fyrir hendi til að álykta
að áfengisnotkun hafi í för með sér
auknar líkur á því að fá krabbamein
í vélinda, lifur, kok og barkakýli.1,2,3
Sumir telja að 6-20% alls krabba-
meins á Vesturlöndum megi rekja
til áfengisneyslu. Þetta er þó mjög
mismunandi eftir löndum, en einna
hæst er hlutfallið í Frakklandi. í
þessu sambandi má hafa í huga að
um þriðjungur allra krabbameina í
Bandaríkjunum er talinn stafa af
reykingum, um þriðjungur af mat-
aræði en um þriðjungur af öðrum
orsökum. Þau krabbamein sem
fyrst og fremst hafa verið tengd
áfengisnotkun eru krabbamein í
munni, koki, barka, vélinda, lifur,
ristli, endaþarmi og brjóstum.
Fræðimenn eru þó nokkuð sam-
mála um að enn eigi eftir að rann-
saka þetta samband nánar, enda
getur oft verið um tvo eða fleiri sam-
verkandi þætti að ræða. Þannig er
vel þekkt að áfengissjúklingar sem
reykja (og það gera reyndar flestir
þeirra) hafa mun meiri líkur á því að
fá vélindakrabbamein en þeir sem
einungis eru áfengissjúkir.
Tengsl brjóstakrabbameins og
áfengisneyslu hafa verið í sviðsljós-
inu að undanfömu og því er sérstök
ástæða til að fjalla nánar um rann-
sóknir sem renna stoðum undir það
að áfengisnotkun kvenna auki líkur
á því að þær fái brjóstakrabbamein.
Ein fyrsta greinin sem birtist um
þetta efni er síðan 1977.4 Voru þar
7518 krabbameinssjúklingar spurðir
um neyslu tóbaks og áfengis svo og
um efnahag og menntun. Komu þá
í ljós hlutfallslega mun fleiri brjósta-
krabbamein meðal þeirra kvenna
sem neyttu áfengis en búast mátti
við miðað við viðmiðunarhóp. í
kjölfar þessarar greinar hafa birst að
minnsta kosti sautján greinar um
þetta efni og allar nema þrjár hafa
sýnt marktæka aukningu brjósta-
krabbameins meðal þeirra kvenna
sem áfengis neyta.
Bandarísku læknarnir Hiatt og
Bawol birtu árið 1984 niðurstöður
rannsókna á tíðni brjóstakrabba-
meins meðal rúmlega 96 þúsund
kvenna sem mörgum árum áður
höfðu verið spurðar um lífsvenjur,
þar á meðal áfengisneyslu. Kom í
ljós að þær konur sem drukku dag-
lega, þó um tiltölulega lítið magn
áfengis væri að ræða, höfðu mun
hærri tíðni brjóstakrabbameins en
búast mátti við.5 Þessi rannsókn
hefur verið gagnrýnd fyrir það að
ekki voru til upplýsingar um marga
aðra þætti sem geta haft áhrif á tíðni
brjóstakrabbameins, svo sem aldur
við fyrstu þungun, brjóstakrabba-
mein í ætt og að hér var um valinn
hóp kvenna að ræða sem vildu fara í
læknisrannsókn, o. s. frv.6 Rann-
sóknir frá Frakklandi7 og Ítalíu,8
löndum þar sem víndrykkja er þjóð-
arsiður, hafa einnig sýnt sýnu hærri
tíðni á brjóstakrabbameini meðal
þeirra kvenna sem neyta áfengis,
jafnvel þó í litlum mæli sé. Eru í því
sambandi nefndar tölur um 40-60%
aukningu sjúkdómsins meðal
þeirra kvenna sem áfengis neyta. í
h'tilli ítalskri rannsókn kom fram
sautjánföld aukning á brjósta-
krabbameini meðal þeirra kvenna
sem neyttu hálfpotts af víni eða
meira daglega.9
En er þessi aukning brjósta-
krabbameins tengd ofnotkun
Verðandi mæðrum hefur verið ráðlagt
að takmarka áfengisneyslu sína. Nú er
konum sem hætt er við brjóstakrabba-
meini ráðlagt slíkt hið sama.
10 HEILBRIGÐISMAL 4/1987
NORSKA ÁFENGISVARNARÁÐIÐ
*
áfengis, það er bundin fyrst og
fremst við áfengissjúklinga? Ýmis-
legt bendir til að svo sé ekki.
Nýlega birtust í bandaríska
læknatímaritinu New England
Journal of Medicine tvær greinar
um tengsl áfengisnotkunar og
krabbameinsíbrjóstum. Kemurþar
fram marktæk aukning sjúkdóms-
ins, jafnvel meðal þeirra kvenna
sem neyta lítils áfengis.
