Árroði - 01.05.1944, Blaðsíða 14

6TLFI Þ. GÍSLASON '
Tímarnir breytast
. Hugmyndir manna um það, hvað sé rétt og
rangt í félagsmálefnum, taka skjótari stakka-
skiptum en oft er ætlað. Það gleymist ekki ó-
sjaldan, að ýmislegt það, sem öllum finnst nú
sjálfsagt, hefir mörgum og jafnvel flestum fund-
izt fjarstæða fyrir fáeinum áratugum. Og það
ihefir átt sér stað fyrr á öldum og verið talið eðli-
legt og rétt, sem nú yrði talið óþolandi og arg-
asti óréttur. í lýðræðisríkjum er það nú tal-
ið sjálfsagt, að allir njóti jafnréttis í stjórnmál-
um, og svo er hér á landi. Jafnvel í einræðis-
ríkjunum, þar sem kosningarétturinn er að vísu
ekki mikils virði, er hann þó óvíða takmarkað-
ur. En það virðist sjaldan hvarfla að mönnum,
friversu skammt er síðan það þótti fjarstæða, að
allir hefðu kosningarétt. Það eru ekki nema
rúm 100 ár síðan almennur kosningaréttur var
fyrst leiddur í lög, og átti það sér stað í nokkr-
um fylkjum í Sviss. í Bretlandi, sem nú er talið
öndvegisland lýðræðisins, var kosningaréttur
-lengi vel mjög takmarkaður og gekk að erfðum
og varð ekki almennur fyrr en 1318. Þegar styrj-
öld sú, sem nú geisar, skall á höfðu konur ekki
kosningarétt í ýmsum löndum, sem þó töldu sig
í fylkingarbrjósti lýðræðisríkja, og í flestum
þeim Evrópulöndum, þar sem þær nutu þessa
rettar, höfðu þær ekki fengið hann fyrr en við
lok fyrri heimsstyrjaldarinnar. Hér á íslandi er
nokkurn veginn almennur kosningaréttur aðeins
tæpra 30 ára gamall. Fram til 1915 voru konur
og hjú öll svipt kosningarétti. Og þangað til fyr-
ir 10 árum varðaði það missi þessa réttar að
þiggja af sveit, svo að fullkomlega almennur
kosningaréttur er hér í rauninni aðeins 10 ára
gamall
Þótt almennur kosningaréttur sé í heiminum
öllum ekki eldri en rúmra hundrað ára og hér á
landi liðlega þrítugur, finnst mönnum hann nú
svo sjálísagður, að fáir eða engir myndu mæla
því bót, að aftur yrði tekið að takmarka hann.
Menn undrast jafnvel stórum, að það skuli ekki
ávallt hafa verið talið sjálfsagt, að allir mættu
taka jafnan þátt í kosningum um stjórn sam-
eiginlegra mála sinna. En eins er vafalaust með
ýmislegt í þjóðfélagsháttum okkar nú, að menn
munu eftir fáeina áratugi eða jafnvel fáein ár
furða sig á því, að þvílíkt hafi verið látið við-
gangast, og verða sammála um réttmæti þess,
sem nú er um deilt og jafnvel talið ranglátt.
Ójöfnuður í efnahagsmálum er eitt höfuðein-
kenni þess þjóðskipulags, sem við eigum við að
búa. Sumir telja þennan ójöfnuð jafnframt eina
af höfuðávirðingum þjóðskipulagsins, en aðrir
telja hann óhjákvæmilegan og raunar alls ekki
svo ranglátan, þar eð hann sé ekki meiri en svar-
ar til misjatfnra hæfileika mannfólksins. Þeirri
röksemd sést og ekki ósjaldan brugðið á loft, að
„erlendar þjóðmálastetfnur“, sem hafi jöfnuð
eigna og tekna að höfuðmarkmiði, eigi ekkert er-
indi til þessa lands, því að hér sé enginn ójöfn-
uður svo að teljandi sé, enginn stórauður og
engin örbirgð. Það eru ósannindi, sem alltof
margir trúa, að hér á landi sé lítill ójöfnuður
í efnahagsmálum. Samkvæmt opinberri
skýrslu um tekjur í Reykjavík árið 1934, hefir
rúmur helmingur bæjarbúa eða 55% þeirra haft
aðeins % hluta eða 17% allra tekna bæjarbú-
anna, en tæpur helminguir þeirra eða 45%
12 ÁRROÐI -