Íslendingur - 15.01.1947, Blaðsíða 4

4
Miðvikudaginn 15. janúar 1947
cJ)ari(ía6rot
Frá liðnum dögum II.
Siöundármáli
ISLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Úlgefandi: Útgáfufélag Islendings
Skrifstofa Gránuféiagsgötu 4.
Sími 354.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Síxmberg Einarsson.
Pósthólf 118.
Samstarfs^
pundvöllur.
Þegar fráfarandi ríkisstjórn var
mynduS undir forustu SjálfstæSis-
flokksins haustiS 1944, var gerSur
ítarlegur málefnasamningur milli
stjórnarflokkanna. Var þetta eSli-
legt, því aS samræma þurfti hin
andstæSu sjónarmiS. Mun þessi
stjórnarsamningur vera sá ítarleg-
asti, sem gerSur hefir veriS um
stjórnarsamstarf flokka á milli hér
á landi, og stefna sú, sem hann fól
í sér, hefir átt miklu fylgi aS fagna
hjá þjóSinni.
Stefna fráfarandi ríkisstjórnar
hefir almennt veriS nefnd nýsköpun-
arstefnan vegna hinna stórfelldu
framkvæmda í atvinnumálum þjóS-
arinnar, sem stjórnin ákvaS aS
beita sér fyrir. Hafa stjórnarflokk-
arnir all-mikiS um þaS deilt, hver
þeirra hafi átt stærsta hlutdeild í aS
móta þessa stjórnarstefnu. Skulu
þær deilur ekki rifjaSar upp hér, en
aSeins á þaS bent, aS allar aSgerSir
stjórnarinnar voru eSlilega undir
forustu SjálfstæSisflokksins.
Ýmsum kann aS finnast ástæSu-
lítiS aS rifja upp þenna stjórnar-
samning nú, þegar samstarf stjórn-
arflokkanna hefir rofnaS. Sannleik-
urinn er raunar sá, aS þaS er alveg
sérstök ástæSa til þess að rifja upp
þenna samning í sambandi viS þær
tilraunir, sem gerSar eru nú til
myndunar nýrrar þingræSisstjórnar.
ÞaS hr nauSsynlegt fyrir þjóSina
aS gera sér Ijóst, aS meS stjórnar-
samningnum frá 1944 er í rauninni
mörkuS ný Stjórnmálastefna og þar
meS tímamót í íslenzkri stjórnmála-
sögu. Þessi nýja stj órnmálastefna
er hyggS á frjálsu samstarfi einstakl
inga og ríkis. Má segja, aS samning-
ur þessi hafi veriS mjög eftirtektar-
verS samræming á stefnu SjálfstæS-
isflokksins og AlþýSuflokksins, en
hinsvegar var ríkiseinokun kommún-
ista hafnaS, ^enda lýsti „ÞjóSvilj-
inn“ því yfir, aS stefna stjórnarinn-
ar væri ekki „sósíalistisk“. Einka-
framtakinu var veitt fullkomin viS-
urkenning, en jafnframt ákveSiS, aS
þar sem getu einstaklinganna þryti,
skyldi ríkiS taka viS. RíkisvaldiS
átti aS stySja atorkusama einstakl-
inga til nytsamra framkvæmda, en
ekki vera refsivöndur yfir höfSi
þeirra. RíkiS átti aS vera samhjálp
borgaranna, en ekki kúgunarvald
eins og þar sem einræSisskipu-
Stjárnarskráin
MARGIR eru nú leknir a'ð gerast lang-
eygðir eítir lýðveldisstjórnarskránni, en
ekkert bólar á henni, og mun stjórnar-
skrárnefnd ekki hafa lialdið fundi í ntarga
lag nazisla og kömmúnista er viS
lýSi. Á grundvelli þessa sjónarmiSs
átti ríkiS aS sjá farborSa þeim ein-
staklingum, sem sérstakra ástæSna
vegna geta ekki séS fyrir sér sjálfir.
Jafnframt skyldi meS hjálp einka-
framtaksins stuSlaS aS því, aS at-
vinnulíf þjóSarinnar gæti orSiS meS
þeim bléma í framtíSinni, aS allir
landsmenn gætu haft atvinnu viS
arSbæran atvinnurekstur.
