Íslendingur - 26.04.1950, Side 1

XX XVI. árg.
miðvikudagur 26. apríl 1950

19 tbl.
Ljósm. Har. Sigurgeirsson.
Eldsvoði
í Sápuverksmiðjunni „3jöín“
Mesti eldsvoði hér um langt skeið. Slökkviliðsmaður liætt
kominn af gaseitrun.
Merkisviðburðiir i uienningarsögu
þjððarinnar.
Pjöðleikhúsið ví£t á surnardaginn fyrsta.
Eldsins vart
fyrir fótaferðatíma.
Slökkvilið bæjarins var kallað út
síðastl. laugardagsmorgun kl. 5.50.
Lagði þá reyk út úr Sápuverksmlðj-
unni „Sjöfn“ í Grófargili, og fundu
menn brunalykt í húsum við Gils-
bakkaveg. Þegar slökkviliðið kom á
vettvang, var ketilhús verksmiðjunn-
ar fallið og eldur kominn í efri hæð
sápuverksmiðjunnar, sem ketllhús'ð
var áfast við. Efri hæðin var innrétt-
uð úr timbri, og breiddist því eldur-
inn fljótt út. Aðeins einn brunahani
var nálægur, og vegna vatnsleysis í
bænum var það ráð tekið að dæla
sjó í eldinn, og fór í undirbúnlng
þess nokkur lími, þar sem leggja
þurfti um 1500 metra af slöngum,
þ. e. 5 leiðslur á ca. 300 metra vega-
lengd frá sjó.
!
Gaseitrun.
Um kl. 9 var búið að vinna svo
bug á eldinum, að reynt var að kom-
ast inn í húsið, en 4 fyrstu mennirn-
ir, sem inn fóru, lentu í gaseitrun
frá sprunginni klórflösku og veikt-
ust svo, að þeir urðu að hætta störf-
um. Tveir þessara slökkviliðsmanna
urðu svo veikir, að flytja varð þá
heim og vitja læknis. Voru það Ás-
geir Halldórsson og Oddur Kris'j-
ánsson byggingameistari, en hann
var mjög hætt kominn og all-lengi að
ná sér. Var ekki unnt að komast inn
á hæðina annars staðar, og varð þá
að rjúfa þakið til að komast betur að
eldinum. Slökkvistarfinu var fyrst
lokið að mestu um kl. 11. Var þá
þakið fallið og efri hæðin öll brunn-
in, en skúra bak við húsið, rann-
sóknarstofu viðbyggðri húsinu að
estan og neðri hæð tókst að verja
að mestu leyti fyrir eldi, en skemmd-
ir af reyk og vatni urðu miklar á
neðri hæð. Nokkuð af efnivörum og
hálfunnum vörum var borið út, en
sumt af því var melra og minna
skemmt.
Eidsupptök í ketilhúsi.
Eins og áður segir, var ketllhús
verksmiðjunnar fallið, þegar komið
var að um morguninn, og er því
auðsætt, að þar mun eldurinn hafa
komið upp. Um eldsupptök er ekk-
ert vitað enn, enda mun rét arpróf-
um ekki lokið. Slökkviliðsstjóri gat
þess, um lelð og hann lét blaðlnu
framansagðar upplýslngar í té, að
dælur og slöngur slökkvistöðvarinn-
ar hefðu reynzt í góðu lagi.
Brunatjónið geysimikið.
