Faxi - 11.05.1947, Blaðsíða 3

F A X I
3
Magnús Pálsson:
ÁRASKIP
Aðalatvinna Suðurnesjamanna hefur
að allmörg grasbýli séu á Suðurnesjum,
löngum verið sjósókn og sjómennska. Þó
þá má segja að landbúskapur hafi að-
eins verið góður styrkur þeim sem á jörð-
unum bjuggu en sjósókn aðal bjargræði
alls almennings, enda var sjór sóttur af
kappi að kalla mátti árið um kring.
Það herma sagnir að lélegur skipakost-
ur hafi framan af öldum háð mjög sjó-
sókn Islendinga — og þá ekki hvað síst
Suðurnesjabúum, því að óvíða á landinu
munu vera jafnmiklar brim verstöðvar
sem einmitt á Suðurnesjum, t. d. Miðnesi,
Höfnum og Grindavík. Enda voru mann-
tjón þar mjög tíð. Skipin voru ekki vel
löguð til að verjast ágengni Ægis, segl-
búnaður mjög ófullkominn og varð því
næstum eingöngu að treysta á þrek og
þol skipverja með að róa skipinu áfram
þegar mótvindur var.
Það virðist, eftir sögnurn að dæma, að
þessi vandkvæði með gerð og útbúnað
skipanna hafi loðað við allt fram á átjándu
öld, en þó munu hinsvegar allmargir skipa-
smiðir hafa verið á Suðurnesjum, og sumir
þeirra góðir smiðir.
Vilhj. Þ. Gíslason segir í Sjómanna-
sögu sinni að Guðni í Kirkjuvogi d. um
sá ríkisstjórnin, og þess vegna hefir hún
lokað áfengisbúðum ríkisins og bannað
Hótel Borg vínveitingar. Við þessa á-
kvörðun hefir bæjarbragur í höfuðstaðn-
um gerbreyst, og framferði á götum úti
líkist meir og rneir umferðamenningu sið-
menntaðra þjóða. Almenningur er mjög
ánægður með lokunina og kann ríkis-
stjórninni þakkir fyrir . . . “
„ . . . Það hafa margir veitt því athygli,
að drykkjuskapur er miklu meiri meðal
yngri kynslóðarinnar en hinnar eldri. Hitt
veit fólk síður, sem þó er staðreynd, að
glæpamenn eru langflestir úr flokki
drykkjumanna. Síðustu 10—15 árin eru
það einkum kornungir drykkfelldir menn
og drykkfelldar konur, sem glæpina fremja,
á aldrinum frá 16—24 ára“.
1760, hafi verið alkunnur skipasmiður á
Suðurnesjum og Bjarni Vigfússon mágur
hans, og síðar Brandur Guðmundsson og
smíðaði hann með Birni syni sínum. Um
þá feðga segir V. Þ. Gíslason: „ . . . og
voru þeir feðgar svo rammir að afli að
þeir tveir einir lyftu teinæring (tíæring)
af stokkum og færðu um set“. Einnig
segir hann að Eggert Björnsson í Höfnum
hafi smíðað traust og góð skip. Eggert
þessi var sonur Björns Brandssonar, sem
að framan getur. Eggert dó nálægt síðustu
aldamótum, þá fjörgamall. Eg sá allmörg
skip er hann hafði smíðað og voru sum
þeirra í notkun fyrst þegar ég man eftir
mér og jafnvel eftir að ég komst á legg.
Aðallega voru þau í notkun á Miðnesi og
í Höfnum og e. t. v. í Grindavík. Mest
voru það áttæringar og tíæringar, sem not-
aðir voru á vetrarvertíðum sunnan Garð-
skaga, því þar voru þá aðallega notuð
handfæri og hélzt það svo allt fram á síð-
asta tug nítjándu aldar.
Gjöra má ráð fyrir að Eggert Björnsson
hafi haft skip sín með sama eða svipuðu
lagi sem faðir hans og afi. En skip Egg-
erts voru þannig að framstefni var bogið,
aftur stefni var beint, dálítið lotað og
sat á sjálfum kjölnum og myndaðist þar
því skarpur hæll.
Laust fyrir síðustu aldamót hurfu þessi
skip úr notkun. Þá var farið að nota lóðir
á vetrarvertíðum, en þessi stóru skip þóttu
stirð og mannfrekari til notkunar með
lóðina heldur en sexæringar. Voru þá
þessi skip ýmist seld Duusverzlun í

Keflavík, sem uppskipunarskip, eða þau
voru rifin og gengu úr sér á annan hátt
með því að þau voru flest orðin mjög
gömul. Þegar skip þessi hurfu úr notkun
'byrjuðu menn sunnan Garðskaga að fá
sér sexæringa (innan bugtar skip eins
og það var kallað) og voru þau keypt í
Keflavík, Njarðvík, Vogum og víðar. Flest
öll þessi skip voru með Engeyjarlaginu
svo kallaða. Þau skip höfðu þá rutt sér
mjög til rúms við Faxaflóa enda þóttu þau
betri en skip þau er áður voru notuð, eink-
um þótti seglabúnaður þeirra mun heppi-
legri. Smíði á þessum Engeyjarskipum
mun hafa byrjað nálægt miðri nítjándu
öld. Það var Kristinn Magnússon skipa-
smiður í Engey, sem hóf smíði skipa með
þessu lagi. Hann gerði einnig miklar um-
bætur á seglabúnaði skipa, frá því sem
áður hafði tíðkast, því með útbúnaði hans
gátu menn siglt beitivind, sem kallaður
„Modcll“ af áttæring til
forna, gcrt af Magnúsi Pálssyni.
Líkanið cr 2 m. á lcngd
og iinnur stærð í lilutfalli við Jiað.
700 vinnustundir fóru i
gcrð þcss.
Efri niyndin cr af Magnúsi.