Framsóknarflokkurinn vildi ekki
aShyllast þessa stjórnarstefnu, og
konnnúnistar hafa nú svikiS hana,
því aS þeir sjá, aS einræSis- og bylt-
ingarstefnu þeirra er fullkominn
bani húinn, ef þessi frjálslynda um-
bótastefna nær takmarki sínu. Sjálf-
stæSisflokkurinn er einhuga um
íramkv. þessarar stefnu, og lands-
fundur flokksins hefir taliS hana
vera í fyllsta samræmi viS þær
meginhugsjónir SjálfstæSisstefnunn-
ar aS varSveita persónufrelsi ein-
staklinganna og efla svo atvinnu-
vegi þjóSarinnar, aS allir landsmenn
geti veriS efnalega sjálfstæSir. Á-
greiningur hinna svonefndu fimm-
menninga í SjálfstæSisflokknum var
ekki um þessa stefnu, heldur stafaSi
liann af vanlrú þeirra á samstarf viS
komniúnista.
SjálfstæSisflokkurinn vill, aS öllum
hinum fjöhnörgu fylgismönnum sín-
um og þjóSinni allri sé þaS ljóst, aS
áframhald þessarar stefnu er sá sam-
starfsgrundvöllur, sem hann býSur,
og hann mun ekki ganga til stjórnar
samvinnu viS neinn þanri flokk, serii
ekki er fús til aS halda áfram því
umbótastarfi, sem hafiS hefir veriS
undir forustu Sj álfstæSisflokksins í
stjórnartíS fráfarandi ríkisstj órnar.
Flokkurinn telur sig ekki geta brugS
izt þeim tugþúsundum íslenzkra
kjósenda, sem vottuSu flokknum
traust sitt viS síSustu kosningar. —
Kommúnistar hafa hafnaS frekara
samstarfi viS SjálfstæSisflokkinn
um framkvæmd þessarar stjórnar-
stefnu, og þar meS svikiS þann mikla
fjölda íslenzkra alþýSumanna, sem
kusu kommúnista viS síSustu kosn-
ingar í trausti þess, aS þeir væru
trúir þessari stjórnarstefnu.
SjálfstæSisflokknum hefir ekki tekizt
aS mynda ríkisstjórn á grundvelli
þessarar stjórnarstefnu. Meginhluti
Alþýðuflokksins hefir reynzt stjórn-
arstefnu sinni trúr, en viss öfl í
þeim flokki virSast hafa einkenni-
lega andúS á þessari umbótastefnu.
Framsóknarflokkurinn hefir ekki
boriS gæfu til aS taka ákveSna af-
stöSu í þessu máli fremur en öSrum,
en aSalforingi flokksins hefir skip-
aS sér í sveit meS upplausnaröflum
kommúnista af einstæSum fjand-
skap í garS SjálfstæSisflokksins.
ÞaS er naumast vafi á því, aS
meginþorri þjóSarinnar krefst þess,
mánuði. Undanfarið stjórnmálaöngþveiti
í landinn hefir sýnt, að ýmsu muni vera
ábótavant í sljórnskipan okkar, og full
þörf að reyna að ganga svo frá stjórnar-
skránni, að Alþingi geti ekki mánuðum
saman hummað fram af sér að mynda rík-
isstjórn. Er þess að vænta, að sem allra
fyrst verði hafizt lianda um að ganga frá
hinni nýju stjórnarskrá. Verður megin-
sjónarmið stjórnarskrárnefndarinnar að
vera það að leitast við að tryggja sem bézt
lýðræðið í landinu og almenn mannrétt-
indi borgaranna.
Mismunandi aðstaða
HINUM háu stjórnarherrum í höfuð-
borginni hættir of oft til þess að gleyma
þeirri mismunandi aðstöðu, sem lands-
menn ltafa á ýmsum sviðum. Einkum hætt-
ir þeim til að gleyma því, að enn eru sem
betur fer ekki allir landmenn búsettir í
Reykjavík. Ætti líka flestum þeirra að
vera það Ijóst, hversu mikið vandamál of-
þensla Reykjavíkur er að verða, en það
virðist sannarlega ekki alltaf mikið gert
til þess að létta starfsskilyrði þess fólks,
sem ennþá heldur tryggð við landsbyggð-
ina. Látum nú vera, þótt öll skriffinnsku-
ráðin, sem allt eiga að skipuleggja, hafi
aðsetur í Reykjavík, ef reynt væri að
greiða fyrir því, að fólk utan af landi
þyrfti ekki að leita til Reykjavíkur með
sérhvert smáatriði, en það er síður en svo.