Tjónið af bruna þessum hefir enn
ekki verið metið til fulls, en það eitt
er víst, að það er geysimlkið. Auk
þess sem efri hæðin er gjöreyðilögð,
eyðilagðist mikið af efnivörum,
hálf- og fullunnum vörum og miklar
birgðir umbúða. Þá munu og hafa \
orð.ð miklar skemmdir á mó.orum
og vinnuvélum. Útveggir munu þó
að líkindum vera lítt eða ekki
skemmdir. Frá katli Sápuverksmiðj-
unnar höfðu Stnjörlíkisgerð KEA,
pylsugerðin, efnagerðin og Þvotta-
húslð Mjöll hreyfiafl sltt, og stöðv-
aðist rekstur þessara fyrirtækja á
Iaugardaginn. Á sunnudag var unn-
ið að því að koma katlinum í lag til
bráðabirgða, og tókst það svo, að
fullur rekstur framangreindra fyrir-
Loks hefir hinn mikli draumur ís-
lenzkra leikara og leiklistarunnenda
orðið að veruleika. Þj óðleikhúsið,
sem hafin var bygging á fyrir tveim
áratugum, var vígt á sumardaginn
fyrsta með hátíðlegri athöfn.
Hugmyndina að þj óðlelkhúsi, átti
Indriði heit. Einarsson, en hann var
einn mikilvirkas'.i leikritahöfundur,
sem ísland hefir átt og Ilfði og
hrærðist í leiklistinni allt frá
bernsku. Nær þrír tugir ára eru
er nú á förum héðan aftur til Nor-
egs, en hann er búsettur í Osló. Lýð-
ur hefir alizt upp hér á Akureyri, og
er því flestum bæjarbúum kunnur,
enda hvers þess hugljúfi, er hann
kynnlst. Ungur tók hann að leika á
harmoniku og náði fljótt góðum tök-
um á henni, þótt ekki nyli hann til-
sagnar. Brauzt hann síðan í því að
fara utan til nárns í hormonikuleik
og naut um all-langt skeið tilsagnar
eins bezta harmonikusnillings Nor-
egs. Kom kennaririn upp til Islands
með Lýði eftir stríðið, og héldu þeir
hljómleika saman, er vöklu almenna
hrifningu, enda voru þar tveir snill-
ingar á ferð.
Lýður heldur nú síðustu hljóm-
leika sína, áður en hann fer, n. k.
tækja gat aftur hafizt í fyrramorg-
un. Og vonir standa til, að í vikunni
geti á ný hafizt framleiðsla þvotta-
efnis og sápu, ef ekki reynast hafa
orðið verulegar skemmdir á vélum
„Sjafnar“.
Eigendur Sápugerðarinnar eru
KEA og SÍS.
Þvottaduft hamstrað.
Þegar fregnin um brunann barst
út um bæinn, hlupu menn í hópum í
verzlanir bæjarins iil kaupa á þvotta-
dufti. Voru víða biðraðir og ös mik-
il. Eftir hádegi á laugardag mun
enginn pakki hafa verið fyrirliggj-
andi í verzlunum, en allt að ársbirgð-
ir í geymslum einstakra heimila.
liðnir, síðar. Alþingi samþykkti fjár-
framlög til bygglngar þessa listaset-
urs, og um langt árabil hef.r skemmt-
anaskatturinn runnið í byggingar-
sjóð Þjóðleikhússins. Á hernámsár-
unum var bygglngin hersetin, en eft-
ir brottför setuliðsins var hafizt
handa um að fullgera bygglnguna,
en hún mun kosta uppkomin um 17
millj. króna. Við byggingu hennar
hefir ekkert verið til sparað að gera
hana sem vandaðasta og glæsilegasta,
fösludagskvöld í Nýja Bíó kl. 9. Er
það síðasta tækifæri bæjarbúa til að
sjá og heyra snilli hans í bili, og
óvlst, hvenær hann kemur næst, en
vonandi eigum við þó eftir að hitta
hann hér heima aftur.
Á þessum síðustu hljómleikum
Lýðs skemmta át'mennlngarnir úr
Geysi einnig með söng.
O.
SKÁKFRÉTTIR
Símskák fór fram milli Akureyr-
inga og Reykvíkinga á 10 borðum
s. 1. sunnudagsnótt. Unnu sunnan-
rnenn 6 skákir, 2 voru jafntefli, en
2 óútkljáðar, er bíða úrskurðar. —
Beittu Reykvíkingar nú mjög sterku
liði, þar á meðal 5—6 landliðsmönn-
um og nokkrum úr meistaraflokki.
