Íslendingur - 08.03.1950, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 8. marz 1950
ÍSLENDINGUR
Július Havsteen, sýslumaður:
Hnefann á borðið
Júlíus Havsreen sýslumaður Þingeyinga er einn kunn-
asti baráttumaður okkar fyrir landhelgismálum íslands.
Hefir hann kynnt sér þau mál flestum eða öllum betur
og ritað margar rökfastar greinar um þau undanfarin ár
í íslending og Morgunbíaðið og ef til vill fleiri blöð. —
FORSPJALL UM SÍLDINA
SEM KOMA SKAL.
Um vetrarsólhvörf barst sú fregn
eins og eldur í sínu um höfuðborg-
ina og veiðistöðvarnar við Faxa-
flóa, að við Garðskaga og í Miðnes-
sjó væri stórfelldari síldartorfur
heldur en menn nokkurn t'ma hefðu
vitað um að til væru áður á þessum
slóðum, og væru það bergmálsdýpt-
armælarnir, sem gerðu fiskimönnun-
um kleift að fylgjast með göngu síld-
arinnar og hefðu opinberað þessi
auðæfi.
Fóru menn nú að gera sér vonir
um, að síldin væri „á uppsiglingu"
til Kollafjarðar og Hvalfjarðar, en
mjög dofnaði yfir þeirri von, er hið
fróðlega samtal ritstjóra Valtýs Stef-
ánssonar við fiskifræðing dr. Her-
mann Einarsson birtist í Morgun-
blaðinu 21. des. s. I.
Tvennt tók doktorinn fram, sem
sló óhug á menn, að Hvalfjarðarsíld-
in byggist á tilviljun og að hinum
miklu síldartorfum í Flóanum yrði
ekki náð, sökum þess hve djúpt þær
eru í sjó niðri, nema með nýjum
veiðitækjum. %
Ef.ir lesturinn gáfu hinir bölsýnu
strax upp-vonina um, að Hvalfjarð-
arsíld kæmi aftur fyrr en eftir svo
sem hálfa eða heila öld, en hinir
bjartsýnu og í þeirra hópi hefi ég
ætíð verið, telja líklegra, að von
bráðar og helzt í þessum eða næsta
mánuði komi „kvísl af hlýjum út-
sjávarstraumi um Flóann" og kitli
svo kviðinn síldanna, að torfurnar
fari á kreik og alla leið inn í Hval-
fjörð.
Svo trúunl við því og, að fundin
verði ný veiðitæki, ef síldin ómögu-
lega vill koma nær eða ofar í sjóinn.
Hitt sagði svo Hermann. Einars-
son, og við þá fregn urðu allir, sem
á síldina vona harla glaðir, en það
var, að rannsóknir sínar og athugan-
ir á sunnlenzku síldinni, sem veidd-
ist árið sem leið, hefðu leitt í ljós,
að kominn er fram í síldarstofnun-
um svo öflugur aldursflokkur, að
síldarstofninn hefir margfaldast við
tilkomu þessa eina „árgangs" og að
síld af þessum eina aldursflokki er
þreföld eða fjórföld að magni á við
alla hina síldina í stofninum. Og enn
sagði hann, er hann yar spurður um
hvaða áhrif þessi aldursflokkur frá
1944—45 gæti haft á síldveiði okkar
Islendinga og í hversu mörg ár:
„Við höfum ekki íslenzka reynslu að
styðjast við í þessu efni, en norska
síldin frá árinu 1904 gaf 60—70%
af allti veiðinni ár.'n 1909—1913 og
bar uppi feikna veiði öll þessi ár, en
^æt'.i mikið lengur. Eftir því ætti
þessi afburða „árgangur" hér að
verða þess valdand', að mikið síld-
armagn verði hér fyrir landi næstu
3—4 árin."
Kemur allt það, sem hér er sagt
um norska „síldarárganginn" frá
1904, heim við skrif prófessor Johan
Hjort, „Vekslingerne í de store fiske-
rier" sem út kom 1914.
