Íslendingur - 01.04.1953, Qupperneq 6

6
f SLENDINGUR
Miðvikudagur 1. apríl 1953
eftirlit eftir mánaðamót marz—
apríl.
Togara ágengnin virðist meiri
hér síðan Breiðafjörður og Faxa-
flói lokuðust11. Þá hefir Páll Páls
son í Hnífsdal gefið mér glöggar
lýsingar á þremur miðum við eða
í Djúpinu, auk þess sem hann urn
„Bolvíkingamið“ vísar til bls. 36
í hinni merku bók Jóhanns
Bárðarsonar „Araskip“. Segir
hann um iniðið inn með Straum-
nesi: „A þetta svæði gekk fiskur
mjög oft upp að landssteinum“.
Urn þriðja miðið, sem hann nefn-
ir „aðal vetrarmið Djúpmanna“
segir: „Var þar stundum svo ör
fiskur, að fyrir kom að 60—70
fengust á 90 öngla“. En svo kem-
ur sorgarsagan i þessuin fáu Fn-
um um það, hvernig veiðin hafi
spillzt, „því enskir togarar voru
mjög ágengir á þessuin svæðum,
einnig mjög íiðir innan landhelg-
islínunnar og spilltu veiðarfærum
báta mjög oft“.
Nú berast hinar hörmulegustu
fréttir frá þessu elzta veiðisvæði
íslendinga. Aflinn minnkar. Flot-
inn rýrnar. Fólkinu fækkar. Allt
er þetta að kenna ágangi útlendra
togara, sem bókstaflega raða sér
á Halamiðin, sein eru fyrir Norð-
vesturland eins dýrmæt eins og
Selvogsbankinn fyrir Suðurland,
og loka fyrir mynni ísafjarðar,
svo að fiskurinn kemst ekki á
„Kvíarmið“.
Um miðin fyrir Vestfjörðum
skrifa þeir mér Þórður Marías-
son, formaður f. h. fiskifélags-
deildarinnar í Súgandafirði eítir
tilmælum bóksala Iiermanns Guð-
mundssonar og Sigurðar f’r. Ein-
arssonar á Þingeyri, og farast
Þórði þannig orð: „Fiskimið
olckar Súgfirðinga eru að mestu
leyti á svæðinu frá Deild við ísa-
fjarðardjúp og vestur að Slétta-
nesi milli Dýrafjarðar og Arnar-
fjarðar. Á vetrarvertíð róa bát-
arnir, sem eru nú 18 til 29 smál.
að stærð, með lóðir sínar 15—20
mílur undan landi. Á sumrin er
nær eingöngu róið smábátum, 1
til 7 tonnum að stærð, og taka
þeir afla sinn eingöngu innan
nýju Iandhelgislínunnar. Undan-
farin sumur hefir afli verið ákaf-
lega lítill hjá þessum smábátum,
en sumarið sem leið hefir skorið
sig úr hvað þetta snertir. í júní
og júlí var góð handfæraveiði, en
þorskurinn var nokkuð smár. í
ágúst, september og október reru
bátar með l.nu og öfluðu dável.
Var það mest ýsa, og reyndist afl-
inn beztur 2—4 mílur undan
Deild.
Lúðu hefir ekkert orðið vart
hér, að heitið geti, í mörg ár, en
út af Deild og Skálavík voru áður
góð lúðumið.
Fer sumarafli okkar oft eftir
þvf, hve Iandhelgin er vel varin“.
Skýrsla Sigurðar er hvort tveggja
í senn, mjög fróðleg og skemmti-
leg, því hún hermir hvernig til
forna var á miðin litið og hvaða
dóm þau hlutu.
Eftir almennan inngang um
staðselningu fiskimiða segir
hann: „Ég ætla því að gera til-
raun til að segja eitthvað um
svæðin (miðin), sem sótt er á
héðan á vorin og sumrin og eink-
um þau, sem eru innan hinnar
nýju friðimarlínu, en það eru
eingöngu smábátamiðin.
Að hausti og vetri til sækja
hinir stærri bátar langtum lengra
út á haf.ð, svo að þessi nýja lina
kemur þeim ekkert að gagni
neinu, sízt á þeinr líma og yfir-
leitt aldrei, nema einhver stór-
kostleg breyting á fiskimagninu á
grunnmiðunum eigi eftir að
verða.