Flestum munu vera minnisstæð fyrirmælin
um jólapóstsendingar til útlanda, sem ekki
var liægt að fá skoðaðar og afgreiddar
nema í Reykjavík. Nýju fyrirmælin um
greiðslu gjalda af innflutningsleyfum kór-
óna þó allt annað, því að þar er fyrirtækj-
um úti á landi gert að skyldu að hafa um-
boðsmann í Reykjavík. Eins og sagt var
hér áður, að allir vegir lægju til Róm, má
víst með sanni segja nú, að allir vegir
liggi til Reykjavíkur á voru landi, og á hin
óskaplega ríkisskipulagning á öllum svið-
um meginsökina á því, hversu lands-
byggðin er að verða ósjálfstæð gagnvart
höfuðborginni.
Sími og útvarp
ÞAÐ er sannarlega ekki glæsilegur rekst
ur á símanum okkar, þegar reksturshalli
er *m 6 miljónir króna á einu ári, eins og
símamálastjóri skýrði frá í viðtali, sem birt
var í síðasta blaði „Islendings". Ber að
sjálfsögðu ekki að lasta þær framkvæmd-
ir, sem gerðar hafa verið, en nauðsynlegt
er þó að sjá fótum sínum forráð. Mun
sennilega flestum hafa þótt símgjöldin
nógu há fyrir, þótt ekki hefði nú verið
slengt á stórfelldri hækkun. Hér á Akur-
eyri virðast afnotagjöldin að minnsta kosti
hafa verið nægilega há, meðan ekki kem-
ur hér nýtt símakerfi. Væri ekki nema
sanngjarnt að reyna að hafa nokkra hlið-
sjón af því, hverskonar þjónusta veitt er
á þessu sviði sem öðrum, og laga greiðsl-
Framhald á 6. síðu.
að framfaraöflin í lýðræSisflokkun-
um hefji nú styrka og einlæga sam-
vinnu á þeim samstarfsgrundvelli,
sem SjálfstæSisflokkurinn og megin-
þorri AlþýSuflokksins eru sammála
um- LýSræSisflokkarnir verSa nú aS
sameinast um það að uppræta ill-
gresi kommúnisma og þröngsýni úr
íslenzku þjóðlífi og skapa hér hlóm-
legt þjóðfélag frjálsra einstaklinga.
Framh.
8. nóvember í dögun var aukaþing
sett að SauSlauksdal, og var þar
tekið fyrir mál þetta. Mættu yfir 20
manns, þar á meðal Bjarni og Stein-
unn. Voru þau yfirheyrð, Bjarni
fyrr, en Steinunn síðar, og meðgekk
hvorugt, en þrættu harðlega. Voru
svo 12 vitni leidd á einum degi, og
styrktist mjög grunur manna við
framburð þeirra. Bjarni var þá sett-
ur í járn og látinn vera í dimmu út-
hýsi um nætur og var Eyjólfi að-
stoðarpresti fálið að fá hann með
fortölum eða brögðum til að með-
ganga. Á fjórða degi lét Bjarni til-
leiðast og játaði einslega fyrir presti,
að hann hefði myrt þau bæði, Jón
og GuSrúnu, og að Steinunn væri
þunguð af hans völdum. En með
Steinunni var vægilegar farið, af
því að hún var vanfær, enda lét hún
ekki undan, hvernig sem á hana var
gengið. En er Bjarni hafði játað
brot sitt fyrir rétti og borið Stein-
unni ófagra sögu í viðskiptum þeirra,
kennt henni um allt og ásakaS hana
um að liafa átt tildrögin til illvirkj-
anna; en hann verið eggjunarfífl
hennar, var Steinunn leidd inn og
hennar vitnisburður borinn saman
við Bjarna. SagSi hún hann öllu
ljúga af heimsku, en þegar deilan
harðnaði milli þeirra, komu þó fram
ýmis atvik í viðræðum þeirra, er
sýndu, aS hún var meðsek í morð-
unum.