Meðal þeirra var hinn ungi skák-
kappi, Friðrik Ólafsson, er gat sér
gott orð á skákmótinu í Birmingham
á dögunum. Tefldi hann við Guð-
brand Hlíðar, og varð skákin jafri-
tefli. Oðru jafnteflinu náði Jón Þor-
steinsson.
Skákmót Akureyrar hófst um
helgina. Keppa þar 18 skákmenn í
3 flokkum.
Landliðskeppni í skák hefst í
Reykjavlk 30. þ. m. Rétt til þátttöku
í því hafa engir utan höfuðstaðarins
nema skákmeistari Norðlendinga.
Mun hann að þessu sinni taka þátt í
keppninni, en skákmeistari Norð-
lendinga er nú Margeir Stelngríms-
son.
enda er hún talin ein fegursta leik-
húsbygging á Norðurlöndum og þótt
víðar sé leitað.
Til vígslua hafnarinnar var boðlð
fjölda gesta, bæði innlendum og er-
lendum. Aðalþáttur vígsluhátlðar-
innar var sýnlng á sjónleiknum Ný-
ársnóttin eftir Indriða Waage, dótt-
urson höfundar. Hófst athöfnin á
því, að Symfoníuhljómsveit lék
þjóðsönginn undir stjórn Páls ís-
ólfssonar tónskálds, þá flut'.i Vil-
hjálmur Þ. Gíslason, form. Þjóðleik-
húsnefndar ávarp, Hörður Bjarna-
son formaður bygginganefndar
flutti ræðu og afhenti menntamála-
ráðherra Þjóðleikhúslð, en ráð-
herrann, Björn Ólafsson talaði síð-
an, kvaðst veita leikhúsinu viðtöku
fyrir hönd ríkisstjórnarinnar, en
jafnframt afhenda það þjóðlnni.
Loks flutti Guðlaugur Rósinkranz
þjóðleikhússtjóri ræðu. Að ræðu-
höldum loknum flu'.ti symfoníu-
hljómsveit hátíða-forleik eftir Pál
Isólfsson, er saminn var í tilefni af
opnun Þjóðleikhússins, en síðan
flutti Tómas Guðmundsson skáld
forljóð, er hann hafði ort í sama til-
efni. Að leiksýningu lokinni fluttu
formenn Félags íslenzkra leikara og
íormenn Leikfélags Akureyrar og
Reykjavíkur, ávörp. Ennfremur full-
trúar frá Noregi, Svíþjóð, írlandi og
Færeyjum, en slðast Paul Roumert
leikari við Kgl. leikhúsið í Khöfn,
en hann var einn af boðsgestum
ásamt frú sinni Onnu Borg Rou-
mert. Margir þessara fulltrúa færðu
Þjóðleikhúsinu minjagripi eða
annað að gjöf í tilefni vígslunnar.
Athöfninni var útvarpað, og stóð
hún yfir í nálega 7 klukkustundir að
meðtöldum hléum.
Með opnun Þjóðleikhússins hafa
mörgum okkar beztu leikara gefizt
möguleikar á að gera leiklistina að
ævistaifi. Hafa margir leikarar verið
ráðnir til Þjóðlelkhússlns á fullum
árslaunum, en starfstími þess mun
verða 9 mánuðir á ári.
Annan sumardag fór fram frum-
sýning á Fjalla-Eyvindi Jóhanns
Sigurjónssonar undir leikstjórn Har-
aldar Björnssotiar og síðastliðinn
laugardag frumsýning á Snæfríði
íslandssól eflir H K. Laxness undir
stjórn Lárusar Pálssonar.
Lýður Sigtryggsson
harmonikiisnilliiigur