Faxi - 01.05.1948, Blaðsíða 3

F A X I
3
Tómas Tómasson:
Eldsumbrot á Reykjanesi
margir, sem eru mikils metnir í þjóSfélag-
inu. En það eru ekki allir, sem geta stillt
víndrykkju í hóf, og áhrifin af fyrsta
staupinu, sjást víða, t. d. á flestum opin-
berum dansleikjum, sem haldnir eru. Við
Keflvíkingar förum ekki varhluta af því
böli, sem af drykkjusiðum leiðir, og því
hlýtur það að vera hverjum hugsandi
manni ljóst, að hér þarf að spyrna við fót-
um.
Nú vil ég víkja aftur að spurningunni,
er ég varpaði fram áðan og lagði foreldr-
um í munn: Hvað get ég gert til þess að
koma í veg fyrir að barnið mitt venjist á
drykkjuskap, þegar það nálgast fullorð-
insárin?
Svar mitt verður eitthvað á þessa leið:
Smakkaðu aldrei áfengi sjál'fur, því að
þér tekst ekki að halda því leyndu til
lengdar fyrir barni þínu, ef þú neytir víns,
jafnvel þótt það sé í hófi gert, og sért aldrei
með það á heimili þínu.
Láttu ekkert tækifæri ónotað til að
brýna fyir barni þínu, hve áfengi er hættu-
legt og siðspillandi, segðu því frá þeim
hörmungum, sem af víninu oft á tíðum
leiðir og er þar af mörgu að taka: Stór-
slys, húsbrunar, uppleyst heimili, svelt-
andi konur og börn o. fl. o. fl.
Flest börnin í barnaskólanum hér í
Keflavík eru í barnastúkunni undir hand-
leiðslu hinna ágætustu gæzlumanna, sem
hafa unnið ómetanlegt starf í þágu bind-
indismálsins hér í þessu þorpi, en því mið-
ur hafa þeir stundum átt á bak að sjá
mörgum efnilegum og góðum unglingi í
klær Bakkusar.
Foreldrar, hjálpumst að því að forða sér-
hverjum unglingi þessa byggðarlags frá
þeim heljar klóm. Standið ekki lengur ut-
an við sem hlutlausir áhorfendur í barátt-
unni gegn áfenginu. Hvetjið börn ykkar
til að halda áfram að vera í stúku, þótt
þau slíti barnsskónum, því að aldrei hafa
þau meiri þörf fyrir að vera í stúku en
einmitt á unglingsárunum. Og látið það
ekki vera nóg að hvetja þau til stúkustarf-
semi. Gangið sjálf í stúkuna og gefið öðr-
um með því fagurt fordæmi. Ekki skalt
þú, áheyrandi góður, eiga það á hættu að
sitja hjá, því að hver veit, nema það verði
augasteinninn þinn, sem fórnað verður á
altari Bakkusar, ef þú kannt eitthvað að
eiga saman við hann að sælda sjálfur, þótt
í smáum stíl sé, eða lætur hann grafa und-
an þjóðfélagi okkur óhindrað.
Komdu í stúkuna, og hjálpaðu til að
koma meiri menningarbrag á skemmt-
Niðurlag.
Árið 1830 er enn eldur fyrir Reykjanesi
með all-miklu vikurgosi. Það var hinn
6. eða 7. mars (aðrir segja 13. mars), að
eldsins varð fyrst vart skammt fyrir sunn-
an og vestan Eldeyjarboða, og stóð fram í
maímánuð.
Árið 1879 er gos fyrir Reykjanesi. Dag-
ana 30. og 31. maí sáu menn frá Kirkju-
vogi í Höfnum eldsuppkomu nálægt Geir-
fuglaskerjum hér um bil 8 mílur undan
landi eða á mjög svipuðum slóðum og elds-
ins varð vart árið 1830. Næsta hálfan mán-
uð, eða fram um miðjan júní, var svo kol-
svört þokubræla yfir hafinu, vestur af
Reykjanesi, en þokulaust allsstaðar fyrir
innan. Rétt áður en þokunni létti varð svo
allmikið öskufall á landi og sá þess vel
merki á grasi, en eldsins urðu menn ekki
varir nema áður nefnda tvo daga; vikur
sást heldur enginn og engir jarðskjálftar
fundust svo að getið sá, svo að vart hefur
gos þetta verið mjög mikið, og þess er
aðeins getið ýtarlegar en annarra gosa, þó
að meiri munu hafa verið, vegna þess
hversu skammt er síðan það var.
