Íslendingur - 29.03.1957, Page 5

Föstudagur 29. marz 1957
I SLENDINGUR
5
— Saga eítir Lewis Nordyke —
Faðir minn 99 (iMon hons
brýndi hnífinn sinn á skósólan-
um. — „Það væri réttast að skera
sig á háls og losna þannig frá
þessu öllu sa.nan,“ tautaði hann
örvilnaður. — „Komdu heim
segja.
pabbi
Þegar ég var barn, spilaði fað-1 gat spilað hvaða lag, sem var,
ir minn á fiðluna sína svo að þegar hann hafði heyrt það
segja á hverjum degi nema á nokkrum sinnum. Stundum bjó
sunnudögum. Þegar hann var lít- hann og til lög sjálfur. Sum af
ill drengur og fékk fyrstu fiðluna lögum hans voru dapurleg, en
sína, sagði móðir hans við hann, önnur fjörleg, allt eftir því, hvern-
að það væri syndsamlegt að spila ig skapið var í það og það 6Ínn.
á sunnudögum. „Það geturðu lát- Ef eitthvað amaði að honum, gat
ið bíða, þangað til þú ert orðinn hann látið lag hljóma eins og
áttræður," sagði hún. „Eftir það kveinstafi glataðrar sálar. Þegar1 Klukkustundu siðar voru
máttu spila, hvenær sem þig lang- hann var í góðu skapi, gat hann [ háðir í mesta ákafa að
ar til.“ fengið sama lag til að hljóma
Amma mín var löngu gengin eins og glaðlegan fuglasöng.
til hinztu hvíldar, þegar ég kom X
eitt sinn á sunnudegi í heimsókn Faðir minn hafið verið land-
til foreldra minna í Texas. Þegar ne.ni. Það var á hinum gömlu,
ég kom að húsinu, nam ég staðar erfiðu tímum, meira að segja áð- var llann aS ÞV1 kominn að gef-
undrandi. Ég trúði ekki minum ur en hjólplógurinn kom til sög- ast UPP a nÝ- Allt virtist unnið
eigin eyrum. Út um gluggana unnar á þeim slóðun. Hann Úrir gíg- Um kvöldið hringdi
streymdu fiðlutónar. — Það var brenndi skógarsvæði til að brjóta
pahhi að spila. Á sunnudegi! Og sér land og gekk á eftir frum-
stæða plógnum sínum frá sólar-
upprás til sólarlags til að afla
fæðis og klæðis handa sér, konu
sinni og börnunum þeirra sjö. Ég
ist í næsta þorp, og nú fékk hann veikur, og hún tók fiðluna sína
það, sem hann hafði þráð alla með sér eins og venjulega.
sína ævi — nógan tíma til að X
spila á fiðlu. Hann fékk frelsi sitt Faðir minn lá í rúminu, og
á ný og gat nú tekið þátt í hinni höfuðið var vafið i umbúðir. En
árlegu stefnu, þar sem allir hann gat séð okkur, og hann
gömlu landnemarnir í héraðinu þekkti okkur, þó að hann minnt-
komu saman til að rifja upp forn- ist þess með engu móti lengur, að
ar minningar. Sumarmorgun hann hefði átt bújörð og unnið
einn, er hann var að leggja af þar í 50 ár. Hann krafðist Jress
stað á þetta mót, bjó hann um I að fá að fara í fötin, og við hjálp
fiðluna sína í ferðatöskunni. uðum honum inn í dagstofuna.
með okkur, og fáðu þér eltthvað Hann hafði he>'rt’ að Það ætti að!Nanna sPurði’ hvort hun ætti að
að borða,“ flýtti pahbi sér að verða kePPnl milli Þeirra öldung-1 spila fyrir hann, og hann kinkaði
ser
— Að lokinni máltíð tók
fiðluna og fór að spila.
þeir
gera á-
ætlanir um, að safna gróður-
moldinni aftur saman í lítil beð
og sá þar í á nýjan leik. En þeg-
ar nágranni okkar hafði þrælað
þrjá langa daga á akri sínum,
um það, hver láki bezt á kolli. Þegar hún hafði spilað
anna
fiðlu. Hann bjóst ekki við að
taka þátt í keppninni, sagði hann,
en þegar hann heyrði liina fara
að stilla fiðlurnar, gat hann ekki
stillt sig um að taka sína upp.
