Heilbrigðismál - 01.12.1987, Blaðsíða 26

HEILBRJCÐISMÁL / J6n«s Ragn«rsson
ekki lyf til að laga ástandið þar sem
hann getur sofið og hvílst ef hann
gefur sér tíma til þess. Hann þarf
upplýsingar. Takist að selja hon-
um þá hugmynd að stórminnka
eða hætta kaffidrykkju, hætta
reykingum eða að minnsta kosti
minnka þær, koma sér í líkams-
rækt minnst þrisvar í viku og
tryggja sér fullan svefn þá má mik-
ið vera ef ástandið lagast ekki á
einum eða tveim mánuðum. Til að
leggja áherslu á mikilvægi hinna
breyttu lífshátta getur verið gott að
gefa honum skrá um þróunarstig
streitunnar og benda á hvað gerist
ef hann heldur óbreyttum lífsstíl."
En hve lengi er ástandiö að lag-
ast hjá þeim sem er kominn með
streitu á hæsta stigi?
"í sögu þess manns sem er á
sjötta stigi streitu kemur fram að
hann er búinn að þvinga sig áfram
mánuðum, jafnvel árum saman.
Það tekur tíma að komast í svona
vandræði. Hann hefur svo mikið af
andlegum og líkamlegum óþæg-
indum að flestum detta fyrst í hug
alvarlegir sjúkdómar fremur en
gömul þreyta. Vissulega kemur
stundum fyrir að fólk hafi orðið
fyrir líffæraskemmdum af völdum
langvarandi streitu og þá þarf að
taka tillit til þess. En jafnvel þá
skiptir miklu máli að leiðrétta
streituástandið sjálft. Það er aldrei
of seint. Við það eitt að koma
svefni í lag, oftast með aðstoð lyfja
í byrjun, minnkar þreyta og
ástandið batnar hratt. Þá þarf að
bæta við líkamsrækt til að byggja
upp þol og losna úr vítahringjum
spennunnar. Það þarf að endur-
hæfa líkamann til að ná góðum ár-
angri og það er yfirleitt hægt utan
sjúkrastofnana. Sá sem tekur ekki
sjálfur þátt í meðferðinni lagast
aldrei vel. Það má reikna með að
þessi maður verði í góðu formi eft-
ir tvo til fjóra mánuði þótt hann
geti verið vinnufær löngu fyrr.
Mikilvægt er að láta fólk vita hve
mikillar heilsubótar það getur
vænst því að þetta fólk er vant
vanlíðan og heldur að það þurfi að
lifa þannig. Fullyrða má að fólk
getur yngst um mörg ár við að
losna úr eymd mikillar streitu."
Er hættan þá liðin hjá?
"Nei, ekki alveg", sagði Ingólf-
ur. „Það hefur aldrei þótt gáfulegt
að brenna sig oft á sama soðinu.
Góð meðferð á að koma í veg fyrir
það. Þegar maðurinn þekkir ein-
kenni streitunnar — varnaðar-
merkin — verður hann að rækta
líkamann áfram sér til gleði og lífs-
fyllingar. Það kallast lífsrækt. Bar-
átta okkar við streituna er því í eðli
sínu ekki barátta gegn lævísum
óvini, heldur það að taka ábyrgð á
lífi okkar af skynsemi, með vitund
og virðingu fyrir þörfum okkar. Sá
sem ræktar líf sitt vel hlýtur einnig
að njóta þess sem best má verða."
Sum störf hljóta að valda meiri
streitu en önnur, til dæmis foryst-
ustörf í þjóðfélaginu. Hvemig
kemst það fólk af?
"í viðtali í tímaritinu 19. júní,
1987, gefur forseti íslands svo gott
dæmi um það hvernig ábyrgur
leiðtogi fer að því að halda góðri
heilsu og forðast streitu að ég vil
gefa henni orðið: „. . . ég er frem-
ur seinreitt til reiði og aldrei lang-
rækin. Ég get ekki séð að það geti
verið nokkrum manni til upphefð-
ar að hanga lengi í ólund. Það er
staðreynd að mér þykir vænt um
fólk . . . Ég leyni því heldur ekki
að ég geri mikið til þess að halda
góðri heilsu . . . í hversdagslífinu
er ég vandlát á það sem ég læt ofan
í mig. Ég borða hollan mat og
hreyfi mig eins mikið og ég get. Ég
geng mikið og helst í þýfi til þess
að fá hreyfinguna sem mér finnst
vera lykillinn að andlegri og líkam-
legri vellíðan. Ég lifí tiltölulega
reglusömu lífi og síðast en ekki síst
set ég mér það að fara mjög
snemma að sofa a.m.k. einu sinni í
viku." Starf forseta íslands er
áreiðanlega ekki léttara, og ekki
síður vandasamt, en störf okkar
hinna. Starfið gerir miklar kröfur,
jafnvel ótakmarkaðar. Forseti okk-
ar annast sig vel, með því að
stjóma sjálfri sér fyrst og fremst,
með því að sinna þörfum sínum af
skynsemi sem lifandi manneskja",
sagði Ingólfur S. Sveinsson að lok-
um.
Satt er það, að blessuðum börn-
unum í sjávarplássum landsins
þykir gottið heldur gott. Enda sýn-
ir það sig, svo ekki verður um
villst, í geypiháum tölum um tíðni
tannsjúkdóma hér á landi. Líklega
væri best að hrinda af stað meiri
háttar herferð gegn ofneyslu syk-
urs, eins og fræðslunefnd Tann-
læknafélagsins lagði til fyrir þrem-
ur árum síðan. Yfir 15.000 fullorð-
instennur skemmast á ári í börnum
undir 12 ára aldri, meðan lítið er
gert til að minnka kolvetnaóhóf
okkar. Hér verður rætt um tíðni
tannskemmda á Húsavík, og jafn-
framt um kostnað sem hlýst af
þeim tannsjúkdómum sem hrella
tólf ára börn í þessu sjávarplássi og
verslunarstað norðan heiða.
Tanntala. Tíðni tannskemmda er
mæld með svokallaðri tanntölu eða
DMFT- tölu sem er ekkert annað
en samlagning á fjölda skemmdra,
tapaðra og fylltra (viðgerðra) tanna
í hverjum einstaklingi. Við saman-
burð er oftast notuð tanntala tólf
ára barna sem telst þannig vera 6,6
fyrir íslensk tólf ára börn en aftur á
móti 3,0 fyrir tólf ára börn í Dan-
mörku. Tölulega séð virðist þetta
ekki vera mikill munur, en sé tekið
tillit til þess að tennur tólf ára
barna eru ekki fleiri en 24, sést hve
munurinn er gífurlegur. Tanntalan
6,6 þýðir að meira en fjórða hver
26 HEILBRIGÐISMÁL 4/1987