Faxi - 01.06.1949, Blaðsíða 6

6
F A X I
Athyglisverður erindaflokkur
Fyrir skömrnu flutti dr. Matthías Jón-
asson 'í útvarpið 'fróðlcgan erindafldkk um
vandræðaæáku Reykjavíkur og annarra
byggða, og nafndi Ihann þessa fyrirlestra:
A hálum brautum.
Vöktu erinjdi þessi, sem vonlegt er,
mikið umtal í Reykjavrk og víðs vegar
um landið, svo átalkarileg er lýsingin á
þessum götu- og olnbogabörnum höfuð-
borgarinnar og annarra bæja, og á lífsvið-
ihorfum ‘þeirra og venjum.
I sambandi við þessar umræður vakna
margar spurningar, enda er öllum hollt,
að gera 6er nokkra grein fyrir hvcrt stefn-
ir með þjóðinni í þessum efnum, ef takast
mætti að spyrna við fæti.
Doktorinn telur, að fyrirmyndir til alls
konar glæpastarfa og óknytta sæki börn-
in í ikvíkmyndahásin, þar kynnist þau
ýmsum kænsku'brögðum þjófa og hvers
konar loddara, er leiki listir sínar, oftast
að því er virðist með góðum árangri.
Ná er það svo, að öllum börnum er á-
sköpuð rlík ævintýrahneigð og hermigáfa,
þau vilja sjálf reyna það sem þau sjá aðra
aðhafast, en géra sér þó sjaldnast grein
fyrir því, hvort athöfnin er góð eða slæm
í eðli sínu, ehda er þess naumast að vænta,
því margir ósiðlegir og jafnvel ljótir at-
burðir vekja gáska og gamansemi hjá hin-
um eldri, sem honfa á myndirnar sam-
tímis börnunum, og getur það oft valdið
því, að óþrodkuð ’börn misskilji myndir,
telji hin ýmsu ‘hrekkjabrögð sjálfsögð og
ta'ki sér óvandaðar sögupersónur til fyrir-
myndar.
Fjarri fer því, að öll börn, sem á villi-
götum lenda, :hafi komist í kynni við hinn
siðferðisvillta kvikmyndaheim. Nægir oft,
ef tápmiklir drengir ,er stunda kvikmynda-
hásin, sækja þangað fyrirmyndir til óknytt-
anna, kenna síðan yngri systkinum og
öðrurn leikfélögum með frásögn og að-
dáun á óvönduðum sögupersónum, sem í
kvikmyndinni fremja hina ólíhlegustu
hluti, og sem drengirnir reyna svo að líkja
eftir, oft af hreinum barnaskap til að byrja
með, en verður þó ef li'l vill síðar að vana,
einkanlega ef hinar fyrstu tilraunir takast
vel, svo þeir telji sig hagnast á fyrirtækinu.
Þannig geta nokkrir drengir, sem hafa
tileinkað sér ýmiskonar ósóma, t. d. ósann-
sögli og bnupl, ’haft varanleg og spiilandi
áhrif á heilan hóp leiksystkina, sem í óvita-
skap sínum álítaþessa afvegaleiddu drengi
'hetjur dagsins, sem gaman væri að líkjast.
En hinir, sem hiika, oftast vegna sterkra
áhrifa frá góðum heimilum, eru af þess-
um félögum sínum taldir amlóðar og
skussar, og eru þá óspart hæddir fyrir
kjarkleysi og gunguskap, sem skiljanlega
er þungbært ungum og óhörðnuðum börn-
um, enda má skaphöfn þeirra vera sterk
og ósvikin eigi þau að standast frýju- og
eggjunarorð þessara spilltu leikfé'laga. —
Þannig smita hin illu áhrif frá sér, spilla
andrámslo’ftinu og vinna beint gegn upp-
eldisviðleitni heimila og skóla.
Tii þess að koma í veg fyrir skaðleg
áhrif öfgafullra og oft siðiítilia kvikmynda,
er tii ríikisskipuð nefnd dómbærra manna,
sem skai fyigjast með kvikmyndum, er
til iandsins flytjast og ákveða, hvað af
þeim sé bannað til sýninga fyrir börn.