Barnabörnin hans stóðu í fremstu
nokkur af gö.nlu, góðu lögunum,
tók áhugi hans að vakna. Hægt
og hægt færðist hros yfir andlit
hans, og með skjálfandi hendi
seildist hann eftir fiðlunni, sem
Nanna var með.Hann strauk hog-
’o
elnróma
röð og örvuðu hann, og hann var j anum um strengina og lék nokkra
kjörinn sigurvegari í tóna. „Eg held ég muni ekki eitt
keppninni. Árið eftir réð ég hon-, einasta lag,“ sagði hann svo
dapurlegri röddu, að okkur vökn-
það heyrði ég á hljómi fiðlunnar,
að hann var í léttu og ljúfu skapi.
Ég spurði hann þegar, hvers
vegna hann hefði allt í einu tekið
upp á því að brjóta eina af hin- J man ég heyrði pahba og mömmu
um föstu höfuðreglum ævi sinn- einu sinni ræða um það, hvort
ar. Hann svaraði brosandi: „Ég j þau ættu heldur að kaupa eitt eða
er nú kominn yfir áttrætt, svo að tvö bréf af næpufræi til að sá í
ég má spila, þegar mig lystir.“ •— spildu þá, sem hann hafði brotið.
Gamla fiðlan var jafn óaðskiljan- ^ Eftir
rækilega
yfirvegun urðu
hann í pahba og spurði, hvort
hann vildi ekki spila ofurlítið
fyrir sig aftur. — Faðir minn
sótti fiðluna og tók sér stöðu fyr-
ir framan símann — einn af þess-
um gömlu, sem festir eru á vegg
og eru með trektlaga talpípu.
Hann tók að spila mjög fjörugt
danslag og hafði nú svo mikið
við að syngja með. — Þetta varj
sveitarsími, og nokkrir aðrir voru '
nú komnir inn á línuna og urðu 1
um eindregið að hætta ekki heiðr-
inum og vera nú ekki með. En
hann fór í keppnina engu að sið-
ur og vann aftur. Sama gerðist
aði öllum um augu. — Svo hristi
hann
lagði
hægt reifað höfuðið og
fiðiuna á öxlina. Svo lyfti
þriðja árið, Jregar hann stóð rétt j hann boganum hikandi og hóf að
á áttræðu. Fjórða árið neituðu spila. — Móðir mín kom þjót-
hinir að spila ef hann væri með, andi inn og horfði forviða á
og dómnefndin hægði honum síð- j hann, og að haki henni stóðu öll
ast frá keppninni á þeim for- s^stkini min og ráku upp stór
sendum, að enginn gæti unnið augu. Þau höfðu búizt við því að
verðlaunin oftar en Jirisvar i röð. sjá pahha nær dauða en lífi, en
í stað þess var hann eins og í
X
Það voru föður mínum
gamla daga með fiðluna sína und
ir hökunni. — Þegar pabbi hafði
ærin spilað á fiðlu Nönnu og hvilt sig
svo
sagði
eg
legur hluti af föður mínum sem þau á einu máli um, að ef kost- forvitnir, er þeir heyrðu músik- ,. .. ,,
grau lokkarmr og hlau augun. gæfilega væri sáð, myndi þeim lna- Eg stoð með heyrnartohð , .. , , . . I
Hann hafði spilað á hana í 70 ár.1 nægja eitt bréf og þau þó fá þá viS eyrað og hli
Hún var ósvikul stoð hans og næpuuppskeru, sem þau kæ.nust semdir þeirra, o;
lækning og athvarf á myrkum og af með. — „Þetta getur gert pahba, hvaða 1
mæðusömum stundum. Og hún mann gráhærðan," sagði faðir gjarna hey™- Þa lek hann þau, . f,
var allt eins bundin óleysanlegum minn, „að vera svo fátækur að og áður en varði, var þetta orðið htm’ Tl™*! L ‘ \
böndum litla þorpinu okkar, öllu hafa ekki efni á að kaupa það aS óskalagahljómleikum. — Þeg . .
