Fréttablaðið - 25.05.2011, Side 16

16 25. maí 2011 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Ófáum mannslífum hefur verið bjargað af starfsfólki heilbrigðiskerfisins með
þeirri einföldu aðferð að spyrja fólk hvort
það stundi einhvern áhættulifnað, reyki,
noti vímuefni í óhófi eða éti rusl(fæði).
Spurningar um slíka þætti eru víða sjálf-
sagðar í heilbrigðiskerfi Vestur-
landa og reynslan er alls staðar
sú sama. Það er enginn sem
móðgast við slíkar spurningar,
þær eru bara eðlilegur og sjálf-
sagður hluti af því ferli að heil-
brigðisstarfsmaður geti myndað
sér þá heildstæðu skoðun sem
nauðsynleg er til að rétt sé tekið
á vanda viðkomandi einstaklinga.
Allt of margir einstaklingar
í íslensku samfélagi hafa orðið
fyrir ofbeldi, m.a. af hendi ein-
hvers nákomins. Slíkt ofbeldi
getur skilið eftir sig ósýnileg sár
sem árum saman spilla lífsgæð-
um og leiða til kvilla og verkja
sem engar skynsamlegar ástæður virðast
vera á bak við. Til þess að komast að þess-
ari rót vandans þarf að beita sömu aðferð
og varðandi reykingar, það þarf að spyrja.
Þetta hefur lengi verið vitað en þrátt
fyrir það er það ekki nema á einstaka
stöðum eða undir vissum kringumstæðum
sem fólk er spurt. Ástæðurnar eru nokkrar
og meðal annars er um að ræða sömu
ástæðu og hindraði í nokkur ár að farið
væri að spyrja um reykingar. Óttinn við að
móðga, að verið væri að fara inn á svið sem
væri einka. Þar sem tilraunir hafa
verið gerðar með að spyrja skjól-
stæðinga um reynslu af ofbeldi
hafa niðurstöður þó alltaf verið
þær sömu. Fólk tekur þessum
spurningum á sama hátt og öðrum
spurningum starfsfólks, sem til-
raun til að finna hvað sé að, hvað
beri að gera.
Aftur og aftur birtast okkur
kannanir og rannsóknir sem sýna
að afar margir Íslendingar hafa
orðið fyrir ofbeldi. Margir þeirra
leita sí og æ til heilbrigðisþjónust-
unnar með óljós einkenni án þess
að fá nokkra bót. Það er mikilvægt
fyrir þessa einstaklinga og það
er mikilvægt fyrir heilbrigðisþjónustuna
í heild að gripið sé til þess ráðs sem dugar
til að fá orsökina upp á yfirborðið. Það þarf
að sjá til þess að starfsfólk heilbrigðisþjón-
ustunnar geti spurt skjólstæðinga sína um
reynslu af ofbeldi.
Ofbeldi
Ingólfur V.
Gíslason
dósent í
félagsfræði við
Háskóla Íslands
HALLDÓR
Slíkt of-
beldi getur
skilið eftir sig
ósýnileg sár
sem árum
saman spilla
lífsgæðum …
Ómaklegt
Brynjar Níelsson lögmaður skrifar
snöfurlegan pistil á Pressuna um
hversu ómaklegt það sé að spyrða
fólk við skuldbindingar maka þess.
Hann tekur sem dæmi Þorgerði Katr-
ínu Gunnarsdóttur, sem legið hefur
undir ámæli vegna kúlulána eigin-
manns síns, Kristjáns Arasonar. Það
þykir Brynjari vond latína og
spyr hvers vegna femínista-
og kvenréttindasamtök
hafi ekki komið Þorgerði til
varnar. „Félagsmenn þessara
ágætu samtaka telja greini-
lega ekkert athugavert
við það að reynt sé að
veikja stöðu kvenþing-
manns með því að draga fram skuldir
félags í eigu eiginmanns hennar sem
hún ber enga ábyrgð á.“
Hjá því verður ekki horft …
Ekki eru allir sammála Brynjari um
að Þorgerður Katrín beri enga ábyrgð
á skuldum eiginmanns síns. Þeirra á
meðal er Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir, sem sagði á flokksráðs-
fundi Sjálfstæðisflokksins í fyrra:
„Hjá þeirri staðreynd verður
ekki horft að minn elskulegi
eiginmaður – og þar með ég
sjálf með einum eða
öðrum hætti –
stöndum í eitt
þúsund og
sjöhundruð milljón króna skuld við
kröfuhafa lána sem við tókum.“
Vísindunum fleygir fram
Þegar Eyjafjallajökull gaus í fyrra
spurðu erlendir fjölmiðlar forseta
Íslands hvaða áhrif mætti búast við að
gosið hefði. „Samanlögð þekking vís-
indasamfélagsins gæti ekki svarað
þessari spurningu,“ svaraði Ólafur.