Virðist nú liggja beint við, að búa
?ig undir uppgripin á þessu og næstu
árum bæði með gömlum og nýjum
veiðitækjum.
LANDHELGIN ER
MERGUR ÞESSA MÁLS.
Já — allt er nú þetta gott og bless-
að, ef við sitjum einir að uppgrip-
unum, en hvernig er það með land-
helgina, hefir hún rýmkað nokkuð
hjá Alþingi og ríkisstjórn eftir að
ísland varð lýðveldi. Þessa hefir
ekki orðið vart og ekki sýndu alþing-
iskjósendur við kosningar þær, sem
fram fóru í október s. 1. nokkurn
áhuga fyrir landhelgismálinu, síður
en svo. Hefir þá ekkert gerzt í þessu
málanna máli?
Eftir því sem „Morgunblaðið"
skýrir frá 15. des. s. 1. hefir „merki-
legum áfanga" verið náð í landhelgis
málinu hjá „Sameinuðu þjóðunum"
og þessi „merkilegi áfangi" er allur
sá, að sérfræðinganefnd S. Þ. var
a.uk anriarra mála falið að rannsaka
landhelgismálin, og hafðist þetta
fram með 15 atkvæðum gegn 12 en
14 sátu hjáj svo áð ráunverulega
hefir þingi S. Þ. verið fremur óljúft
að fást að svo stöddu við landhelgis-
málin og því ekki að búast við
neinnri skj ótri afgreiðslu. Það sem
kemur mér þó sérstaklega til þess áð
efast um, að með þessari aðferð sé
„áfanga náð" fyrir okkur íslend-
inga, er fyrirvari sá sem í nefndri
grein stendur, en hann er svohljóð-
andi:
LANDHELGISMÁL
NORÐMANNA.
,jFyrir alþjóðadómstólnum í Haag
er nú einmi:t eitt slíkt mál, þ. e. mál-
ið milli Breta og Norðmanna varð-
andi víðáttu norskrar landhelgi.
Málavextir eru þeir, að Norðmenn
hafa talið sér víðáttumeiri landhelgi
en Bretar hafa viljað viðurkenna.
Rétt er að laka fram, að þar sem
Noregur hefir aldrei talið sér minni
landhelgi en þá, sem norska stjórnin
heldur fram í Haa.g, er ekki víst, að
úrskurður dómsins komi Islandi að
haldi." (Leturbr. mín.)
Með þessum fyrirvara er verið að
búa okkur undir það, að málið milli
Brela og Norðmanna komi okkur að
litlu eða engu haldi, þó að Norð-
menn vinni. Og ástæðurnar eru tekn-
ar fram, að vísu í sem fæstum orð-
um, en þó nógu greinilegar, og þær
eru þessar: Norðmenn hafa ætíð
haldið fram fjögra sjómílna land-
helgi og að norskir firðir og flóar ,
væru lokaðir útlendingum til veiða '
og alveg sérstaklega hefir styrinn
staðið milli Breta og Norðmanna um
togaraveiði í „Vestfjorden hjá Lo-
fot", sem Norðmenn telja lokaðan,
en Brelar veiða í, þareð fjarðar-
mynnið er 32 mílufj órðungar.
Þegar ég í sumar sem leið var
staddur í Noregi, fulltrúi Rotaryfé-
lagsskaparínS á íslandi, barst land-
helgisdeilan við Breta nokkuð í tal,
og varð ég þess skjótt var, að land-
helgismálið átti hug allra Norð-
manna óskiptan og að þeir telja sér
sigur í því máli, þó að við örðugan
og óvæginn andstæðing sé að etja.
Þeir skipa sínum færustu lögfræð-
ingum og fiskifræðingum í málið,
þeir leggja áherzlu á hinn sögulega
rélt, sérslaklega um lokun fjarða og
flóa, sem þeir aldrei hafa hvikað frá,
þeir halda málinu vakandi í Stór-
þinginu eins og ég áður hefi sagt frá
í greinum mínum um landhelgismál-
ið og þá ekki síður með því að beita-
fyrir áhrifamönnum (ræðismönn-
um) utanlands og með ritgerðum og
blaðagreinum heima. Þessu síðast-
nefnda til sönnunar skal fluttur hér
í þýðingu útdráttur úr grein, sem
birtist í Björgvinjarblaðinu „Gula
Tidend" 19. nóv. s. 1. eftir safnvörð
Færöyvik.
