Íslendingur - 07.08.1947, Blaðsíða 2

2
ÍSLENDINGUR
Fimmtudagur 7. ágúst 1947
Hátíðleg athöfn viö afhiúpun minnis-
varöa Páls Briera og Sigmðar bíraaðar-
málastjóra.
Síðastiiðinn þriðjudag voru afhjúpuð í Gróðrarstöð
Ræktunarfélags Norðurlands á Akureyri brjóstlíkön af
þeim Póli Briem, amtmanni, og Sigurði Sigurðssyni, bún-
aðarmólastjóra, sem bóðir eru meðal hinna merkustu
brautryðjenda og íorustumanna í ísíenzkum landbúnað-
armófum og unnu mikið starf í þógu ræktunarmólanna.
Athöfnin hófst kl. 2 síðdegis. Við-
staddir voru ættingjar hinna látnu
merkismaijna, forustumenn bæjar-
ins, fulltrúar frá Ræktunarfélaginu,
blaðamenn o. fl. Var öll athöfnin
mjög hátíðleg, enda var veður fag-
urt. Lúðrasveit Akureyrar lék undir
stjórn Áskels Jónssonar í byrjun og
lok afhjúpunarathafnarinnar við
hvorn minnisvarða.
Framkvæmdastjóri Ræktunarfé-
lags Norðurlands, Olafur Jónsson,
flutti fyrst nokkur ávarpsorð, en að
þeim loknum hófst afhjúpunarathöfn
við minnisvarða Páls Briem, sem
stendur norðan við hús Gróðrar-
stöðvarinnar. Flutti Steindór Stein-
dórsson, menntaskólakennari aðal-
ræðuna. Mælti hann m. a. á þessa
leið:
„.....Vér erum hér saman kom-
in til þess að afhjúpa minnisvarða
Páls Briem, amtmanns, fyrsta for-
manns Ræktunarfélags Norðurlands
og eins af helztu forgöngumönnuin
að stofnun þess.
Páll Briem var fæddur 19. okt.
1856 að Espihóli í Eyjafirði, lauk
lagaprófi 1884, sýslumaður í Dala-
sýslu 1886—1887, síðan málaflutn-
ingsmaður í -Reykjavík til 1890,
sýslumaður í Rangárvallasýslu 1890
—94, en amtmaður í Norður- og
Austur-amtinu 1894.—1904. Var
hann þá skipaður lögfræðilegur
gæzlustjóri íslandsbanka, en lézt
sama ár, 17. des. 1904. Þingmaður
Snæfellinga var Hann 1887—1891.
Var síðan kjörinn fyrsti þingmaður
Akureyringa, er bærinn varð sjálf-
stætt kjördæmi, en lézt, áður en
hann tæki sæli á þingi fyrir þenna
bæ.“
„. . . . Þótt ekki sé hér unnt að
rekja hvern einstakan þátt í starfi
Páls Briem, vil ég þó geta nokkuð
nánar þeirra atvika, er til þess liggja,
að honum er reistur minnisvarði hér
á þessum stað. Það er vegna af-
skipta hans af stofnun og fyrsta
starfi Ræklunarfélags Norðurlands,
en þar stóð hann í fylkingarbrj ósti.