Skal bann þetta svo fylgja myndunum,
hvert á iand sem þær fara og kemur þá
til kasta yfirvalda viðkomandi staða, að
framfylgja þessu banni, helzt í samráði
við hiutaðeigandi kvikmyndahásaeigend-
ur, sé þess kostur, annars upp á eindæmi,
ef þörf krefur.
Um nauðsyn þessarar dómnefndar
blandast engum bugur, því kvikmyndin
er tvíeggjað vopn í menningarbaráttu
þjóðanna, vopn, sem handleika þarf með
varáð og drengskap, eigi það að verða
mannkyninu til gagns og 'blessunar. En
ef dæma má eftir orðum dr. Matthíasár,
þá hefir þessi dómnefnd, varfega sagt,
unnið störf sín mjög slælega, eða þá að
öðrum kosti, hefir ráðleggingum hennar
ékki verið nægjanlega framfylgt, svo 'börn-
um er leyfður aðgangur að langtum fleiri
myndum en þeim er hoil að sjá. Vissu-
lega er það vítavert, sem raunalega mikið
er um, að börn fái svo til viðbótar þessu
að sækja kvikmyndasýningar fullorðinna,
sem fara fram á ytfiiiýstum svefntíma
barna og eru þeim þar að auki bannaðar.
Skal hér enginn dómur á það lagður,
hverjum iþetta er að kenna, enda skiptir
það eitt ekki mestu máli að koma sökinni
á cinhvern sérstakan aðila, þar eru sjálf-
sagt margir broticgir, ýmist beint eða ó-
Ireint. Hitt tel ég rneira atriði, að það fáist
almennt viðurkennt, að hér sé.stefnt á
háskabraut, ef ekkert er aðgert, því fyrst
og fremst er þetta skýlaust brot á reglu-
gerð um átivist barna auk þess sem manni
skilst, að sé ein mynd á annað borð ekki
fyrir börn, þá eigi börn heldur alls ekki
að fá aðgang að þeirri mynd.
Ná er það svo, að við aðgöngumiðasölu
kvikmyndaháss á jafn fjölmennum stað
og Keflavík er, þá er næstum ógerlegt að
fyrirbyggja að börn kaupi sig inn á sýn-
ingar fuiiorðinna. Þau eru iðulega send
til að sækja aðgöngumiða fyrir foreldra
sína, eða annað fuiforðið venziafólk og
er ekkert við það að atbuga. En einmitt
undir slíku yfirsikini kaupa þau oft sjáif-
um sér aðgang að bönnuðum myndum,
sem a‘f fyrrgreindum ástæðum er erfitt
aá sporna við. En aftur á móti mætti stöðva
börnin, þegar þau svo ætla inn á sýning-
una og rétta dyraverðinum miða sinn.
.Hann er þá í fullum rétti tii þess að stöðva
þau, bæði vegna bannsins, sem á myndinni
livílir, og einnig með tilliti til reglna um
ótivist barna.
Lögreglusamþykkt só, er ég vitna tii
í þessum hugleiðingum, er gefin ót af
dómsmáiaráðuneytinu árið 1943 fyrir Gull-
bringusýslu. Veit ég ekki til að önnur
samþykkt 'ha'fi verið gerð fyrir sýsluna
síðan.
36. grein þessarar samþykktar er þann-
ig: — I kauptánum skulu eftirfarandi á-
kvæði gilda um eftirlit með börnum og
átivist þeirra: Foreldrum og öðrum hlut-
aðeigendum er skylt að annast um, að til-
hlýðilegt eftirlit sé haft með óstálpuðum
börnum, sem eru á þeirra vegum, þegar
þau eru á almannafæri. Börn yngri en 14
ára mega ekki vera á almannafæri seinna
en klukkan 9 á kvöldin á tímabilinu 1.
sept. til 14. maí, og ekki seinna en kl. 11
frá 15. maí til 31. ágást, nema þau séu í
fylgd með fullorðnum.
Bannað getur lögreglustjóri börnum,
sem ckki ganga þar til vinnu eða eiga er-
indi, að vera á bryggjum kauptánanna.