Sameiningin - 01.02.1887, Page 2

178—
draga þá ályktan, aS almenningr lesi nú miklu meira en áðr og
þar af ieiSanda eigi af þeim aukna lestri aS geta lært og þá ef-
laust læri miklu meira en áSr varS lært af þeim lestri, er þá
var. ASr voru engir alþýðuskólar; nú eru þeir þó allvíSa og
allt af að smáfjölga. Og í þeim lærir hinn upp vaxandi œsku-
lýðr margt, sem varla neinn unglingr átti kost á að nema áðr.
Svo hafa og upp komiö víðsvegar um Island nokkrir hæSi
kvennaskólar og búnaSarskólar, sem auðvitað hvorir um sig hafa
út breitt all-margbrotna og umfangsmikla upplýsing. þá er skól-
inn á MöSruvöllum í Hörgárdal, sem all-margir ungir menn hafa
þegar gengið á, og sem hefir það mark og mið aS veita þeim,
sem ekki eru ákvaröaðir fyrir embættisveginn, góSa almenna
menntan. -Engin slík menntastofnan var áSr til. Fyrir allt
þetta hlýtr íslenzkri alþýðumenntan að hafa farið fram í seinni
tíð. Og að því er snertir menntan íslenzkra embættismanna-
efna, þá er hún nú aS vísu nauSa-svipuS því, sem áðr var.
Latínuskólinn og prestaskólinn halda sínu gamla sniði, og eng-
um nýjum skólum í þeirri grein viS bœtt nema læknaskólan-
um. En það er eins konar framför í því með tilliti til embætt-
ismenntunar Islendinga, að ta'la þeirra, er þessa skóla hafa sókt,
og eins þeirra, er leitaS hafa til háskólans í Kaupmannahöfn,
hefir til mikilla muna aulcizt á seinni árum. Taka verSr reynd-
ar, þá er um þetta er að rœSa, það til greina, aS fólkstala á
Islandi smáeykst einlægt; en hún eykst ekki nærri því að sama
skapi eins og tala þeirra, er embættisnám stunda. þá er allt
kemr til alls, er þannig auðsætt, að þaS er nú tiltölulega miklu
meira af skólagengnum íslendingum en áðr og að þjóðin í heild
sinni er iniklu auðugri af upplýsing en áSr var.
Ætti þá ekki þjóð vorri á íslandi yfir höfuð aölíða nú betr
heldr en nokkru sinni áðr ? Ætti þá ekki hið vaxanda frelsi í
stjórnmálum og atvinnumálum og þessi aukna upplýsing aShafa
komiS því til leiöar, að efnahagr almennings stœði nú með lang-
bezta móti, aS einstaklingar þjóðarinnar sýndi nú meiri dugnaS
en fyr um, og að drengskapr og manndyggö þróaðist nú hjá al-
menningi betr en áðr ? Almennt virðast menn í seinni tíS að
hafa trúað því, aS svo væri, gengiS út frá því sem sjálfsögöu,
að þjóSinni í heild sinni væri að fara fram. Og allt þangaS til
hið síðasta neyðarár kom yfir ísland myndi það hafa verið skoð-
að sem herfileg og hneykslanleg fjarstœSa, hefði einhver dirfzt
að halda hinu gagnstœSa fram. En nú kemr eitt af frjálslynd-