Sameiningin - 01.11.1918, Page 10

264
lest með andans leiðtog'um , jafnvel 'þótt þeir væru ekkert
annað en taglhnýtingar þeirra. “Úr þat, er af stóð eitrinu”
þýzka, drukku þeir menn í sig, eins og um veigar væri að
ræða af himnum sendar. Sannleikans lindir áttu þær að
heita. Og þeir, sem ekki vildu á þeim bergja, eða vildu ekki
láta freistast til að vera með að eta af þýzka “skilningstrénu
góðs og ills”, voru, þegar bezt lét, náðarsamlegast taldir þó
með hinum minniháttar andans mönnum, ef þeir á annað
borð áttu nokkursstaðar iheima nema hjá kiafakindum.
Nú hefir þetta breyzt. Nú er mönnum orðið illa við alt,
sem hefir á sér vörumerkið “made in Germany”. Og þá líka
guðfræðina með því merki á sér; því, eins og kunnugt er,
hafa þeir, sem hýst íhöfðu inni guðfræðina þýzku og skipað
henni öndvegið hjá sér, ekki viljað við það kannast nú. peir
hafa tekið af merkið þýzka og sett annað í staðinn, þetta:
“made in Great Britain”, af því það lætur betur í eyrurn,
þótt í sjálfu isér engin breyting íhafi orðið á guðfræðinni hjá
þeim. pví vitanlegt er, að enska, ameríska og Norðurlanda
guðfræðin, sú, sem iháværust hefir verið í þessum löndum,
var aðflutt vara þýzk.
En þótt líti út fyrir, að breyting sé að verða og von sé
um, að lýsi af betra degi, þá er samt hætta á ferðum, að því
er mér virðist. Og þess vegna valdi eg umræðuefnið.
YfMeitt hjá mönnum virðist vera nokkuð sterk tilhneig-
ing til þess að vera “ekstremistar”, að vaða annaðhvort í ökla
eða eyra, aldrei að gera sig ánægðan með að vera miðskips,
heldur fleygja sér út í annaðhvort borðið og sigla á sem höll-
ustu fari.
Á undan ófriðinum var tímabil “individualismans”. Hver
keptist eftir því að verða eitt út af fyrir sig, og verða mest-
ur. Frumlegleiki og sérkennilegleiki virtist verða að æðstu
dygð, hvort heldiir var í velsæmi eða vansæmi, liggur mér við
að segja, -— þar að skara fram úr, — það var keppikeflið.
Og svo að skara fram úr í öllu mögulegu og verða mestur, til
þess að geta fengið “place in the sun”, —sjálfum sér til lofs
og dýrðar, vitaskuld. petta hleypti svo af stað gegndar-
lausri samkepni. Og í þeirri samkepm virtist hver eins og
að hugsa mest um sjálfan sig, og að fcoma ár sinní sem bezt
fyrir borð og róa svo syði á keipum, ef sigla mætti fram úr,
þótt aðrir fyrir það sigldu sig í kaf. pannig hjá einstakling-
um, hjá flokkum, hjá þjóðum, — í smáum stíl og stórum, —
í hreppamálum og heimsmálum, — í stjórnmálum og trú-
málum, — utankirkju og innan,—flokkaskifting, trúarskift-
ing, þjóðaskifting.