Í gær spurðu erlendir fjölmiðlar
sömu spurningar. „Þetta verður
ekki í líkingu við það sem gerðist
í fyrra,“ var svarið nú. Einhver
hefur skráð sig í jarðfræði
101 í millitíðinni.
bergsteinn@frettabladid.is
Hjúkrun og ofbeldi
Hilludagar í maí
Brautarholti 26 • 105 Reykjavík
sími 511 1100
20%
afmælis-
afsláttur
G
osið í Grímsvötnum er nú í rénun og vonandi að það
hafi úr þessu lítil áhrif á flugumferð í Evrópu. Trufl-
un á flugumferð í gær var mun minni en þegar gaus
í Eyjafjallajökli í fyrra; aðeins um 500 flugferðum af
um 30.000 á svæði evrópsku flugmálastofnunarinnar
Eurocontrol var aflýst. Í fyrra var tugum þúsunda flugferða aflýst
og áhrifin á rekstur einstakra flugfélaga og raunar heilu hagkerfin
voru umtalsverð.
Þær deilur, sem fram hafa farið bæði hér heima og í nágrannaríkj-
unum um réttmæti þess að loka loftrými vegna ösku frá eldfjallinu
eru athyglisverðar.
Í Fréttablaðinu í gær gagnrýndi Jónas Elíasson, prófessor
emeritus við Háskóla Íslands, að flugbannið á Íslandi væri alltof
víðtækt og sagði um of byggt
á spám öskumiðstöðvarinnar
VAAC í Bretlandi, í stað þess að
gera raunverulegar mælingar
hér á landi. Fleiri, bæði vísinda-
og leikmenn, hafa tekið undir
þessa gagnrýni. Á móti bendir
Isavia, sem rekur flugvellina, á
að spá VAAC byggi að hluta til á
gögnum, sem safnað sé hér á landi og hættulegt sé að treysta um of
á staðbundnar mælingar. Á Bretlandseyjum var deilt hart á ákvarð-
anir flugmálayfirvalda um að loka flugvöllum. Sérstaklega var gagn-
rýnin frá lággjaldaflugfélaginu Ryanair harkaleg, en félagið sendi
vél án farþega í loftið til að kanna hvort aska hefði einhver áhrif á
hana. Svo reyndist ekki vera, en deilt er um hvort hún hafi í raun
flogið um þau svæði, þar sem talið var að askan væri þéttust.
Fyrir liggur að flugmálayfirvöld og flugfélög í Evrópu hafa lært
mikið af Eyjafjallajökulsgosinu í fyrra, hvað varðar skilyrði fyrir
því að loka loftrými fyrir umferð, raunveruleg áhrif ösku á hreyfla
og skrokk flugvéla og síðast en ekki sízt hvernig leyst er úr vanda
farþega. Þó er margt órannsakað og ýmsar þær aðgerðir, sem ákveð-
ið var að grípa til í framhaldi af gosinu í Eyjafjallajökli, voru ekki
komnar til framkvæmda og reynir því ekki á þær að þessu sinni. Þó
er óhætt að fullyrða að lokanir nú hafa ekki verið eins víðtækar og
þær hefðu verið ef reynslan af gosinu í fyrra hefði ekki komið til.
Alþjóðasamtök flugfélaga, IATA, hafa þrýst á að Evrópusam-
bandið hraði áformum sínum um samræmda flugumferðarstjórn í
Evrópu til að koma í veg fyrir misvísandi ákvarðanir um opnun og
lokun loftrýmis og flugleiða, sem juku enn á ringulreiðina í gosinu í
fyrra. Aukið alþjóðlegt samstarf er klárlega nauðsynlegt til að hægt
sé að bregðast við eldgosum með sem skilvirkustum hætti.
Gagnrýnina á of hörð viðbrögð flugmálayfirvalda, bæði hér og
erlendis, ber að taka alvarlega. Tvö stór eldgos með stuttu millibili
sýna að full þörf er á nákvæmari mælingum, sem auðvelda yfir-
völdum að ákveða viðbrögðin. Sömuleiðis er þörf á víðtækari rann-
sóknum á áhrifum öskunnar á flugvélar.
Hins vegar er full ástæða til að fara varlega. Reiðir strandaglópar
kunna að taka í hjarta sínu undir gagnrýni forstjóra Ryanair, þegar
hann formælir flugmálayfirvöldum – en hvaða yfirvöld vildu bera
ábyrgð á að hafa heimilað flug, sem endaði með stórslysi? Manns-
lífin eiga að sjálfsögðu að njóta vafans, eins og er hin almenna regla
í flugöryggismálum.
Flugfélög og flugmálayfirvöld hafa margt lært af
gosinu í Eyjafjallajökli en gera þarf betur.
Askan og öryggið
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN