Árroði - 01.05.1944, Síða 12

GUNNAR VAGNSSON
Hið nýja landnám
Okkur er kennt, að liðin séu 1070 ár frá
því er Ingólfur Amarson nam hér land. Þá
hófst landnám hið fyrra. Það var fólgið í því,
að landnámsmennirnir völdu sér bæjarstæði,
byggðu hús handa mönnum og skepnum, og
komu sér upp bústofni. Mannijöldinn jókst
stöðugt, og mun hann hafa komizt upp í full-
an helming þess, sem 'hann er nú.
Þannig liðu þúsund ár. Mannfjöldinn var að
þeim tíma liðnum sennilega mjög svipaður því,
sem hann varð mestur á landnáms- og sögu-
öldinni. En landsmenn voru að mörgu leyti
lítið betur settir en forfeður þeirra fyrir þús-
und árum, og að sömu leyti verr. Á þessum
tíma hafði jarðargróður minnkað. Hið ræktaða
land hafði verið rányrkt öldum saman. Skóg-
arnir höfðu verið höggnir upp, og landsmenn
áttu nú orðið engin skip.
Árið 1874, á þúsund ára afmæli fyrstu
byggðar á íslandi, var þessi þjóð ekki fátæk,
heldur blásnauð að veraldlegum auði. En hún
var ekki blásnauð samt. í ljóðum Jónasar átti
hún fjársjóðu, sem reynast myndu verðmæt-
ari en allt heimsins gull, því að þeir voru
„hjartams auður“. Og annað átti hún, það, sem
allar þjóðir hafa átt og munu eiga, svo lengi
sem nokkur þjóð verður órétti beitt: Hún átti
frelsishetju. Hvatningarorð hennar voru að
vekja þjóðina af aldalöngum svefni, og æfi-
starf hennar tók að bera ávöxt í því, að roða
sást fyrir degi í frelsisbaráttu hennar.
Þá hófst hið nýja landnám, og því er ekki
lokið enn. Það landnám er margþætt, mark-
miðin, sem að er stefnt, er ekki eitt, heldur
mörg.
í fyrsta lagi: íslendingum verði tryggt stjórn-
arfarslegt sjálfstæði. Lokaþáttur þeirrar bar-
áttu er þegar hafinn, og það er ekki nema
tæpur mánuður, eitt einasta augnablik úr æfi
íslenzku þjóðarinnar, þar til við fáum að svara
þeirri spurningu, hvort við viljum að ísland
verði í framtíðinni stjómarfarslega óháð öðr-
um ríkjum. En sá, sem í fullri alvöru segir nei
við þeirri spurningu, gæti með góðri samvizku
sagt, að Jón Sigurðsson hafi til einskis lifað,
og hver er sá íslendingur, sem það getur? En
þótt sjálfstæðisbaráttu íslenzku þjóðarinnar
ljúki að forminu til innan skamms, þá lýkur
henni í reyndinni aldrei, meðan íslenzk tunga
er töluð á frónskri grund. Það er hægara að
afla fengins fjár en gæta þess, og hamingjan
hjálpi íslendingum, ef þeim veitist erfiðara að
gæta hins stjórnarfarslega sjálfstæðis síns
en þeim hefur veitzt að afla þess, svo torsótt,
sem það hefur verið.
Það annað, sem tryggja þarf, er fjárhags-
legt sjálfstæði. Verndun hins stjórnarfarslega
sjálfstæðis er að öllu undir því komin, hvem-
ig til tekst um tryggingu hins fjárhagslega
sjálfstæðis. Hversu vel sem breytt er gagn-
vart þeim einstakling, sem ekki er fjárhags-
lega sjálfstæður, þá hlýtur hann, svo framar-
lega að hann sé andlega heilbrigður, að hafa
það á tilfinningunni, að hann sé ekki hlut-
gengur í mannlegu samfélagi. Á sama hátt hlýt-
ur þeirri þjóð að fara, sem ekki getur séð sér
farborða af eigin rammleik.
Það þriðja, sem tryggja þarf, er fjárhags-
legt sjálfstæði þegnanna.
Fjárfiagslegt sjálfstæði og velmegun þegn-
anna leiðir af sér fjárhagslegt sjálfstæði lands-
ins, sem aftur er grundvöllurinn undir stjórn-
arfarslegu sjálfstæði þess, m. ö. o.: Stjórnar-
farslegt sjálfstæði er afleiðing fjárhagslegrar
velmegunar þegnanna, en ekki örsök hennar.
Það er því ekki lítið í húfi, ef alvarleg mistök
verða í þeim framkvæmdum, sem afkoma
þjóðfélagsþegnanna er undir komin.
Frumskilyrðið til þess að afkomu þegnanna
sé borgið er hagnýting allra landsins gæða til
hins ýtrasta. Ekki einungis þeirra, sem þjóðin
hefir byggt á afkomu sína undanfarið, heldur
einnig þeirra, sem enn þá hafa ekki verið hag-
nýtt, en orneð fullri vissu má þó segja uim að
fyrir hendi séit. Enn eru flest fallvötn lands-
ins óbeizluð, þótt virðingarverður áhugi ríki
nú bæði hjá einstaklingum og hinu opinbera
um framkvæmdir í þá átt. Með hentugum
virkjunum mætti að miklu leyti útrýma kuld-
anum og myrkrinu úr híbýlum íslendinga. Enn
er ekki útilokað að dýrmæt efni kunni að leyn-
ast hér í jörðu, og víst er að minnsta kosti að
í andrúmsloftinu eru þau efni, eins og armars
staðar á jörðinni, sém nauðsynleg eru við rækt-
un landsins, en eru flutt inn í stórum stíl. Enn
er tækni okkar í landbúnaði ákaflega ábóta-
vant, enn eru stór landsvæði ónumin, enda
10 ÁRROÐI