Það er engin hending, að Páll
Briem verður einn af brautryðjend-
um í starfi Ræktunarfélags Norður-
lands. Frá. blautu barnsbeini hafði
hann unnað íslenzkum landbúnaði,
og hvað eftir annað hafði hann veitt
honum lið á opinberum vettvangi. Á
alþingi var hann einn skeleggasti
formælandi þeirra mála, er styðja
mættu íslenzkan landbúnað. Meðan
hann var sýslumaður Rangæinga,
rak hann myndarbú og beitti sér fyr-
ir hvers kyns framförum í húnaði í
sýslu sinni, og eftir að hann settist í
amtmannssæti hér nyrðra, hélt hann
ótrauður áfram sama starfi. Þegar
við sjálft lá, að Hólaskóli riðaði til
falls við aldamótin síðusiu, var það
Páll Briem, sem drýgstan átti þátt-
inn í, að hann var réttur við, og
hann átti mestan þátt í að styrkja og
hvetja Sigurð Sigurðsson til náms,
svo að hann fengi búið sig undir það
þjóðnytjastarf, sem hann síðar vann
fyrir íslenzkan landbúnað. Áður
hafði Páll Briem veitt Ilermanni
Jónassyni, skólastjóra, drjúgan
stuðning. Minnast má og þess, að
Páll Briem var einn helzti hvatamað-
ur að stofnun Búnaðarfélags ís-
larjds, og þegar Sigurður -Sigurðs-
son fyrstur hóf máls á stofnun rækt-
unarfélags hér norðanlands, var Páll
Briem eindreginn stuðningsmaður
i
þeirrar hugmyndar.“
Þá vék St. St. að því, að menntun
alþýðunnar hefði verið annað helzta
hugsjónamál hans. Honum hefði ver-
ið ljóst, að gagnmenntuð alþýða
væri undirstaða þess, að þjóðin losn
aði við gamla deyfð og hleypidóma
og ný öld hefjast í atvinnu-'og menn-
ingarsögu þjóðarinnar. Húgsjón Páls
Briem með stofnun Ræktunarfélags
Norðurlands hefði verið að sameina
þetta tvennt: vísindi og vinnu.
St. St. gat þess, að minnisvarði
þessi ætti sér langa sögu, eða allt til
ársins 1905, en helzti hvatamaður
að reisn minnisvarðans hefði verið
Sigurður Sigurðsson. 1935 hefði
hann svo afhent stjórn Ræktunarfé-
lags Norðurlands brjóstlíkneskið,
gert af Ríkarði Jónssyni, en sakir
fjárskorts hefði ekki verið hægt að
setja það upp fyrr en nú, og hefði
Akureyrarbær hlaupið undir bagga
með fjárveitingu.
Að lokum mælti ræðumaður:
„Það er að vísu fagurt og mak-
legt, að reistir séu slíkir bautastein-
ar til þess að minna eftirkomend-
urna á verk afreksmanna, enda þótt
fegursta og bezta minnisvarðann
hafi þeir sjálfir reist sér í verkum
sínum.
Páll Briem var einn af brautryðj-
endunum um ræktun lands og lýðs.
Vorhugur og gróandi einkenndi hug-
sjónir hans og störf. Hinir laufguðu
viðir, er hér standa umhverfis oss,
sprottnir í eyðiholti, sýna öldum
og óbornum, hvernig náttúra lands
vors launar þeim störfin, er rétta
henni hjálpandi hönd. Mætti stytta
Páls Briem, er vér nú höfum reist,
ætíð minna þá, er framhjá ganga, á
farsælt og blessunarríkt starf hans í
þágu gróandinnar í landi voru.“
Þá afhenti hann Ræktunarfélagi
Norðurlands minnisvarðann og bað
frú Þórhildi Líndal, dóttur Páls
Briem, að afhjúpa hann.
Að lokum töluðu þeir Kristinn P.
Briem, kaupmaður á Sauðárkróki,
sonur Páls Briem, og Teódór Líndal,
hæstarættarlögmaður, tengdasonur
Páls Briem, nokkur orð, og þökkuðu
fyrir þann sóma, sem minningu hans
væri sýnd.
Þá var gengið að styttu Sigurðar
búnaðarmálastjóra Sigurðssonar,
sem stendur sunnan við Gróðra-
stöðvarhúsið. Eru báðar stytturnar
í mjög fögru umhverfi. Þar flutti
Hákon Bjarnason, skógræktarstjóri
ríkisins, aðalræðuna. Mælti hann m.