Á svæðinu frá Bjargtöngum
eða Látraröst að Ísaíjarðardjúpi
(Djúpál) iná segja að alls staðar
séu fiskimið eða að allt svæðið
sé eitt fiskimið alla leið inn í
ijarðarbotna. Svona var þetta í
gamla daga, og fyrir aðeins
nokkrum árum. Á Vlkunum
„„gnægtar afli“. Botn ágætur.
„Tapaðist aldrei öngull“. Patreks-
ijarðarflóinn. „Hlaðafli vor og
iaust“. Botninn sandbotn, „fest-
st ekki öngull“. Patreksfjörður,
„fjörðurinn fullur af fiski alla
leið inn í botn, sem er sandur og
leir. Kóparifið, „Á vísan stað að
róa“. „Nægtar fiskur en fremur
smár“. „Eggrenni-sléttur sand-
botn, Guð veit hvað langt niður á
haf“. Arnarfjörður: „gullnáraa“.
Húsbóndinn: „Vel að fiska, Ijúfa,
riðið yfir báta 6kuti“. Húsmóðir-
in! „Ohó! Gátuð þið þá ekki telc-
ið meira“? Landgrunnið allt
virðist vera mjög lárétt og slétt.
Þó er lágur hryggur fram af
Kópanesi langt í haf út, og er dá-
lítið dýpra austan til við hann,
en grynnir aftur fram af Slélta-
nesi (Nesinu) austan Arnarfjarð-
ar. Frain af Nesdal í Barðanum
eru ágæt fiskimið og hefir svo
verið í ómuna tíð. Þar er sand-
botn á mjóu svæði alla leið frá
landssteinum og í haf út. Fleiri
sandblettir eru þarna í botni svo
og leirbotns blettir. Á þessum
sand- og leirblettum heldur fisk-
urinn sig, aðallega þorskur, smá-
lúða og koli. Hann lifir þar á
alls staðar á þessum blettum, sér-
sandsíli og leggst þar, fái hann að
vera í friði fyrir togurum og
dragnótabátum. Lúðumið eru
staklega á leirblettunum. Stein-
bíismiðin eru bezt, þar sem smá-
gert hraun er í botni. Þar er mik-
ið um hrúðurkarl og skeljar, sem
hann lifir á. Lóðafrek eru þau
mið“.
Breiðafjörður.
Hann er mestur íslenzkra
fjarða og lengstur þeirra, þegar
með honum eru taldir firðirnir
litlu, Hvainmsfjörður og Gils-
fjörður, sem inn úr honum sker-
ast.
Stendur nokkuð likt á með
Breiðafjörð eins og með Sver-
holtflóann í Norður Noregi, en
fram í nefndan flóa skagar tangi
og myndast sitt hvoru megin við
hann tveir firðir, Laksefjord og
Porsangerfjord. Nú vildu hinir
feimulausu Bretar halda því fram
undir rekstri fiskiveiðamálsins
fvrir milliríkjadómstólnum í
Haag, að ekki mætti telja Sver-
holtflóann ganga Iengra inn í
Iandið en að oddanum á Sver-
holtsnesinu, en svo heitir nesið
milli fjarðanna framan greindu,
og væri hann því í eðli sínu
hvorki fjörður né flói.
Þessari staðhæfingu hratt dóm-
stóllinn og kornst að þeirri niður-
stöðu að Sverholthavet hefði ein-
kenni fjarðar.
Þarf því ekki að óttast, ef til
málshöfðunar kemur, að Bretar
neiti því, að Breiðafjörður hafi
einkenni fjarðar, enda er fjarðar-
lögun hans miklu gleggri og meiri
en Sverholtflóans.
Eins og Breiðafjörður gengur
næst Faxaflóa um stærð, eins er
hann sá fjörðurinn, sem Bretar,
næst Faxaflóa, sjá mest eítir að
geta ekki áfram urið upp og sent
inn í togara sína, einkurn gömlu
ryðguðu járnkláfana frá Hull og
Grimsby, sem naumast geta togað
nema innfjarðar, að því er sagt
er og útlit þeirra og frágangur ber
með sér.
