Alþýðumaðurinn - 04.02.1988, Blaðsíða 4

Leiklist
Ur þjóðar-
sálinni
Leikfélag Akureyrar:
Piltur og stúlka.
Leikgerð og tónlist: Emil Thoroddsen
byggt á skáldsögu ións Thoroddsens.
Leikmynd og búningar: Örn Ingi.
Lýsing: Ingvar Björnsson.
Tónlistarstjórn: Jón Hlöðver Áskelsson.
Lcikstjóri: Borgar Garðarsson.
Skáldsaga Jóns Þórðarsonar
Thoroddsen „Piltur og stúlka“,
var allt þar til fyrir aðeins fáein-
um vikum álitin fyrsta íslenska
skáldsagan í nútímamerkingu
þess orðs, og þetta lærði maður í
bókmenntasögunni sinni í
menntaskóla, en ekkert annað.
Nú hefur þessu verið hnekkt, en
því á maður einhvernveginn svo
bágt með að trúa, einfaldlega
sakir þess sess sem þessi róman-
tíska raunsæissaga úr íslenskri
sveit, úr íslenskri þjóðarsál skip-
ar í huga hvers íslendings.
Svo sem við mátti næstum
búast leið ekki á löngu frá því
sagan kom fyrst úr árið 1850, þar
til reynt var að gera eftir henni
sviðsverk, svo sem leikrit það
sem sýnt var á Akureyri árið 1862
og nefndist Búrfellsbiðillinn. Og
alls munu leikgerðir sögunnar
hafa orðið að minnsta kosti
fimm. En það er fyrst árið 1934
sem leikgerð þessarar sögu nær
að „slá i gegn“, en þar var að
verki sonarsonur söguhöfundar,
og hefur síðan ekki verið reynt
að gera nýja leikgerð eftir þess-
arri sögu.
Það eru sjálfsagt margar ástæð-
ur fyrir því að einmitt þessi leik-
gerð Emils Thoroddsens hefur
náð að festast í sessi umfram hin-
ar fjórar. Pað er þannig alls ekki
svo einfalt mál að setja þessa
margslungnu og stundum allt að
því langlokukenndu sögu á svið
án þess að úr verði margra
klukkustunda endaleysa. Petta
hefur þó höfundi merkilega vel
tekist, þökk sé oft á tíðum
skemmtilegri persónusköpun, og
ekki síst tónlistinni sem vafalítið
hefur átt sinn þátt í vinsældum
verksins Sígildar, melódískar
flugur sem hvert mannsbarn
kann og hefur unun af. Ekki er
þetta ágæta og vinsæla leikhús-
verk þó með öllu gallalaust.
Margar af persónunum eru dálít-
ið ýktar, og töluvert „svartar" og
„hvítar" ekki ólíkt því sem gerist
í bandarískum framhaldsþáttum
á borð við Dallas, og annað svo-
lítið Dallaslegt er hinn langloku-
kenndi síðari hluti sem samt er
Úr sýningu Leikfélags Akureyrar.
svo endaslappur að Kaninn hefði
án efa eki staðist freistinguna, að
búa til framhald með enn nýjum
og óvæntum raunum fyrir
elskendurna, að sjálfsögðu með
dyggri hjálp Gróu og Möllers
kaupmanns.
Úr þessu hráefni hefur Borgar
Garðarsson skapað sýningu sem í
flestu fer troðnar slóðir. Hér er
þó undanskilin leikmynd Arnar
Inga sem ásamt góðri og áhrifa-
mikilli lýsingu Ingvars Björns-
sonar skapar vissa umgjörð tíma-
leysis utan um sýninguna, en þar
sem allt annað til að mynda bún-
ingarnir, er í raunsæislegum nítj-
ándu aldar stíl, þá finnst manni
dæmið ekki fyllilega ganga upp,
sem ef til vill er miður, því margt
í þessu verki á fyllsta erindi við
okkur í dag, til að mynda ádeilan
á undirlægjuhátt okkar gagnvart
erlendum áhrifum án nauðsyn-
Guðmundur Einarsson:
Var sjálfselskan að sigra?
Öll eigum við vini eða skyldfólk
sem ekki getur af eigin rammleik
olnbogað sig að allsnægtarborð-
inu. Við teljum það aðalsmerki
siðmenntunar að þeim sé engu að
síður tryggð hlutdeild í gæðunum
og hamingjusamt líf. Pess vegna
hefur íslenska þjóðin byggt upp
félagskerfi sitt og þess vegna
greiðum við skatta.