Hefir hann um mörg undanfarin
ár rannsakað nöfn á f iskimiðum,
veiðisvæðum og siglingamerkj um
við Noregssirönd, og segist honum
svo frá í nefndu blaði: „Með þess-
uin rannsóknum mínum hefi ég kom-
ist að því, að haf inu, þar sem róið er
til fiskjar (Fiskehavet) var skipt í
stóra almenninga, er náðu eins langt
í'haf út eins og fiskimiðin og land-
grunnið. Hafinu frá Stað suður að
Sognfirði var skipt í 5 almenninga:
Staðsjór, í hann var róið úr verum
eða útgerðarstöðvum við Stað,
Bremangursjór, þangað sóttu Brem-
angurverin, Kinnasjór, þar reru skip
frá Brandey, Búasjór, þangað sóltu
vermenn frá Askvelli, Sólundirsjór,
en þar veiddu Utversmenn.
Takmörkin milli veiðisvæðanna
voru djúpálar fjarðanna. Fyrir norð-
an Stað eða í Sunnmærafylki var
farið eftír svipuðum reglum, og þar
skiptu sjómenn veiðisvæðunum milli
sín í a'fmárkaða reiti á miðunum,
svo að eyjaskeggjar á þessum slóð-
um, sem aðallega sóttu og eignuðu
sér miðin, lentu ekki hver.fyrir öðr-
um og losnuðu við allar þr'ætur inn-
byrðis mn hvar leggja skyldi lóðir
og net.
Þessar reglur v'oru í gildi fyrir
veiði á djúpmiðum og fyrir veiði þá
sem stunduð var allt árið, en um
veiðina á göngufiski, svo sem síld,
þorski og ufsa í íorfum, voru þau
ákvæði sett, að hún var öllum heimil
meðan -á göngunni s'óð, og margir
bændur innan úr dölunum áttu kæn-
ur sjálfir, sem þeir notuðu, eða réðu
sig upp á hlut.
Fiskimiðin norðan við Stað náðu
6 mílur, danskar í haf út (60 k'ló-
metrar), en mið'.n við Sogn og Firð-
ina 3—4 mílur danskar út frá landi.
Það virðist svo sem þessar sögu-
legu staðreyndir hljóti að hafa tals-
verða þýðingu fyrir úrslit deilunn-
ar í Haag um landhelgina.
Englendingar vilja nú fallast á að
landhelgin (norzka) sé 7,4 km. frá
landi (þ. e. fjórir mílufjórðungar),
en þeir vilja sveigja línuna inn'í alla
f irði og flóa, og þá yrði lítið ef :ir af
miðum okkar og veiðiréttindum.
NORSKA LANDHELGIN.
Noregur heldur fast við landhelg-
islínu, sem er 7,4 km. í haf út reikn-
uð frá línu landsodda eða yztu skerja
í milli." (Þ. e. firðir og flóar lokað-
ir útlendingum.) Hefi ég flutt þenn-
an stutta útdrátt úr „Gula Tidend"
til sönnunar því, með hversu mikl-
um áhuga, undirbúningi, feslu og
markvísi Norðmenn reka sitt land-
helgismál.
LANDHELGISMÁL
ÍSLENDINGA.
Höfum við Islendingar sýnt sama
áhuga og festu í okkar landhelgis-
máli og Norðmenn?
