Faxi - 01.10.1979, Blaðsíða 8

GUÐNI MAGNÚSSON:
Hjónin í Garðbæ
Eldsneytið var poki af hörðum þorskhryggjum
Magnús Pálsson og Steinunn Úlafsdóttir, ásamt Magnúsi Kristinssyni,
sem er fyrsta barnabarn þeirra
Ég hef verið beðinn að festa á blað nokkur orð um foreldra okkar,
þau Magnús og Steinunni í Garðbæ. Þar er um að ræða „rætur“ okkar
í Garðbæjarfélaginu. Ég styðst við frásögn Árnheiðar systur minnar
við þessa samantekt, ættartölu frú Fríðu Sigurðsson o.fl.
Magnús var fæddur 16. ág. 1863 að Minni-Borg undir Eyjafjöllum.
Foreldrar hans voru Páll Jónsson og Kristín Einarsdóttir, bæði fædd
1893. Kristín var dóttir Einars Árnasonar bónda á Lambafelli og konu
hans Margrétar Guðmundsdóttur. Systir Kristínar var Vigdís, móðir
Einars Árnasonar smiðs í Keflavík, föður Jónu, sem kennd er við
Sparisjóðinn. Önnur systir hennar var Helga, gift Sigurði bónda Ein-
arssyni að Fagurhóli í Landeyjum, en synir þeirra voru Steinn kenn-
ari og skáld í Hafnarfirði og Einar bóndi í Móakoti í Garðahverfi,
faðir sr. Sigurðar í Holti.
Móðir Páls, föður Magnúsar var Ásta
Árnadóttir frá Selalæk, en um faðernið
er allt óljóst. Hann var skráður sonur
Jóns Magnússonar, sem Ásta giftist
mánuði áður en hún ól barnið. Sögur
munu hafa verið á kreiki um að það
faðerni væri ekki öruggt, og jafnvel talið
að um hefði verið að ræða sjómann af
Iranskri skútu, sem strandað hefði þar á
söndunum. Frú Fríða Sigurðsson ætt-
fræðingur, sem rakið hefur þessa ætt, og
varið hefir miklum tíma í að reyna að
komast að hinu sanna í þessu máli,
útilokar möguleikann um útlendan sjó-
mann, því það strand sem næst kemst í
máli þessu, verður tveim árum áður en
Páll fæðist og voru skipverjar allir fluttir
suður skömmu síðar. Hún telur hins
vegar öruggt að Jón hafi ekki verið hinn
rétti faðir Páls. Hefir hún haft uppi
ýmsar tilgátur um hinn rétta föður, m.a.
húsbónda Ástu, Pál á Keldum, en þar
var hún vinnukona um þessar mundir,
og gaf Páll henni 16 spesiur í morgun-
gjöf og þótti það all rausnarlegt. Ymsir
aðrir koma til greina, en að sjálfsögðu
verður aldrei úr þessu skorið. Frú Fríða
taldi þó ástæðulaust að rekja ættir Jóns
Magnússonar i þessu sambandi. Hann
var 9 árum yngri en Ásta og er talið vist
að hann hafi verið fenginn til að með-
ganga barnið og giftast henni. Þau
eignuðust svo m.a. dóttur, sem Ásta hét
og var móðir Sigurfinns Sigurðssonar ís-
hússtjóra í Keflavik. Af 12 börnum
þeirra Páls og Kristínar komust aðeins 5
upp, þar af ein stúlka, sem var blind frá
öðru aldursári og náði 15 ára aldri.
Bræðurnir voru auk Magnúsar: Einar
bóndi á Fornu-Söndum undir Eyjafjöll-
um, faðir Guðjóns i Berjanesi, Árni,
bóndi og kennari í Narfakoti og
Kristján á Hjalteyri.
Þau Páll og Kristín voru mjög fátæk
og urðu af þeim sökum að hætta búskap
og fara í vinnumennsku. Var börnunum
komið fyrir á ýmsum stöðum og mátti
heyra á föður minum að hann hefði ekki
alltaf átt góða daga í æsku, þó hann
talaði fátt þar um. Þegar hann var 16 ára
fór hann suður til Árna bróður síns, sem
þá var kvæntur og farinn að búa, en
hann var 9 árum eldri. Árið 1938 tók ég
þátt í skemmtiför austur undir Eyjafjöll
og tók þá föður minn með, en hann hafði
þá ekki komið þangað siðan hann fórað
austan, eða í hátt á 6. áratug. Kom hann
þá m.a. að rústum bæjar, sem Svaðbæli
hét, en þar hafði hann dvalið um tíma á
æskuárum og ekki átt góða daga.
Á heimili Árna átti hann svo heimili
næstu árin, sömuleiðis Kristján bróðir
hans og Kristin móðir þeirra. l.iklega
hefur hún komið suður eftir lát manns
síns, en hann andaðist 1879, en hún 1882
í Narfakoti. Hún er komin að Narfakoti
1880. Árni Pálsson flutti likræður yfir
báðum foreldrum sínum, svo líklcga
hefir hann fartð austur að jarðarför
föður síns. Hefir hann þá máske tekið
móður sina með sér suður. eða hún
komið skömmu síðar. Og Magnús faðir
minn um svipað leyti. Á þetta heimili
kom síðar móðir mín sem vinnukona og
þar kynntust þau.
