Heilbrigðismál - 01.12.1987, Qupperneq 13

HEILBRIGÐISMÁL / Am*r B. Vi;
Úr þessu ætti að vera hægt að
bæta, meðal annars með betri ráð-
gjöf um notkun pillunnar og með
notkun nýrra pillutegunda.
Pillan hefur þá sérstöðu meðal
lyfja að vera ekki tekin vegna þess
að henni sé ætlað að ráða bót á
sjúkdómsástandi, heldur er full-
komlega heilbrigt fólk að taka lyf
til að koma í veg fyrir annað heil-
brigt ástand, þungun. Af þeim
sökum kann að vera að aukaverk-
anir sem rekja má til pillunnar, séu
litnar alvarlegri augum en annars
væri. Ýmis væg óþægindi geta í
byrjun fylgt pillutökunni, en þau
hverfa oft að mestu á fyrstu mán-
uðunum.
En hvað er hæft í því að pillan
valdi sjúkdómum af ýmsu tagi?
Hver er hættan á slíku?
Pillan og krabbamein
Enn hefur ekkert komið fram
sem bendir óyggjandi til þess að
pillan eigi þátt í myndun krabba-
meins. Þau illkynja æxli sem helst'
hefur verið óttast að kynnu að geta
þróast eða vaxið við pillunotkun
eru mein í brjósti, leghálsi, legbol,
eggjastokkum og lifur. Frumur í
öllum þessum líffærum hafa við-
taka sem eru næmir fyrir áhrifum
kynhormóna. Við að bindast við-
tökunum valda hormónin aukn-
ingu á starfsemi frumanna í sum-
um líffærum, svo sem brjóstum,
en letja starfsemi í öðrum, til dæm-
is eggjastokkum og legslímhúð.
Þar sem efnaskipti verða gætu
frumurnar farið að starfa og skipta
sér óeðlilega, ef efnahvatning af
hormónunum færi úrskeiðis.
Brjóstakrabbamein er nú lang al-
gengasta krabbamein meðal ís-
lenskra kvenna. Brjóstavefur svar-
ar kynhormónum og þegar líður á
tíðahringinn verður mikil aukning
á myndun kjarnasýru (DNA) í
brjóstvef.1 Enginn munur hefur
fundist á nýmyndun kjarnasýru
hjá konum sem nota pilluna og
þeim sem nota aðrar getnaðarvarn-
ir. Athuganir á konum sem tóku
pilluna og fengu brjóstakrabba-
mein síðar á ævinni hafa ekki sýnt
augljós tengsl við pillutökuna.1,5
Ekki var samband á milli þess
hvort konan hóf töku pillunnar
fyrir fyrstu barneign og frestaði
henni þar með eða hvort barneign-
in dróst af öðrum orsökum. Flestar
athuganir hafa ekki sýnt samband
milli langvarandi notkunar pill-
unnar og brjóstakrabbameins,1 en
nýleg norræn athugun hefur þó
bent til þess að áhætta geti verið
aukin eftir átta til tólf ára notkun.3
Leghálskrabbamein tengist ung-
um aldri við upphaf samlífs, fjölda
rekkjunauta, vissum veirusýking-
um og reykingum. Við athugun á
mögulegu sambandi milli pillu-
notkunar og leghálskrabbameins
hefur verið vandasamt að finna
konur til samanburðar við þær sem
taka pilluna, þar sem þessir þættir
væru jafnir á metunum. Margar at-
huganir hafa verið gerðar á sam-
bandi pillunnar við leghálskrabba-
mein og niðurstöður verið í sitt
hvora áttina. Aukingin á Iegháls-
krabbameini var orðin staðreynd
áður en pillan kom til sögunnar
um 1960. I einni best þekktu athug-
uninni, frá Oxford í Englandi,6
virtist hætta á forstigsbreytingum
leghálskrabbameins hugsanlega
aukin. Þó er talið að þetta séu ekki
bein áhrif pillunnar heldur geti
hún örvað forstigsbreytingar. Ekki
er vitað hvernig slíkt gerist. Ef leg-
hálskrabbamein orsakast af veiru-
sýkingu, til dæmis vörtuveirunni
(human papilloma virus HPV),
gæti notkun pillunnar auðveldað
veirusmitun, þar sem samfarir
færu fram án annarra varna, svo
sem smokka. Með reglulegu eftir-
liti, þ.e.a.s. frumustroki frá leg-
hálsi, má hins vegar koma í veg
fyrir að forstigsbreytingar verði að
alvarlegri sjúkdómi.
Krabbamein í legbolsslímhúð og
í eggjastokkum virðast á hinn bóg-
inn vera talsvert sjaldgæfari hjá
konum sem hafa notað pilluna.
Þessi verndandi áhrif, sem að
miklu leyti tengjast prógesterón-
hormónum, aukast með lengri
notkun og tengjast minni frumu-
starfsemi í þessum líffærum þegar
konan tekur pilluna.
Lifrarfrumukrabbamein er sjald-
gæft æxli. Nokkrar athuganir, hver
um sig með fáum tilfellum, hafa
bent til tengsla þessa meins við
pillunotkun.
Pillan og æðasjúkdómar
Enginn vafi er nú talinn á því að
pillan auki líkur á æðakölkun og
HEILBRIGÐISMAL 4/1987 13