Um miðin á Breiðaflrði hafa
frætt mig Friðrik Salómonsson
úr Flatey, Þórólfur Ágústsson úr
Stykkishóhni og Kristján Jónsson
frá Sandi, og segisl þeim þannig
frá, en þetta tek ég úr bréfi Frið-
riks: „Úr Kolluál skerst Bjarn-
eyjaráll inn að Bjarneyjum. Þar
fyrir norðan er grunnsævi inn
með Skor, og eru þarna eða voru
góð mið af þorski og lúðu á hin-
um ýmsu slöðum, einnig við
Bjarneyjar og Oddbjarnarsker.
Þar var áður fyrr verstöð vor og
haust, en lögð niður fyrir löngu.
Á þessum slóðum, ]>. e. frá Odd-
bjarnarskerjum og vestur undir
Skor, toguðu útlend veiðiskip
undanfarin ár, þar til enginn fisk-
ur var þar fáanlegur. Kenna má
ágengni erlendra togara um þá
breytingu, að fyrst hvarf fiskur-
inn af svo kölluðum heimamið-
um og svo af hinum fjarlægari
miðum, bæði innan og utan við
landhelgisl.'nuna, þar til ördeyða
yar orðin.
Nú er allur fjörðurinn friðað-
ur fyrir togveiðum, enda sést nú
ekki, eins og undanfarjn ár, út af
Oddbjarnarskeri reykur togar-
anna á daginn og Ijós þeirra á
kvöldin héðan úr Flatey.
Um útlit og horfur viðkomandi
friðunarlínunni frá í vor spáir
góðu eflir ekki lengri tíma“.
Ur bréfi Þórólfs er þetta:
„Bezlu lúðumiðin eru við Bjarn-
eyjarál, frá Brekkudjúpi út á
Fell. Aðallega er sótt á „Brögð“
í Bjarneyjarál, sem einnig er
ágætt fiskimið. Sömuleiðis er
austasti hluti Grundarfjarðaráls
sóttur, og eru þar góð lúðu- og
þorskamið. cn Grundarfjarðaráll
heitir dýpið austan Skútugrunns
að Sigmundarbrún norður af Sel-
skeri. Svo er Höskuldseyj aráll,
sem er mjó renna skammt frá
Höskuldsey. Þessi áll er og hefir
verið aðalfiskimiðið frá Hösk-
uldsey og héðan frá Stykkishólmi
bæði vegna aflasældar og svo er
skannnt að sækja. Svo er fjöldi
miða kringum Höskuldsey. Þessi
mið voru ÖII innan göinlu land-
helgislínunnar nema Bjarneyjar-
mið, þau voru flest utan hennar
nema Brekadjúp og Stagleyjaráll.
Þá eru það djúpmiðln og þá
fyrst að geta Kolluáls, sem ligg-
ur inn eftir Breiðafirði sunnan-
verðum við miðja bugt. Hann er
Árni Eylands:
götnr
Ákvæðunum um framlag ríkissjóðs ei breytt í hinum
nýjustu jarðræktarlögum frú 1950, er framlagið nú ^/2
kostnaður við skurðgröft, en V3 kostnaður við flóðgarða,
flóðgáttir og þess háttar, þegar um áveitur er að ræða.
Með þessari lagasetningu 1943 er opnuð leið til mikilla
nota stórvirkra véla við framræslu, svo sem greinilega hef-
ur komið fram. Jafnframt er málinu komið í þann farveg,
að það er hægt að leigja gröfurnar og starfrækja þær á við-
skiptalega heilbrigðan hátt, e 1 einmitt það réði úrslitum um
framkvæmd alla.
Árni Eylands hafði, sem formaður Verkfæranefndar,
framkvæmdastjórn Vélasjóðs með höndum til ársloka 1945.
Þá tók Guðmundur Jónsson, skólastjóri við formennskunni,
og á árinu 1946 er ráðinn framkvæmdarstjóri Sigurður
Kristjánsson, vélfræðingur.
Er nýjustu jarðræktarlögi 1 gengu í gildi 1950 breytist
forsjá Vélasjóðs, svo sem fyr: er sagt, þannig að Vélanefrul
fer með stjórn hans og verkf eranáðunautur Búnaðarfélags-
ins skal vera framkvæmdasljóri sjóðsins og Vélanefndar.