Tókst sýslumanni loks aS fá hana
til að meðganga allt. Sagði hann
síðar, að Steinunn mundi aldrei
hafa meðgengið, ef Bjarni hefði eigi
verið; svo var hún einörð og orð-
vör. í prófinu kom það greinilega í
Ij ós, með hverj um hætti morðin voru
framin, eins og hér hefir verið sagt
frá. 12. nóv. um dagsetur var loks
máli þessu lokið, og var dómur upp
Hún: „Ekki trúi ég því, að. nokk-
ur geti orðið galinn af ást.“
Hann: „Jú, það hafa margir orð-
ið, annars hefðu ekki svo margir
gift sig.“
Hún: „í dag eru liðin 10 ár síðan
við giftumst, eigum við ekki að fara
í kirkju og þakka guði?“
Hann: ÞaS getur þú gert. Ég hefi
enga ástæðu til þess.
*
Þegar Nasreddin Persakonungur
var í París fyrir mörgum árum, var
honum boðið að horfa á veðhlaup,
en hann þakkaði fyrir boðið og
sagði: „Eg hefi aldrei efast um það,
að einn hestur geti hlaupið harðara
en annar, en mér stendur alveg á
sama, hver hesturinn er fljótastur.“
Ekki fórust honum óheppilegar
orð í annað sinn í stóru gildi, sem
honum var haldið. Þegar byrjað var
að dansa, var hann spurður að hvort
hann vildi ekki taka þátt í dansinum.
kveðinn í því. Skyldi Bjarni klípast
með glóandi töngum, handhöggvast
lifandi og síðast afhöggvast með öxi
og höfuð hans og hægri hönd setjast
á stjaka yfir hræinu, er dysjað skyldi
á aftökustaðnum. Steinunn var og
dæmd til lífláts með öxi. Skyldi hún
einnig dysjuð á aftökustaðnum.
Beggja góss, fast og laust, skyldi
falla undir konung. Þau skutu máli
sínu til æðra dóms og náðar kon-
ungs. Var svo Bjarni færður í járn
að Haga, en Steinunn að Hrísnesi
og höfS þar í gæzlu. Skyldi hún
ganga laus þangað til hún væri létt-
ari orðin, en síðan setjast í járn.
1803.
Bjarni morðingi var veturinn
1802—03 í járnum í Haga og hart
haldinn, en bar þó karlmannlega
meSferðina; var hann hafður í varð-
haldi og sterkar gætur hafðar á hon-
um. Þó tókst honum nótt eina seint
í janúar að losa sig úr járnunum og
komast út. Hljóp hann þá út BarSa-
strönd og komst í fjárhús í Miðhlíð.
Þegar bóndi kom í fjárhúsið um
morguninn, varð honum eigi um
sel, enda tók Bjarni hann höndum
og hræddi hann til að leyna sér
nokkra daga í fjárhúsinu og gefa sér
mat. Lét hann bónda sverja þetta,
en hótaði að öðrum kosti að ganga
af honum dauðum. Bjarni hafSist
þar við í fjárhúsinu í þrjár nætur;
lét liann síðan bónda fylgja sér á
hesti um nóltina, er fólk var háttað,
út á strönd. HafSi þá sýslumaður
skrifað fyrir hann og heitið 20 rd.
hverjum þeim, er segði til hans. Þeir
Bjarni og bóndi komu til hrepp-
stjóra, er Bjarni vissi að var vel efn-
aður. Hræddi Bjarni hann til þess
að fá sér vistir nokkrar og segja eigi
til sín. LeitaSi hann þá út í Skorar
hlíð og hafðist þar við í tvær nætur.
Framh.
„Nei,“ svaraði hann, „þessa strit-
vinnu látum vér þræla vora gera á
voru landi.“
#
Kanan: „Eg skil ekkert í því,
hvernig þú fórst að því að hlæja að
allri þeirri vitleysu, sem úr honum
vall.“
Hann: „Eg var neyddur til þess,
ég skulda honum 500 krónur.“
*
ísleifur Gíslason á Sauðár-
króki yrkir um mœðiveikiplág-
una hjá manninum hennar
Guddu.
Við mæðiveikifaraldur hann Björn
minn lengi bjó,
svo búskapurinn illa gekk, en lítið
fékkst úr sjó.
Svo bólgnaði í honum botnlanginn
sem botnlahga er siður.
og Björn var skorinn upp,
en rollurnar hans niður.
Qaman og aívara.