Musica - 01.03.1950, Blaðsíða 9

þjóðrækni né listelsku, að hann, í fyrsta lagi er:
ósvífinn tilraun til að ófrægja, einkum þau tón-
skáld þjóðarinnar, sem hún hefur mestar mætur
á, og gera þau tortryggileg í augum hennar. I öðru
lagi: að neyða öll íslenzk tónskáld til að öskra
gegnum sama hrútshornið og þröngva þannig inn
á þjóðina einhæfri og þreytandi ísma-háðri tónlist,
og í þriðja lagi: staurblint flumæði til fylgis við
erlent tilraunafálm þeirrar kynslóðar, sem tvær
alheims-styrjaldir hafa afeðlað svo mjög, að hún
er orðin leið á öllu nema endemum. Öllum ætti
að vera augljóst, að hverskonar íhlutun truflar
sjálfráða og eðlilega þróun á hvaða vettvangi
sem er. Og þá er það líka jafn augljóst að
fyrir íslenzka tónmenningu hljóti það að vera
farsælast, að lofa hverju tónskáldi að syngja
með sínu nefi, hvort sem nú nefið dregur and-
ann gegnum 13., 18., 19., eða 20. aldar framsetn-
ingu, eða þær allar til samans, sem vitanlega væri
eðlilegast, því að allar hafa þær til sins ágætis
nokkuð, en enginn sannur listamaður getur bund-
ið sig við neinn sérstakann isma-klafa, til þess er
listin of nátengd lífinu sjálfu. Ismar og tískur eru
hvorki lífræn né listræn fyrirbæri. Tilvera þeirra
hvílir eingöngu á hópmennsku heimskra taglhnýt-
inga og áróðri illgjarnra öfundarmanna.
En því miður hefur þetta isma-brjálaði verið
allt of áberandi innan listamanna-klíkunnar ís-
lenzku, og fer það að vonum, því að þar er senni-
lega misjafn sauður í allt of mörgu fé þar sem
hraðtingun íslenzkra listamanna nær vitanlega
engri eðlilegri átt. Enda er það einhvern veginn
svo, að á þeim vettvangi hafa löngum tómlæti,
öfund og allskonar sundurgerðir og handvammir
fjölmennt á Þorgeirsbola-skinni íslenzks kotborg-
arahroka. Þess vegna hefur útbreiðslustarf ís-
lenzkra tónverka gengið miklu lakar en efni stóðu
til. Væri kannske meiri ástæða til að tala um
,,öldudal“ í sambandi við þau vinnubrögð, en verk
tónskáldanna. Það liggur í augum uppi, að sú þjóð,
sem ekki fær tækifæri til að kynnast bókmennt-
um sínum verðui- aldrei bókmennta-þjóð. Tón-
skáldin eru að vísu hon. teinar allrar tónmenning-
■ ar, en þjóðirnar sjálfar grundvöllur þeirra, því að
það lag sem enginn heyrir er í rauninni ekki til.
Þess vegna er það lífsskilyrði íslenzkrar tónmenn-
ingar, að þjóðinni sé gefinn kostur á að fylgjast
með sínum eigin tón-bókmenntum og tileinka sér
þær, því að það er, þjóðin sem sker úr með lífsgildi
■ íslenzkra tónverka, en ekki neinir Skugga-sVeinar
með rýting í erminni, enda minni þýðing fyrir
moldvörpu-starf hjá þeirri þjóð, sem þekkir sína
höfunda. Þar sem útvarpið er stærsti útbreiðslu-
máttur tækninnar að svo komnu, hefi ég, nú hátt
á annan áratug róið að því leynt og ljóst, með
góðu og illu, að það flytti þjóðinni íslenzka tón-
list að svo miklu leyti sem ástæður leyfðu, en
með sára litlum árangri til þessa, og hefi ég aldrei
getað skilið þá tregðu listamennskunnar á að láta
ljós sitt skína yfir þjóðina. I stað þess hefur hvert
listamanna- félagið af öðru hlaupið af stokkunum.
Fyrst Bandalag íslenzkra listamanna, þá Félag
íslenzkra tónlistarmanna, og loks Tónskáldafélag
íslands, öll, að sögn, meira og minna fræg að
endemum, fleiri og færri. Annars er mér, ein-
angruðum hér norður á hjaranum, lítið kunnugt
um afrek þeirra, önnur en fundarhöld og einhver
önnur félagsleg látalæti, svo sem þing og sýning-
ar fyrir Reykvíkinga, og líklegast eitthvert daður
við samskonar félög úti í Skandinavíu. Tón-bók-
menntirnar, höfuð-undirstöðu tónmenningarinnar
hefur hins vegar ekki borið þar á góma svo mér
sé kunnugt. A því sviði munu áhugasamir at-
hafna- og fjármála-menn hafa gert það sem gjört
hefur verið, — og tapað tugþúsundum á hverri
bók, svo sem að líkum lætur eins og allt hefur
verið og er í pottinn búið frá hendi listfræðing-
anna sjálfra. Kannske væri öðruvísi umhorfs á
tónbóka-markaðinum, ef allur sá fjöldi, sem daðr-
ar við tónlist hér á landi þekkti skyldur sínar og
kynni að skammast sín.
Upp úr öllu þessu írafári og öfugstreymi hefur
svo loks sprottið rökréttur ávöxtur, nefnilega Stef,
og starfar það nú af þeim ofstopa og gauragangi,
sem virðist vera á góðum vegi með hræða helst
alla frá að raula íslenzkt lag. Enda er sízt að undra,
þótt þjóðin eigi bágt með að átta sig á því fyrir-
tæki, og finnist það jafnvel líkjast hálfgerðum
skratta úr sauðarlegg, sem helst enginn vissi að
væri til. Það er með „Stef“ líkt og tónbóka-útgáf-
una, — nema hvað hún er áreiðanlega þarfari —
að ef við hefðum frá öndverðu byggt tónmenn-
ingu okkar innanað í stað þess að vera sí-
káfandi utan í erlendar eftirstríðs-tískur, þá er
líklegt að það ætti meiri skilningi að mæta, sé það
þess virði, en um það vil ég ekkert fullyrða að svo
komnu. Hitt ætla ég, að það sé ótímabært og okk-
ur öldungis ofviða í því formi sem það er rekið.
Eitt er víst, að tilveruréttur þess hér verður að
byggjast fyrst og fremst á stór-auknum flutningi
MUSICA 9