Útvarpstíðindi - 04.11.1940, Side 8

Fjórða erindið í flokki Sverris
Krist jánssonar:
1
Baráttan um sólina
Vorið 1890 varð Bismarck að láta
af embætti. Hinn ungi keisari, Vil-
hjálmur II. vildi vera sinn eiginn
kanzlari og þýddist ekki lengur
handleiðslu fóstra síns. Bismarck
hafði alla tíð verið meginlandsmað-
ur, stefna hans hafði verið að auka
veg og veldi Þýzkalands í Evrópu
og tryggja þar stöðu þess. Minni
skilning hafði hann á nýlendum og
lét sér finnast fátt um þær kröfur,
sem þegar voru orðnar all-háværar
í Þýzkalandi á hans dögum, að rík-
ið yrði að afla sér nýlendna í öðrum
heimsálfum. Þó vildi svo undarlega
til, að meiri hluti þeirra nýlendna,
sem Þýzkaland fékk, voru unnar í
stjórnartíð hans. En sem stjórn-
málamaður var Bismarck maður
gamla tímans, sjónarsvið hans var
Evrópa og vandamál hennar.
Vilhjálmur II. setti markið
hærra. Á hans dögum óx og magn-
aðist iðnaður og verzlun Þýzkalands
um allan helming, þýzk tækni, þýzk-
ar vörur og þýzkt auðmagn leitaði
til allra heimsálfa og markaða, og
því fylgdi vígbúnaður á sjó, sem um
stund gerði brezka flotanum þrönt
fyrir dyrum. Vilhjálmur II. boðaði
það sýknt og heilagt, að hið mikla
þýzka ríki hefði orðið afskipt að því,
er nýlendur snerti. En Þýzkaland
var ekki eitt meðal stórveldanna, er
krafðist sólskins. Frá því um 1880
fram að heimsstyrjöldinni 1914
lagði hvert stórveldið á fætur öðru
undir sig hinar miklu lendur ann-
arra heimsálfa, sem til þessa höfðu
ekki verið lögð undir plóg vestrænn-
ar menningar.
Vilhjálmur II. Þýzkalandskeisari: „Lofið
þeim að hata mig, ef þeir bara óttast mig“.
Þessi harðsnúna barátta í fjórum
heimsálfum ófst nú saman við hinar
aldagömlu og óleysanlegu deilur í
heimahögum Evrópu. Þá kom það í
ljós, að bandalagskerfi Bismarcks
var að vísu hin mesta hagleikssmíði,
en helzt til brothætt, þegar til átaka
kom. Rússland og Frakldand gerðu
með sér bandalag árið 1891, sama ár
hefði að réttu lagi átt að endurnýja
,,baktryggingarsáttmála“ Rússa og
Þjóðverja, en það var ekki gert. Á
þessum árum voru miklar ýfingar
með Englandi annars vegar og Rúss-
landi og Frakklandi hins vegar, í
Afríku lenti því saman við Frakk-
land, í Asíu við Rússland. Þess
vegna reyndi England að vingast við
Þýzkaland, en hið vígreifa stórveldi
Mið-Evrópu tók ölium tilmælum
Framh. á bls. 44.
40
ÚTVARPSTÍÐINDI