A síðustu árum höfum við átt
bestu góðæri íslandssögunnar og
velferðarþjónustan hefði því átt
að blómstra. Staðreyndin var þó
sú að aldrei gekk verr að afla fjár
til þessara verkefna. Ríkissjóður
réði aðeins við brýnustu verkefn-
in og safnaði stórskuldum á feitu
árunum.
Var ástæðan sú að sjálfselskan
væri að sigra, eða voru aðferðirn-
ar ónýtar?
Seinni skýringin er sú rétta.
Allt tekjuöflunarkerfi ríkisins var
ónýtt. Tollabáknið var dýrt, úrelt
og flókið. Söluskattskerfið var
uppspretta misferlis og tekju-
skatturinn var undirrót ójöfnuðar
og tortryggni. Gegn þess hefur
nú verið ráðist.
Alþýðubandalagið
- bormenn íslands
Um langt árabil hafa allir verið
sammála um að skattakerfið væri
í rúst. Þegar loks er nú tekið á
málunum, vill stjórnarandstaðan
ríghalda í þetta spillta kerfi og
úthrópar breytingarnar, án þcss
að hafa nokkuð uppbyggilegt til
málanna að leggja.
Það er ekki hægt að fylgjast
með skilum á söluskatti nema
með því að fækka undanþágum.
Pað er heldur ekki hægt að
tryggja réttláta álagningu tekju-
skatts nema að einfalda hann. Á
síðustu árum hafa stjórnmála-
menn og þrýstihópar stöðugt bor-
að fleiri göt á skattakerfið.
Möguleikar til skattsvika hafa
stóraukist. Þetta vilja þingmenn
stjórnarandstöðunnar ekki leið-
rétta. Þeir vilja bora fleiri göt,
enda hefur það verið eina fram-
lagið frá þingmönnum Alþýðu-
bandalagsins til skattamála í
mörg ár. Þeir eru bormenn
íslenska skattakerfisins.
Norðurlönd
skattleggja matvæli
Stjórnarandstaðan hefur haldið
því fram að skattaálagning á mat
væri vond jafnaðarstefna og nán-
ast séríslenskt fyrirbæri. I Nor-
egi, Danmörku og Svíþjóð hafa
jafnaðarmenn lengst af farið með
völd. í þessum löndum er virðis-
„Peir sem neita að
taka þátt í að stoppa
upp í götin og fylla
upp í smugurnar eru
e.t.v. óafvitandi að
gæta hagsmuna svik-
aranna. “
aukaskattur á matvæli með einu
skatthlutfalli. Hann er 22% í
Danmörku, 23,5% í Svíþjóð og
20% í Noregi.
Sænska fjármálaráðuneytið og
verkalýðshreyfingin létu nefnd
kanna hvort Svíar ættu að fella
niður þennan skatt. Niðurstaðan
varð sú að slíkt yrði til tjóns fyrir
barnafjölskyldur og láglauna-
hópa, en hinir betur settu myndu
græða. Sænskir jafnaðarmenn
vildu ekki auka ójöfnuð og fjölga
smugum sem eru gróðrarstía
undandráttar og skattsvika. Það
var niðurstaða heiðarlegra félags-
hyggjumanna. Þetta ættu svo-
kölluð félagshyggjuöfl í stjórnar-
andstöðu á íslandi að athuga.
Hverjir gæta hagsmuna
skattsvikaranna?
Þeir sem svíkja undan skatti
þekkjast ekki á götu. Þeir senda
börnin sín í skóla eins og hinir og
þeir leggjast á spítala eins og
hinir. En þeir borga ekki sinn
skerf. Það er ekki sjálfsbjargar-
viðleitni að svíkja undan skatti.
Það er siðleysi.
Það er skylda stjórnmála-
manna að setja réttlátar reglur
um skatta og það er líka skylda
þeirra að sjá um að hægt sé að
fylgja þeim reglum eftir.
Þeir sem neita að taka þátt í að
stoppa upp í götin og fylla upp í
smugurnar eru e.t.v. óafvitandi
að gæta hagsmuna svikaranna.
Skattabyltingin
betra yfirlit
Breytingarnar hafa verið stór-
kostlegar. Staðgreiðsla tekju-
skatts og útsvars tóku gildi um
áramót. Álagning tekjuskatts er
mun einfaldari en áður og eftirlit
verður betra.