lífi í héraðinu. - Faðir minn lítilræði af næpufræi, sem við ar miðstöðvarstúlkan varð þess a*dn; HmS °S hann Sat llU11 spH- sjaif gomlu f.ðluna upp ur kass-
kunni ekki að lesa eina einustu höfum þörf á.“ - Faðir minn vis, hvað var á seyði, fannst að o11 lo- eftir eyranu’ °S Þegar,anum og rett. honum hana
vonbrigði, að ekkert af okkur litla stund, meðan hún spilaði,
börnunum hafði nokkru sinni sagði hann: „Fáið þið mér fiðl-
sýnt nein merki um hljómlistar- ^ una mína, nú skulum við spila
þeir vildu hæfileika. Hann varð því frá sér saman." Ég minnist þess ekki að
lék hann þau numinn ai hrifningu,þegar Nanna hafa séð mömmu svo viðbragðs-
,rS;«
fiðlu, er hún var enn barn að sinn í 55 ára hjónabandi tók hún
nótu, og hann hafði aldrei fengið
neina tilsögn um tónlist. Hann
spilaði allt eftir eyranu, og hann
2 tíma, þá er sýran, sem leyst er
upp í litlu vatni, sett út í. Börkur-
inn tekinn upp úr, settur í heitar
krukkur og leginum hellt sjóð-
andi yfir. Eítir nokkra daga þarf
að aðgæta, hvort lögurinn hefir
þynnzt. Ef svo er, er hann soðinn
upp og látinn þykkna, hellt heit-
um yfir aftur. Geymist á köldum,
þurrum og dimmum stað. Börk
inn er hægt að lita, ef vill, rauð-
an eða grænan. Er þá ofurlítið af
lit sett út í löginn. Sítronu- og
grape-fruit-börk er hægt að sulta
á sama hátt.
MARMELAÐI ÚR BERKI.
Börkur af 8 appelsínum, V2 kg.
gulrætur, sítróna, V^dl. vatn,
400 gr. -sykur, r/2 gr- bensoesurt
natron. — Börkurinn lagður í
bleyti í. 1 sólarhring, skorinn í
fínar ræmur og blandað saman
við rifnar gulræturnar. Soðið
mjög hægt í 15 mín., ásamt rifn-
um sítrónuberki, sítrónusafa og
% dl. af bleytivatninu. Þá er
sykurinn settur í og allt soðið þar
til það er hæfilega þykkt. B. n.
sett saman við, sett í krukkur og
bundið yfir strax.
Kolfinna.
vann eins og þræll, en hann varð ( henni leiðinlegt, að hinir síma-
sífellt fyrir óhöppum og von-, notendurnir gætu ekki líka hlust-
brigðum, og bar þar margt til,,aS a’ svo aS llun hringdi til
svo sem þurrkar, flóð, haglél, l eirra °S gal þeim kost á að
næturfrost og lágt afurðaverð. hlusta líka, og ekki leið á löngu,
En þá var hljómlistin jafnan at- Þar t11 ^ær öll sveitin var komin
hvarf hans. Daginn, se n hann og lnn a hnuna. Brátt urðu þessir
'móðir mín höfðu talað um næpu- ( hljómlelkar fastur liður í sveita-
fræið, tók hann fiðluna sina,'1:íinu- ÞaS var sem se mjög al-
gekk inn í svefnherbergið og hóf SenSt; aS einn eða annar af ná-
að spila raunalega söngva. Að grönnum okkar hringdi til pabba
I lítilli stundu liðinni urðu lögin °S hað hann að spila eitthvert
I fjörlegri, og hann tók að ganga lag> °S Þa leiS ekkl a lonSu> un^
á röðina af gömlu, góðu danslög- J allir hinir voru einnig farnir að
hún
var orðin átta ára, var hún
að hafa ír.eð sér fiðluna
Faðir minn endurheimti minn-
ið, þegar hann fór að fást við
sína, þegar farið var í heimsókn þau lög, sem hann hafði svo oft
til afa og ömmu, og þá spiluðu spilað áður. Næstu tvo tíma spil-
þau pabhi saman, svo að klukku- j uðu þau Nanna saman, og hann
stundum skipti. Stundum skipt- hafði auk heldur þann sigur að
ust þau á fiðlum. Hann var stolt-1 geta strítt henni á, að það var
ur eins og páfi af þessu barna-1 hún, sem lék skakkt nokkrum
hlusta í
unum, sem hann kunni ótöluleg- ^
an grúa af. Hálftíma síðar lagði miðstöð
hann frá sér fiðluna og gekk
blístrandi út til að plægja næpu-
spilduna.
