Sjómaðurinn - 01.01.1941, Qupperneq 13

SJÓMAÐURINN
7
'G' G KOM lil Svolvær, stærsta fiskiversins i Lo-
foten, í grárri morgunskimu og bærinn var
kyrlátur og að1 því er virtisl mannlaus. Sjórinn
er kyr og aðeins litlar lötrandi bárur líða frá skip-
inu. Himininn er grár og sjóndeildarliringurinn
er eins og svörl, hlykkjótt lina. Upp úr hafinu
slíga kelttaeyjar með oddhvössum hnúkum, og
fannirnar hvíla í hverri skoru frá fjallsrót og upp
á efstu gnýpu.
Og þarna neðsl í Geitahlíðinni hvilir smáþorpið
Svolvær, með hinum mörgu smáhýsum sínuin,
geymsluhúsum á stólpum og stærri búsum. Öll
standa þau á víð og dreif, skipulagslaust, en hvert
þeirra þó á tilvöldum stað, utan i klettunum.
Á binni miklu höfn, sem náttúran siálf liefur
búið til, liggja bátarnir hlið við hlið, vélbátar m,eð
eill mastur og hvítt segl uppi og hvítmáluð stýris-
liús. Og þarna liggja líka gamlir Norðurlands-
bátar, og sumum er aðeins liægt að róa, en í aðra
hefur verið sett vél, þó að opnir séu, og auk þess
smá skektur í hundraðatali, spengilegar og hvitar.
En nú byrjar hreyfing á bátunum. Fiskimenn-
irnir koma upp úr lúkarnum, hrista sig i kuldan-
um, færa sig i ldifðarfötin. Sumir kveikja sér i
vindlingi, en aðrir kveikja sérl í pipu. Vélaskröltið
byrjar með hægum hóstahviðum, og reykjargus-
ur koma upp um reykháfana. Merkið er dregið
að stöng á eftirlitsstaðnnm, því að klukkan er
orðin sex og lit úr böfninni bruna þúsundir báta
og stefna til hafs. Þegar maður lítur nokkru síðar
til hafsins, er eins og maður sjái heila borg risa
við sjóndeildarhringinn, með turnum og stengum,
borg, fulla af hreyfingu og lífi — þvi að bátarnir
keppast sem mest þeir mega við að komast sem
fvrst á miðin, og þeir þjóta fram og aftur, eins og
þeir eigi lífið að leysa.
Þarna úli á miðunum mæta fiskimennirnir fisk-
inum. í stórkostlegum torfum hefur hann ruðst
á þessa staði. Ferð hans hefur verið, löng og liörð.
Hann hefur sótt úr djúpum úthöfum hingað og
m,eð fullan kvið og þungan leikur liann sér á Lo-
foten-miðunum frá miðjum jan. og fram i miðjan
april - og skyndilega hverfur hann svo einn dag-
inn, jafnvel cins skvndilega og að óvörum, eins
og þegar hann kom. Fiskurinn getur farið langa
vegi. Með fiskamerkingum hafa rnenn komizt að
því til dæmis, að einn fiskur fór frá Lofoten og
alla leið til Suður-Þrændalaga á 59 dögum, cða um
11 km. á dag. Annar fiskur hafði farinð til Bjarn-
areyjar á f>0 dögum, eða 13 km. á dag.
Talið er að hægt sé að ráða aldur fiska af
hvörnum hans. En m,enn eru líka á þeirri skoðun,
að hægt sé að sjá af sérstökum bárum i kvöruun-
um, hversu oft þeir hafa hrygnt. Með þessum bælti
hefur verið talið að æxlunin fari fram á mjög
mismunandi a'ldursskedðum, bjá fiskunum. Að-
eins mjög fáir hafa náð fullum þroska um sex
ára aldur, en síðan fjölgar fullþroskuðum, fiskum
mjög ört alll til 10 ára aldurs, en þá eru næstum
allir fiskar fullvaxnir og hafa náð fúllum, þroska.
Þó fara sumir fiskar ekki til hrygnunarsvæðanna
fyr en þeir eru orðnir 15 ára gamlir, en þeir ern
fáir. Fiskar á sama aldri eru mjög misjafnlega
stórir. Menn álíta, að fæðuskilyrðin ráði þar mestu
um, eu stærðiu ráði siðan þroskanum. Fiskurinn
er ekki nein vél. Það er þó föst regla, að kven-
fiskurinn er dálítið stærri en karlfiskurinn, og að
karlfiskurinn er þó búinn að ná fullum þroska fyr
en kvenfiskurinn. Auk Jiess vita menn, að það eru
elztu fiskarnir. sem fyrst koma á hrygnunarsvæðin
— og þar með þeir þyngstu.
Samkvæmt ]>essum rannsóknum hafa þeir fisk-
ar, sem ekki sjást i heill ár, annaðlivort verið fisk-
aðir, verið teknir af hálcörlum eða öðrum, slíkum
óvinum, eða þeir hafa orðið sjálfdauðir. Dánar-
talan hefnr verið 40%, en hin allra siðustu ár
hefur hún stígið iskyggilega. Menn telja að ástæð-
an fyrir þessu séu hinar auknu fiskiveiðar i Senja
og Andenes. Árið 1934 byrjuðu Þjóðverjar fyrst
fyrir alvöru að stunda togaraveiðar á fiskimiðun-
um þarna — og næstu árin á eftir óx togaraút-
gerð Þjóðverja og Englendinga ákaflega. Fvrri
hluta ársins 1937 fóru þýzkir togarar 900 ferðir
til miðanna fyrri utan Vesteraalen og Lofoten og
fluttu heim um 90 milj. kg. af fiski. En ]>rátt fyrir
hina miklu veiði togaranna úti á hafinu verður
þö nokkuð eftir banda hinum, norsku bátasjó-
mönnum. Árið 1929 feugu þeir 130 milj. kg. og
árið 1937 82 millj. kg. Hæsta aflaárið var 1925.
Þá öfluðu Norðmenn á þessum slóðum fyrir um
28 milljónir króna.
Margar þúsundir fiskimanna fara til Lofoten i
vertíðarbyrjun. Árin 1927 til 1937 kom.u þangað
að meðaltali um 26 þúsundir manna, en næstu tvö
árin fyrir stríðið fór þeim mjög fækkandi, sem
þangað sóttu. Sjómaður gal bafl upp úr vertiðinni
um 2000 krónur, en stundum gekk hann þó frá
slippur og snauður, og þeir, sem verða fvrir því
i fyrsta sinni sem, þeir koma, koma jafnvel aldrei
aftur. ' *
Af öllnm þessum mörgu vermönnum i Svolvær
liafa 10 þúsundir bækistöðvar sinar rétt fyrir utan
bæinn, en þar eru um 3 þúsundir litlir og stórir
bátar. Allt að 1300 bátar eru i Svolværþorpinu