Bjarni Ásgeirsson varð form iður hinnar nýju Vélanefndar
fiá 11. des. 1950 til 3. sept. 1951, en eftir hann Magnús
bóndi Sveinsson í Leirvogstungu. Framkvæmdarstjóri er
Einar Eyfells verkfæraráðunautur Búnaðarfélags íslands
frá ársbyrjun 1951.
Hinar 2 fyrstu gröfur reyndusl svo vel, að óðara var hugs-
að til að fjölga þeim. Árið 1943 eru keyptar 3 amerískar
gröfur af gerðinni Harmschfeger P&H 150. Árið 1944 eru
keyptar 4 gröfur og ein 1945. Þannig er haldið áfram, svo
að nú á Vélasjóður og heldur úti 30 skurðgröfum. Auk þess
hafa nokkur ræktunarsambönd eignast gröfur, landnám rík-
isins á vegum Nýbýlastjórnar, bæjarfélög 0. fl. aðilar, en að
sjálfsögðu eru það gröfur hinna þriggja fyrsttöldu, sem mest
vinna að jarðræktarframkvæmdum.
Til kaupa á skurðgröfum hefur verið veitt fé sem hér
segir:
1942 ................... kr. 120.000,00*
1943 ................... 255.000.00
1944 ................... — 500.000.00
1945 ................... — 500.000.00
1946 ................... — 500.000.00
1947 ................t. . — 850.000.00
1948 ................... — 200.000.00
1949 ................... — 100.000.00
1950 ................... — 100.000.00
1951 ................... — 200.000.00
1952 ................... — 400.000.00
1953 til varahlutakaupa . . — 400.000.00
Alls 1942-’53 kr. 4.125.000.00
* Þar með laLinn beltatraktor með jarðýtu.
til aff byrja með skainmt frá Önd-
verffarnesi, en greinist síðar i
tvær kvíslar, er kemur inn fyrir
Ólafsvík, þar sem Skútugrunn
skiptir honum í tvennt, en svo
sameinast hann aftur í eitt dýpi
er kemur N. A. af Grundarfirði,
og er hann keníur norður af Sel-
skeri heitir hann Bjarneyjaráll,
sem endar í Brekadjúpi. Þetta
dýpi er aðalæð fyrir fiskigöngur
inn Breiðafjörð, og sé þeiin lok-
að af togurum, hefir það mikil
áhrif á fiskveiðarnar á inn-bugt-
ina, og því þarf sterka vörn við
Jökulinn, er líður frant í febrúar
—-marz, svo að göngur kornist
óhindraðar inn unt bugtina. Það
hefir greinilega komið í ljós nú
síðari árin, því svo má heita, að
hér hafi verið þuiT sjór síðan um
1948, eða frá því hinna erlendu
togara tók að gæta hér aftur eftir
styrjaldarlokin, en það voru mik-
II viðbrigði frá því sem áður
var“.
Þá rekur Kristján lestina hreið-
firzku og segir: „Flest fiskiinið,
sem smábátar sækja héðan eru
innan þriggja mílna Iandhelgi, því
mest cru þeir notaðir hér vegna
vondra hafnarskilyrða.
Það er svæðið frá Dritvík og
inn á inóts við Ólafsvík, syðri
brún Kolluáls. Þeir fáu stóru bát-
ar, sem hér hafa róið, sækja oft-
asl lengra út af Beruvík og Önd-
verðarnesi og á norðurbrún
Kolluáls, sem nú er innan hinnar
nýju landhelgi.
Mesta athygli mun vekja hjá
okkur. hvaða breytingum hin
miklu fiskimið niunu taka, sein
eru 3—4 sjómílur véstur af Önd-
verðarnesi og hafa verið þurr-
ausin aí togurum hin síðari ór.
Svo er dragnótasvæðið austan
við Öndverðarnes. Við hér vænt-
um góðs af friðun þess í framtíð-
inni og sama er að segja um hin
stóru dragnótasvæði á Ólafsvík.
Að endingu þetla: Allir hér vænta
mikils góðs af friðun Breiða-
fjarðar“. Meira.