Árið 1884 í júlí mánuði þóttust ýmsir
hafa orðið varir við eldgos úti fyrir Reykja-
nesi, en engar nákvæmar né áreiðanlegar
fréttir urðu af því og er mjög vafasamt
hvort rétt sé hermt. Sumir þóttust jafnvel
‘hafa séð nýja eyju rísa úr djúpinu þann
26. júlí fyrir norðvestan Eldey í um það
bil þriggja mílna fjarlægð.
Ég hefi nú drepið lauslega á eldsumbrot
þau, er sögur og annálar greina frá að
verið hafi á Reykjanesskaganum og fyrir
vestan hann á hafsbotni, og talið þau upji
í réttri tímaröð. Það er hins vegar víst, að
mörg hraun á Reykjanesskaganum hafa
brunnið síðan á landnámstíð, þó að gos-
anna sé hvergi getið og menn viti því ekki
með neinni vissu hvaðan þau 'hafa runnið,
enda mergð gíganna svo gífurleg, að eðli-
legt er, að annálahöfundar og aðrir heim-
ildarritarar hafi ruglað þeim saman, er þeir
gátu um gos og hraunrennsli í sambandi
við þau. En alla leið suður og vestur endi-
langan skagann má segja, að sé samfelld
röð eldgíga stórra og smárra, og það er
ekki laust við, að ennþá sé hiti í sumum
þeirra, t. d. sumum upp af Grindavík.
Allar eldstöðvarnar á skaganum liggja í
nokkurn veginn beinni línu frá norðaustri
til suðvesturs, og sömu stefnu hefur eld-
stöðvahryggurinn, sem liggur neðan sjávar
frá ystu nöf skagans. Þetta er og sama
megin eldstöðva línan, sem liggur um
þvert landið, og eyjan Jan Mayen, sem er
eldbrunnin, liggur á mjög svipaðri línu,
langt norður í 'hafi. Þá er skaginn einnig
mjög sundur skorinn af gjám og sprungum
sem hafa flestar sömu stefnu og gígarað-
irnar og eru á svipuðum slóðum. Það er
alls ekki óhugsandi, að einhver hinna
mörgu gíga á Reykjanesi taki upp á þeim
ósköpum að fara að gjósa, áður en langt
analífið hér í Keflavík. Æskan er glaðvær Að lokurn vil ég svo segja þetta við
og vill skemmta sér, og ekki megnum við
né viljum koma í veg fyrir það, en hitt ætt-
um við að reyna að sjá um, að þær séu
ekki mannskemmandi.
Stúkan hefur nú ráðizt í það stórvirki
að beita sér fyrir stofnun sjómannaheim-
ilis hér í Keflavík. Þessu mannúðar- og
menningarmáli verðum við að hrinda í
framkvæmd, og mörg fleiri verkefni til
heilla fyrir þetta byggðarlag bíða eftir
starfi margra ötulla og starfsfúsra huga
og handa. „Margar hendur vinna létt
verk“, segir máltækið. Sameinumst um
það að hrinda þessum verkefnum í fram-
kvæmd.
ykkur, ungu meyjar og sveinar, sem ekki
eruð þegar komin í stúkuna: Gangið í
stúkuna sem fyrst. Það er nú þegar orð-
inn allstór hópur unglinga í stúkunni.
Gerið þann hóp enn stærri. Og ég cndur-
tek það, sem ég sagði áðan: Verkefnin eru
mörg, sem bíða úrlausnar. Þið munuð hafa
gagn og gaman af að leggja hönd á plóg-
inn, við hin mörgu og óleystu verkefni,
sem bíða stúkunnar Víkur í Keflavík.
Sameinumst öll í markvissu starfi til
heill a og blessunar fyrir land og lýð.
Hermann Eiríksson.