a. á þessa leið:
„Fyrir 49 árum stakk ungur mað-
ur plógi í jörð hér inni í fjörunni á
Akureyri, sunnan við gömlu kirkj-
una. Maður þessi var 27 ára að aldri
og hafði verið við búnaðar- og skóg-
ræktarnám í Noregi undanfarin tvö
ár. Nú var bann kominn heim til
íósturjarðarinnar, fullur eldmóðs og
áhuga á því að vinna þjóð og landi
allt það gagn, sem hann gæti. Áliðið
var hausls, er hann hóf starf sitt,
veður var kalt og gekk á með hríðar-
éljum. Veðrið setti óhug að honum,
og ósjálfrátt hugsaði hann um, að
vel gæti svo farið, að gróður sá, sem
hann ætlaði að setja í hina íslenzku
mold, myndi kulna út í haustnæð-
ingum, og ef svo færi, myndi hvorki
menntun hans né starfslöngun
nokkurn tíma geta borið þann ávöxt,
sem vonir hins bjartsýna æskumanns
höfðu staðið til. Hann hafði farið
langan veg til þess að leita sér
fræðslu, og hann hafði kostað miklu
til þess að afla sér menntunar. Skyldi
nú allt þetta erfiði verða unnið fyrir
gíg? Þannig voru hugsanir liins
unga manns. „Ef kaldur stormur um
Jcarlmann ber, Jciiuiar bítur og reynir
fót, þá finnur Jiann Jiitann í sjálfum
sér og sjálfs síns Jcraft til aS standast
mót.“ Bjartsýnin varð því bölsýn-
inni yfirsterkari, og árangurinn af
starfi hins unga manns varð garður-
inn sunnan við gömlu kirkjuna. En
bjartsýni og víðsýni, ásamt hleypi-
dómaleysi, var svo snar þáttur í
skapgerð Sigurðar Sigurðssonar, að
fyrir |iá sök gat hann síðar sigrazt á
hinum ótrúlegustu erfiðleikum og
leitt mörg góð og þörf mál til far-
sælla lykta.
Við stöndum nú hér til þess að
afhjúpa minnisvarða Sigurðar Sig-
urðssonar, búnaðarmálastj óra, á
hinum 76. afmælisdegi hans. Þessi
minnisvarði er reistur af bændum
víðs vegar um land og nokkrum öðr-
um vinum Sigurðar, en gerður af
Ríkarði Jónssyni, myndhöggvara.
Minnisvarðinn er aðeins lítill þakk-
lætisvottur fyrir öll hin merku og
margvíslegu störf, sem Sigurður
leysti af hendi í þágu íslenzkra rækt-
unarmála. Og þótt minnisvarðinn sé
ekki stór í hlutfalli við hin ágætu
og þjóðnýtu störf Sigurðar, þá fylg-
ir honum samt sá kostur, að hann er
reistur af hlýjum huga og vinarþeli.
Og þeim, sem höfðu forgöngu í þessu
máli, kom öllum saman um að setja
minnisvarðann niður hér í gróðrar-
stöð Ræktunarfélags Norðurlands,
því að stöðin sjálf er að mestu leyti
orðin til fyrir starf Sigurðar, og
verkið lofar meistarann. Trén hér í
kring eru minnisvarðar um starf
hans, og með þeim hefir hann reist
sér meiri og óbrotgj arnari minnis-
varða en þann, sem við reisum í dag.
Sé okkar lítill, er hann stór, og fer
vel á því.
Hér er hvorki staður né slund til
þess að minnast ævistarfs Sigurðar,
svo að nokkru nemi. Verður að
nægja að minnast á örfá atriði. Sig-
urður Sigurðsson er fæddur í þenna
heim á þessum degi árið 1871 að
Þúfu á Flateyjardalsheiði. Dvaldist
hann þar og á Draflastöðum með
foreldrum sínum fram til 25 ára ald-
urs. Hlaut hann sama uppeldi og
gekk að sömu vinnu og fjöldinn all-
ur af Islendingum hefir gert fyrir
og eftir hans dag. En snemma beyg-
ist krókurinn, hermir máltækið, og
þegar í æsku hneigðist hugur Sigurð-
ar að grasafræði og ræktunarstörf- ,
um. Þeir Stefán skólameistari Stef-
ánsson og Páll Briem, amtmaður,
kynntust Sigurði og þótti hann efnis-
maður. Fyrir áeggjan og styrk þess-
ara manna réðist Sigurður til náms
í Noregi um tveggja ára skeið, og
kom hann heim úr þeirri ferð 1898.