Stcinunn Olafsdóttir var fædd 8. júni
1862 í Rólu í Leiru (sjálf hélt hún afmæli
sitt jafnan á hvítasunnudag). Foreldrar
hennar voru Olafur Jónsson f. 1825 og
Guðný Vilhjálmsdóttir f. 1837, Brands-
sonar, Guðmundssonar, hreppstjóra,
skipasmiðs og skálds i Kirkjuvogi
(Vikingslækjarætt). Eina systur átti
Steinunn, sem Sólveig hét. Foreldrar
þeirra voru mjög fátæk, svo að þegar
Steinunn var 6 ára, urðu þau að hætta
búskap. Fóru þau þá í vinnumennsku að
Kalmannstjörn og höfðu Sólveigu með
sér, sem þá var fjögurra ára, en Steinunn
var tekin í fóstur af frænda sinum,
Salómoni Björnssyni, Brandssonar í
Kirkjuvogi og konu hans Sigurlaugu
Guðmundsdóttur. Olst hún þar upp
ásamt börnum þeirra, Guðmundi og
Margréti, og dvaldist þar til 26 ára
aldurs að hún var léð inn að Narfakoti
1888. Upp frá því átti hún heimili sitt í
Njarðvikum. Sólveig systir hennar gift-
ist Stcfáni Jóhannssyni, ættuðum norð-
an af Vatnsnesi. Þar bjuggu um tíma i
Narfakoti, síðan í Reykjavík, en fluttu
til Ameríku um aldamót. Þau áttu tvö
börn, Oskar, sem féll í fyrri styrjöldinni,
og Ráðhildi, sem giftist vestra, en er
látin fyrir allmörgum árum.
Þau Magnús og Steinunn voru sam-
tíða i Narfakoti frá 1888. Hvenær þau
fóru að fella hugi saman, eða hvenær
þau bundust heitum er mér ekki kunn-
ugt, enda mun það aldrei hafa verið fest
á blað. En þann 25. febrúar 1893 fæddist
þeim sonur, sem ykkur mun ekki vera
ókunnur. Hann var vatni ausinn og
gefið nafnið Kristinn Jóel, eftir Kristínu
ömmu sinni og i höfuðið á Jóel I
Njarðvik.
Eftir þetta hófu þau búskap í Móa-
koti. Þar voru húsakynni léleg.
Baðstofan hriplek og var reynt að bæta
úr þvi, með þvi að smyrja mykju á þekj-
una. Eina eldsneytið, sem þau fluttu
með sér þangað var einn poki af hörðum
þorskhryggjum. Þarna voru þau í tvö ár,
en fluttu aftur að Narfakoti 1895. Þar
bjuggu þau svo í 10 ár í norðurendanum
niðri, en öll erum við systkinin fædd í
Narfakoti. Þau gil'tu sig ekki fyrr en 24.
jan. 1897. Var það systrabrúðkaup, því
Sólveig og Stefán giftust um leið og fór
athöfnin fram í Njarðvíkurkirkju, veisla
var í skólahúsinu.
Að Garðbæ fluttu þau svo vorið 1905
og bjuggu hér upp frá því. Húsið mun
hafa verið byggt um aldamótin. Jón
Jónsson i Njarðvík smíðaði það fyrir
Guðlaug Halldórsson og k.h. Sigriði
Sigurðardóttur. Þau munu svo ekki hafa
getað haldið húsinu vegna skulda.
Fluttu þau þá að Móum og bjuggu þar
til 1911 að þau hættu búskap. Var þeim
þá ráðstafað af sveitinni. Guðlaugur fór
að Stapakoti en Sigríður að Garðbæ, þar
sem hún dvaldi til dauðadags 1929, mest
allan tímann rúmföst, eða frá 1912, og
blind i 12 ár. Varð 98'A árs. Guðný
móðuramma kom með okkur frá
Narfakoti og dvaldi hjá okkur þar til
hún dó 1916. Var hún einnig rúmföst í 5
Garðbær, eins og hann lítur út í dag
ár. Voru þær báðar i „kamesinu", sem
svo var nelnt, hvor á móti annarri.
Okkur nútímamönnum gæti fundist
að ekki væri í ýkja niikið ráðist að kaupa
þetta hús, sem hvorki var stórt né
vandað. Það mun þó hafa reynst foreldr-
um okkar fullerfitt að inna af höndum
þær greiðslur, sem þurfti til að halda
húsinu. Enda voru þá engir húsnæðis-
málasjóðir eða veðdeildir sem lánuðu út
á hús. Mér er kunnugt um að pabbi
skuldaði pöntunarfélaginu Bárunni 100
krónur ogátti í miklum erfiðleikum með
að greiða þá skuld. Það er erfitt að gera
sér grein fyrir lífskjörum þess fólks, sem
uppi var um síðustu aldamót, svo ekki sé
lengra farið og þeim möguleikum til at-
vinnu og lífsafkomu, sem tómthús-
menn höfðu, en svo voru þeir nefndir,
sem ekki höfðu jarðarafnot og engar
skepnur. Aðalbjargræðistíminn hér var
vertiðin. sem stóð aðeins í tvo ntánuði
eða svo, frá marzbyrjun og fram í maí.
Ekki var nema um árabáta að ræða og
þeir gátu ekki sótt nema á grunnið.
Lengst var sótt í Garðsjóinn, en það var
þriggja til fjögurra klukkutíma róður
FAXl - 8