í annarri rannsókninni10 var 7188
konum á aldrinum 25-74 ára fylgt
eftir, en þær höfðu verið spurðar
um lífshætti, meðal annars áfengis-
neyslu, á árunum 1974 og 1975 og
síðan fylgt eftir að meðaltali í tíu ár. I
þessum hópi fékk 121 kona brjósta-
krabbamein á tímabilinu. Kom í
ljós, að tíðni sjúkdómsins var mun
Konur átta sig sjaldan á því hve áfengi
er orkuríkt, og þar með fitandi, en
sennilega er það einnig krabbameins-
valdur.
hærri hjá þeim konum sem drukku
áfengi yfirleitt, miðað við konur
sem neyttu þess ekki, og var hlut-
fallið 1/1,5, sem er marktækur mun-
ur. Þetta breyttist ekki þótt tekið
væri tillit til annarra þekktra þátta
sem áhrif geta haft á tíðni sjúk-
dómsins. Höfundar greinarinnar
telja að niðurstöður þessarar rann-
sóknar bendi til þess, að áfengis-
notkun, jafnvel þótt í litlum mæli
sé, auki hættuna á brjóstakrabba-
meini hlutfallslega um 50% til 100%.
í hinni rannsókninni sem greint
var frá í vor11 var athuguð tíðni
brjóstakrabbameins meðal rúmlega
89 þúsund bandarískra kvenna á
aldrinum 34-59 ára. Á tímabilinu
1980 til 1985 greindist í þeim hópi 601
kona með brjóstakrabbamein. Kom
í ljós að konur sem drukku þrjá til
níu drykki í viku hverri (3 til 9 glös af
víni) höfðu marktækt auknar líkur á
sjúkdómnum (1/1,3). Þær sem
drukku meira höfðu enn hærri tíðni
sjúkdómsins (1/1,6). Útreikningar
bentu til þess að bein tengsl væru á
milli þess magns áfengis sem kon-
umar neyttu og tíðni sjúkdómsins.
Miðað við hvað brjóstakrabba-
mein er algengur sjúkdómur (en
reikna má með að þrettánda hver ís-
lensk kona fái brjóstakrabbamein
einhverntíma ævinnar) og hversu
áfengisneysla er almenn er mikil-
vægt að hafa í huga að þáttur sem
þessi getur haft mikil áhrif. í leiðara
New England Joumal of Medicine
7. maí síðastliðinn12 er lagt til að
konum sem af öðmm ástæðum hafa
auknar líkur að fá brjóstakrabba-
mein (t.d. em feitar, hafa átt fá
böm, hafa átt sín fyrstu böm eftir 25
ára aldur, eða eiga móður sem feng-
ið hefur brjóstakrabbamein) sé ráð-
lagt að takmarka mjög áfengis-
neyslu sína.
Er full ástæða til að hafa þessar
ráðleggingar í huga og fylgjast náið
með niðurstöðum frekari rann-
sókna.
Tilvitnanir:
1. Chemicals, industrial processes and in-
dustries associated with cancer in humans.
LARC Monogr. Suppl. 4, 1982.
2. Tuyns, A.J.: Epidemiology of alcohol and
cancer. Cancer Res 1979, 39:2840-2843.
3. Wickramasinghe S.N. o.fl.: Cytotoxic
protein molecules generated as a consequence
of etanol metabolism in vitro and in vivo.
Lancet 1986,11/10:823-826.
4. Williams R.R., Horm J.W.: Association of
cancer sites with tobacco and alcohol con-
sumption and socioeconomic status of pa-
tients. J Natl Cancer Inst 1977, 58:525- 547.
5. Hiatt R.A., Bawol R.D.: Alcoholic beve-
rage consumption and breast cancer incidence.
Am J Epidemiol 1984, 120:676-683.
6. Does alcohol cause breast cancer? Rit-
stjómargrein. Lancet 1985, 8/6:1311-1313.
7. Lé M.G. o.fl.: Alcohol beverage consump-
tion and breast cancer in a French case-control
study. Am J Epidemiol 1984,120:350-357.
8. La Vecchia C. o.fl.: Alcohol consumption
and the risk of breast cancer in women. JNCI
1985, 75:61-65.
9. Talamini R. o.fl.: Social factors, diet and
breast cancer in a northem Italian population.
Br J Cancer 1984, 49:723-729.
10. Schatzkin A. o.fl.: Alcohol consumption
and breast cancer in the epidemiologic follow-
up study of the first national health and nutri-
tion examination survey. N Engl J Med 1987,
316:1169-1173.
11. Willett W.C. o.fl.: Moderate alcohol con-
sumption and the risk of breast cancer. N Engl J
Med 1987, 316:1174-1180.
12. Alcohol and breast cancer. Ritstjómar-
grein. N Engl J Med 1987, 316:1211-1213.
Sigurdur Árnason læknir er sér-
fræðingur í krabbameinslækningum og
starfar á Landspítalanum.
HEILBRIGÐISMÁL 4/1987 11