Síðar- fór hann enn utan og lauk
prófi í búfræði við Landbúnaðarhá-
skólann í Höfn árið 1902. Ilafði
hann þá aflað sér ágætrar menntun-
ar í sinni grein, eftir því, sem þá
gerðist. Að loknu námi réðst hann
sem skólastjóri að Hólum í Hjalta-
dal, og hóf hann skólann til vegs og
virðingar á skömmum tíma. Stjórn-
aði hann skólanum af miklum mynd-
ugleik fram til ársins 1919. Nú
skyldu menn ætla, að skólastjórnin
hefði verið einum manni ærið verk-
efni, en svo var eigi, því að snemma á
árinu 1903 hóf Sigurður undirlmning
að stofnun Ræktunai'fél. Norðurlands
með styrk margra ágætra manna,
ekki sízt þeirra Stefáns skólameist-
ara og Páls amtmanns. Gegndi Sig-
urður framkvæindastj órastarfinu við
Ræktunarfélagið í 8 ár, jafnframt
skólastjórninni, og lagði þá grund-
völlinn að þeirri stöð, sem við nú
erum stödd í. Árið 1919 réðst hann
til Búnaðarfélags íslands, fyrst sem
forseti þess og síðar sem búnaðar-
málastjóri, og gegndi hann því starfi
*fram til 1934, er hann fékk lausn.
Sigurður var mjög athafnasamur
sem búnaðarmálastjóri, og er óþarfi
að lýsa því, en jafnframt starfi sínu
var hann með í ýmsu öðru. Var hann
og aðalforgöngumaður að stofnun
Skógræktarfélags Islands á Alþingis-
hátíðinni á Þingvöllum. Skógræktar-
félag íslands stendur nú traustum
fótum og telur urn 4500 félaga víðs-
vegar um land, og hefir frækorn það,
sem Sigurður sáði þar, borið mik-
inn og góðan ávöxt.
Frá því Sigurður lét af starfi hjá
Búnaðarfélagi íslands, dvaldist hann
mest með börnum sínum í Fagra-
hvammi eða Reykjavík og vann að
ýmsum áhugamálum sínum þar til
hann andaðist 1. júlí 1940.
Sigurður var kvæntur Þóru Sig-
urðardóttur frá Grímsgerði í Fnjóska
dal, hinni .ágætustu konu, og eru 4
börn þeirra á lífi. Heimili þeirra
lijóna var rómað um allt land fyrir
gestrisni og greiðvikni, og voru þau
hjón ákaflega vinsæl og vinaföst.“
Þá vék Hákon nokkuð að persónu-
legum kynnum sínum af Sigurði og
mælti að lokum:
„Sigurður var hinn mikli storm-
sveipur, sem vakti menn til dáða og
starfs, kenndi þeim að finna sinn eig-
in mátt og elska, byggja og treysta
á landið. Þess vegna bar líf hans
ríkulegan ávöxt. „Ef byggirSu vin-
ur og vogar þér Jiátt og villt, aS þaS
skuli eJclci Jirapa, þá JegSu þar dýr-
ustu eign, sem þú átt, og allt, sem þú
hejir aS tapa.“ Mér finnst Sigurður
liafa lifað eftir þessu boðorði alla
sína ævi, því að þegar hann andað-
ist, mun hann hafa verið álíka ríkur
af jarðneskum fjármunum og þeg-
ar hann fæddist, en verk hans standa
sem^óbrotgjarn minnisvarði um vel
unnið ævistarf.“
Þá bað IJákon fröken Helgu Sig-
urðardóttur, forstöðukonu Hús-
mæðrakennaraskóla íslands, dóttur
Sigurðar búnaðarmálastjóra, að af-
hjúpa minnisvarðann og afhenti
Ræktunarfélagi Norðurlands hann
lil varðveizlu.
Fröken Helga færði gefendum
þakkir ættingja fyrir þenna virðing-
arvott við minningu Sigurðar Sig-
urðssonar, en kvaðst jafnframt sann-
færð um, að bezt væri honum laun-
að starf hans með því að halda á-
fram á þeirri braut, sem hann hefði
markað.
Að lokum flutti Stefán Stefánsson
á Svalbarði þakkarorð frá Ræktun-
arfélagi Norðurlands fyrir þessa veg-
legu minnisvarða af forustumönnum
félagsins og vék nokkuð að hinu
mikilvæga starfi þeirra í þágu ís-
lenzks landbúnaðar og ræktunar-
mála.
LÉREFTSTUSKUR
Kaupum viS hœsta verði.
Preiitsmiðja
Björns Jónssonar h. £