X
Það var vor nokkurt, er við
höfðum nýlokið við að sá til
korns og bómullar, að steypiregn
gerði, er stóð þrj ár nætur og1
þrjá daga samfleytt. Lækirnir1
flóðu yfir hakka sína, streymdu
hvítfyssandi inn á akrana og
sópuðu gróðurmoldinni með sér.
Ég fór út á akrana með föður
mínum og einum nábúa okkar,
og við urðum vitni að eyðilegg-
ingu þeirri, sem rigningin hafði
valdið víðsvegar í sveitinni. Þar
sem áður hafði verið þykkt lag
af frjómold, gat nú að líta plóg-
förin í hörðu leirlaginu, sem
undir hafði verið.Nágranni okkar
simann. — Skólinn var
félagslífsins í sveitinni,
og alltaf var það pabbi, sem spil-
aði, þegar við komum þar saman mn'
til að hlusta á erindi eða dansa.
Á vetrarkvöldum, þegar við börn-
in sátum kringum ofninn og lærð
um lexíurnar okkar, en mamma
var að bæta vinnuföt, var það
siður föður míns að sitja tímun-
um saman og spila fyrir okkur.
Ef við vorum ekki þæg, gat hann
harni sínu og hlakkaði eins og
harn til heimsókna hennar. Ég
minnist sérstaklega eins skiptis,
er þau spiluðu saman fyrir rúm-
lega tveimur árum. Okkur, sem
vorum viðstödd, þótti það, sem
þá gerðist, ganga kraftaverki
næst. — Okkur hafði aldrei dott-
ið í hug, að pabbi gæti orðið las-
Það hafði aldrei gerzt, svo
langt sem við mundum. Þegar
hann var orðinn áttræður, hafði
hann til dærnis fulla og óskerta
heyrn. Hann hafði þykkt og mik-
ið hár, og hann hafði enn allar
tennur óskennndar. En árið 1954
neyddust læknarnir til að taka úr
honum annað augað. Eitrun hljóp
seilzt til okkar með fiðlubogan- 1 skurðsárið> °g llann lá meðvit'
undarlítill á sjúkrahúsinu, svo að
dögum skipti. Læknarnir töldu
um og hastað á okkur án þess að
ruglast hið minnsta í laginu.
Mömmu, sem ekki var mikið
fengin fyrir músik, fannst víst
stundum, að það væri meira en
nóg af svo góðu.
X
sinnum. —- Nú er liðið ár frá
þessum eftirminnilegu hljómleik-
um, og pabbi stillir ennþá fiðlund
og spilar eins og honum sé borg-
að fyrir það — á
líka.
sunnudögum
Mold eða möl
nefnist rit eftir Árna G. Eylands,
sem blaðinu hefir nýlega borizt.
Er það sérprentun úr Ársriti
Ræktunarfélags Norðurlands, og
fjallar það um ástandið í rann-
sókna- og tilraunamálum land-
búnáðarins og þörfina á betri
samræmingu og samstarfi, og er
þar jafnframt bent á athyglis-
verðar leiðir og úrræði.
Vorið,
1. hefti 23. árs hefir blaðinu bor-
vonlítið, að hann kæmist yfir
þetta, og töldu réttast, að hann ^
fluttur lieim. Ég fékk bréf ^ izt. Hefst það á grein um Olym-
frá mömmu, þar sem hún bað piumeistarann okkar, Vilhjál.n
mig að koma heim svo fljótt sem Einarsson. Hannes J
mér væri unnt. — Við
þegar af stað
lögðuin
morgumnn
Þegar faðir minn var 76 ára,
leysti hann múldýrin frá plógn-
um, lagði hakann frá sér og flutt-1 ekki, að afi hennar væri svona
eftir.
Það var á sunnudag. Nanna trúði
Magnússon
skrifar um aldarafmæli Páls J.
Árdal, en auk þess eru í heftinu
frásagnir barna víðsvegar df
landinu og dægradvalir.