Þessu er fljótsvarað með orðun-
um „Því fer fjarri". Úr því við lét-
um árið 1918 hjá líða, án þess að
taka landhelgismálið að fullu og öllu
í okkar hendur og lýsa samningum
við Breta 24. júní 1901 með öllu
ógildan og íslendingum óviðkom-
andi, mátti búast við því, að þetta
hefði verið gert 1944 með lýðveldis-
tökunni, en í öllum glaumnum og
gleðinni fórst þetta alveg fyrir, og
þjóðin virtist láta sér þetta vel líka,
sem og síðustu Alþingiskosningar
bera vitni um, því ekki var, að heita
má á landhelgismálið minnst, og á
þeim sárafáu framboðsfundum; sem
það var gert, var þetta slórkostlega
velferðar- og framtíðarmál íslenzku
þjóðarinnar bóks aflega kæft í mold-
viðri dægurþrassins . og flokkarígs-
ins.
Það hefir ekki staðið á samþykkt-
um og áskorunum til r.'kisstjórnar og
Alþingis bæði frá Landssambandi
ísl. útvegsmanna og Landssambandi
farmanna og f.'skimanna, en hver er
árangurinn og hversu vel hafa sam-
böndin fylgt eftir þessum áskorun-
um? Það er ekki nóg að samþykkja
góðar tillögur, það þarf að koma
þeim í framkvæmd og því fyrr því
betur, ef um velferðarmál heillar
þjóðar er að ræða eins og landhelg-
ismálið sannarlega er, annars verða
þessar samþykktir aðeins „orð, orð,
innantóm", — sem „fylla storð
fölskum róm". Jafnvel á Alþingi
sjálfu kom fram um veturnætur 1948
stórmerk tillaga til • þingsályktunar
um landhelgismálið, borin fram af
þremur yngstu Alþingismönnunum.
Hvenær má búast við, að hún
verði framkvæmd?
LÖG 1948 UM VERNDUN-FISKI-
MIÐA LANDGRUNNSINS
ÚT Á VIÐ ÞÝÐINGARLAUS.
Árið 1948 voru sett lög þar sem
sj ávarútvegsmálaráðherra er heim-
ilað að gefa út reglur varðandi
verndun fiskimiða landgrunnsins. Á
þessum lögum varð ég hissa, því að
ég fæ ekki skilið, að þau hafi út á
við nokkra þýðingu fyrir landhelgis-
málið eða verndun fiskistofnsins. Lít
svo á, að útlendu þjóðirnar, sem
veiða hér við land, telji sé'r með öllu
óviðkomandi reglur er ráherra set-
ur, sem máske í dag er sjálfstæðis-
maðurinn Pétur en á morgun fram-
sóknarmaðurinn Páll.
FORSETAÚRSKURÐUR UM
LANDGRUNN ÍSLANDS
NAUÐSYNLEGUR.
Það er skoðun mín, að í stað þess-
ara laga hefði forseti íslands, líkt og
forsetar U. S. A., Mexico, Argentínu,
Chile, átt að gefa út í umboði Al-
þingis og f. h. íslenzku þjóðarinnar
forsetayfirlýsingu um landgrunn ís-
lands, og fyrst það ekki var gert
1948, á forsetinn að gera það nú á
hinu heilaga ári 1950.
SAMNINGINN FRÁ 1901
ÁTTI EKKI AÐ VIÐURKENNA.
Samningnum frá 24. júní 1901
hefir verið sagt upp. Eg hefi áður
látið þá skoðun í ljósi, að þessum
samningi átti ekki að segja upp, held-
ur lýsa hann ógildan og ómerkan
(ipso jure nullum) fyrir ísland, þar
sem hann var gerður að Islending-
um fornspurðum og aldrei samþykkt-
ur á Alþingi fyrr en nú með upp-
sögninni og það tel ég illa farið.
Uppsögnin vopn orðin í hendur
Breta, því að með uppsögninni- er
bein játning gerð um gildi samnings-
ins.
ÓVARLEGT AÐ VÍSA LAND-
HELGISMÁLI OKKAR LÍTT
UNDIRBÚNU TIL NEFNDAR S.Þ.
Loks hefir landhelgismáli okkar
íslendinga verið vísað til sérfræð-
inganefndar S.Þ. og með því talið,
að „merkilegum áfanga" hafi verið
náð. Réttara hefði nú verið og öllu
varlegra að segja, að með þessu móti
gœti merkilegur áfangi náðst, en ég
Framh. á 6. síðu